50 χρόνια από την 3η του Σεπτέμβρη – O χαμένος ορίζοντας της Ελλάδας

Σήμερα όμως, πενήντα χρόνια μετά, συμπίπτει με την πρόδηλα έντονη καθίζηση και ρευστότητα του πολιτικού συστήματος και την ραγδαία παρακμιακή πορείας της χώρας που αντιμετωπίζει ολοένα και περισσότερα οξύτερα προβλήματα σε όλα τα επίπεδα και τα οποία απειλούν την παρουσία του Ελληνισμού.

Η διακήρυξη της 3ης του Σεπτέμβρη το 1974 αποτέλεσε, αναμφισβήτητα, ένα εκ των σημαντικότερων πολιτικών-ριζοσπαστικών ντοκουμέντων της σύγχρονης Ιστορίας της Ελλάδας, διατηρώντας ως σήμερα την πολιτική στιλπνότητα της. Οι κεντρικοί στόχοι και τα αιτήματα που έθεσε αυτή πρωτοποριακά το 1974 αφορούν αναλογικά με εντυπωσιακό μάλιστα τρόπο τις σημερινές ισχύουσες σε ιδεολογικό, πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο συνθήκες και αρνητικές εξελίξεις στη χώρα μας σε συνδυασμό με τις παγκόσμιες εξελίξεις του αρπακτικού παγκόσμιου καπιταλισμού και των σαρωτικών γεωπολιτικών ανακατατάξεων.

Η διακήρυξη αυτή αποτύπωσε, συμβόλισε, αλλά, κυρίως, συγκρότησε κάτω από την ιδεολογική της “ομπρέλα”, τον αριστερόστροφο ριζοσπαστισμό της Ελληνικής κοινωνίας, που διαμορφώθηκε καθ’ όλη την μετεμφυλιακή περίοδο με αποκορύφωση την χουντική επταετία. Το νεοσύστατο, τότε, ΠΑΣΟΚ έγινε ισχυρή πολιτική δύναμη και κυριάρχησε στην πολιτική ζωή επί 36 χρόνια επειδή εξέφρασε πολιτικά και ιδεολογικά τα λαϊκά στρώματα (εργάτες, αγρότες, αυτοαπασχολούμενοι, μικρομεσαίοι), που ασφυκτιούσαν από την πολιτική καταπίεση και το παρακράτος της Δεξιάς, καθώς και από την έντονη κοινωνική και οικονομική τους περιθωριοποίηση, κατά την μετεμφυλιακή περίοδο.

Έτσι, πέτυχε αυτή την πολιτική “ηγεμονία”, γιατί εξέφρασε την μεγάλη συλλογική προσδοκία των στρωμάτων αυτών, η οποία αφορούσε τον εκδημοκρατισμό της χώρας, την οριστική υπέρβαση των διαιρέσεων του Εμφυλίου, την εθνική χειραφέτηση από την εξωτερική πολιτική εξάρτησης και, τέλος, την δημιουργία μιας σύγχρονης κοινωνίας, με δίκαιη οικονομική ανάπτυξη και με ισχυρά στοιχεία Κράτους Δικαίου και Πρόνοιας, που ήταν τα επιτεύγματα της παραδοσιακής ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας κατά την μεταπολεμική περίοδο έως τις απαρχές της κυριαρχίας του νεοφιλελευθερισμού από τα μέσα της δεκαετίας του ’70.

Η μετάλλαξη από την 3η Σεπτέμβρη

Η σταδιακή απομάκρυνση από το γράμμα και το πνεύμα της 3ης του Σεπτέμβρη λόγω της ραγδαίας κρατικοποίησης του κόμματος, της ακύρωσης κάθε εγχειρήματος σοσιαλιστικής μετάβασης, της παγκόσμιας ιδεολογικής κρίσης της Αριστεράς μετά την κατάρρευση των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού σε συνδυασμό με την προσχώρηση της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας στον ωκεανό της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης από τη δεκαετία του ’90 και έκτοτε, οδήγησε σε ιδεολογικό και πολιτικό εκφυλισμό αυτό το ριζοσπαστικό κίνημα και την πρώτη φόρα Αριστερά σε κυβερνητικό επίπεδο στην Ελλάδα.

Η μετάλλαξη αυτή εμφανίσθηκε, σταδιακά κατά την άσκηση της κυβερνητικής εξουσίας από το ΠΑΣΟΚ (1986-1993) και κορυφώθηκε στην περίοδο της εκσυγχρονιστικής διακυβέρνησης (1996-2004), κατά την οποία κυριάρχησε ο τεχνοκρατικός και οικονομίστικος διαχειριστικός λόγος, με πλείστα όσα νεοφιλελεύθερα ιδεολογικά “δάνεια”.

Γιγαντώθηκε, δε, κατά την περίοδο της διετίας 2009-2011, με την εισδοχή του ΔΝΤ και την αποδοχή των καταστρεπτικών μνημονίων, που “κονιορτοποίησε” κάθε στοιχείο του γράμματος και του πνεύματος της διακήρυξης της 3ης του Σεπτέμβρη, που συνδύαζε το εθνικό με το κοινωνικό στη βάση της θεωρίας της εξάρτησης της χώρας και της ιδιαίτερης κοινωνικής διαστρωμάτωσης με την έλλειψη σοβαρής οργανωμένης εργατικής τάξης εν σχέσει με τις δυτικές καπιταλιστικές χώρες, προκαλώντας κρίση γιγαντιαίων διαστάσεων που έφτασε στο σημείο εξαφάνισης του ως κόμμα το 2012 εξού και ο όρος Pasokification.

Έτσι, το ΠΑΣΟΚ σταδιακά μετατράπηκε από ένα ριζοσπαστικό κόμμα της παραδοσιακής ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατικής σε ένα τμήμα της σημερινής ύστερης ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας, η οποία ασπαζόμενη τις αρχές του νεοφιλελευθερισμού ανέπτυξε κυρίως τα σοσιαλφιλελεύθερα στοιχεία. Ασκώντας, δε, την κρατική εξουσία με τα κλασσικά συντηρητικά κόμματα υπό τα προτάγματα της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης έχουν οδηγήσει στα σημερινά αδιέξοδα τις ευρωπαϊκές κοινωνίες που αναζητούν λύσεις σε λαϊκίστικες αντισυστημικές κομματικές εκφάνσεις με πρωτοστάτη την ευρωπαϊκή ακροδεξιά.

Η επικαιρότητα της 3ης Σεπτέμβρη

Παρά τα σημαντικά επιτεύγματα που έχουν γίνει στο επίπεδο της χώρας από το 1974 σε εθνικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, με ιδιαίτερα σημαντική συνεισφορά σε επίπεδο κοινωνικών ανατροπών και δημοκρατικών ολοκληρώσεων από τα κατάλοιπα του εμφυλίου και της μισαλλοδοξίας της δεξιάς στην Ελλάδα των κυβερνήσεων του ΠΑΣΟΚ της περιόδου 1981-1989, τα αιτήματα για Εθνική Ανεξαρτησία, Λαϊκή Κυριαρχία και Κοινωνική Δικαιοσύνη παραμένουν περισσότερο από ποτέ ζητούμενα.

Η επελθούσα οικονομική χρεωκοπία της χώρας και η επιβληθείσα οικονομική κηδεμονία από το 2010, που συνεχίζεται αενάως ως και σήμερα, κατέδειξε το ευάλωτο και εύθραυστο της σύγχρονης πορείας της, καθώς και τη συντριβή των προσδοκιών, που δημιουργήθηκαν στην Μεταπολίτευση για ριζική αλλαγή σελίδας. Οι διαχρονικές πληγές και στρεβλώσεις, που διατρέχουν όλη την σύγχρονη ιστορία της, ουδέποτε εξαλείφθησαν, απλώς μεταμορφώθηκαν κρατώντας την χώρα πίσω. Ειδικότερα, στα εθνικά ζητήματα, τα σημάδια τους είναι πολύ έντονα εξαιτίας της υπονόμευσης της αποτρεπτικής δύναμης της χώρας και των κατευναστικών πολιτικών απέναντι στον τουρκικό αναθεωρητισμό, που απειλεί ευθέως τον Ελληνισμό (Ελλάδα-Κύπρος).

Οι αιτίες αυτής της αρνητικής εξέλιξης και της απώλειας μιας μεγάλης ευκαιρίας για την ισχυροποίηση της χώρας κατά τη περίοδο της Μεταπολίτευσης, που υπήρξε αντικειμενικά η μεγαλύτερη ιστορικά ήρεμη περίοδος με μεγάλα συγκριτικά πλεονεκτήματα είναι πολλές και σύνθετες και έχουν να κάνουν κυρίως με την μη ίαση των διαχρονικών πληγών του σύγχρονου ελληνικού κράτους (παρασιτική οικονομική ολιγαρχία αντί εθνικής αστικής τάξης δυτικού τύπου, πελατειακό κράτος, ασθενική κοινωνία πολιτών, εργαλειακή αντιμετώπιση των θεσμών, κλπ).

Τη μεγαλύτερη ευθύνη φέρει το πολιτικό σύστημα και το πολιτικό προσωπικό, που κυβέρνησε την περίοδο της Μεταπολίτευσης και ειδικότερα αυτό της ύστερης, μνημονιακής και μεταμνημονιακής κηδεμονίας, παραμένοντας ως σήμερα στη διαχείριση της εξουσίας, υπό τη μορφή αρχικά εναλλασσόμενου τοξικού δικομματισμού και εν συνεχεία από το 2023 του επικίνδυνου και ασθενούς μονοπολισμού της ΝΔ, μετατρεπόμενο σε “σάρκα εκ της σαρκός” της παρασιτικής οικονομικής ολιγαρχίας και σε αυτοτελές βαρίδι, που επικάθεται ως γάγγραινα στα πλευρά τα κοινωνίας.

Η κατάσταση σήμερα

Σήμερα η Ελλάδα αντιμετωπίζει τεράστιους κινδύνους σε εθνικό, πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο. Για την υπέρβαση αυτής της κρίσης απαιτείται η πρόταξη ενός ριζοσπαστικού προγράμματος εθνικής πνοής και η αναζήτηση ενός νέου συλλογικού ορίζοντα για τη χώρα. Η ενδογενής ανασυγκρότηση της ελληνικής οικονομίας, η ουσιαστική εμβάθυνση και ανάταξη της παιδείας, η προστασία των μεσαίων και χαμηλότερων εισοδηματικών στρωμάτων, η ανακοπή της δημογραφικής κατάρρευσης, η εμβάθυνση και προστασία του δημοκρατικού πολιτεύματος και των ατομικών και συλλογικών εγγυήσεων κάθε Έλληνα πολίτη και η αντιμετώπιση του τουρκικού επεκτατισμού μέσω μιας νέας εθνικής στρατηγικής αποτροπής, αποτελεί το αναγκαίο περιεχόμενο μιας νέας 3ης Σεπτέμβρη στη σημερινή συγκυρία.

Αυτό όμως είναι η μια πλευρά του εκκρεμούς, καθώς απαιτείται η αντιστοίχιση της με το πολιτικό υποκείμενο που θα αναλάβει να την εφαρμόσει. Και εδώ βρίσκεται το μείζον πολιτικό πρόβλημα της χώρας, δηλαδή η ανάγκη κάλυψης του μεγάλου πολιτικού κενού, που συνεχίζει να διευρύνεται, αφού διογκώνεται καθημερινά η πολιτική ρευστότητα. Τα υπάρχοντα αντιπολιτευτικά κόμματα φαίνεται ότι αδυνατούν σε ιδεολογικό και πολιτικό επίπεδο να καλύψουν αξιόπιστα αυτό το μεγάλο κενό, οπότε απαιτείται περισσότερο από ποτέ η δημιουργία ενός νέου δημοκρατικού πατριωτικού προοδευτικού πολιτικού κινήματος από τις υγιείς διάσπαρτες κοινωνικές δυνάμεις, που δεν είναι εγκλωβισμένες στην κυριαρχούσα νοσηρή κομματοκρατία και όσων εξ αυτών είναι μεν καθηλωμένες από αυτήν, αλλά όχι διαβρωμένες και το οποίο θα θέσει προς επίλυση τα μεγάλα υπαρξιακά ζητήματα της Ελλάδος.