Αφετηρία για σκληρό παζάρι η πρόταση της Κομισιόν

Η πρωτοβουλία του προέδρου Μακρόν και της καγκελαρίου Μέρκελ για τη λειτουργία του ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης με 500 δισ. ευρώ μετέβαλε το σκηνικό (υπό τον φόβο του Βερολίνου για κατάρρευση των εξαγωγών του και εξασθένιση του ευρώ), αλλά αποτελεί την αρχή μιας δύσκολης πορείας για την Ελλάδα και άλλες χώρες του Νότου.

Ελληνικές και ξένες διπλωματικές πηγές στις Βρυξέλλες προειδοποιούσαν κατά του εφησυχασμού και της πλάνης των εύκολων λύσεων, καθώς η Γαλλία και η Γερμανία έθεσαν μόνον το πλαίσιο. Στη συνέχεια είχαμε την γνωστή πρόταση της Κομισιόν, η οποία πήγε ένα βήμα παραπέρα, προσθέτοντας στα 500 δισ. επιχορηγήσεις και τα 250 δισ. δάνεια.

Είναι σαφές πως τις επόμενες ημέρες θα πραγματοποιηθούν σκληρές διαπραγματεύσεις όχι μόνο για την κατανομή, αλλά και για τους όρους. Σταθμός σ’ αυτή τη διαπραγμάτευση είναι αναμφίβολα το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 18ης Ιουνίου, το οποίο δεν είναι δεδομένο ότι θα λάβει οριστικές αποφάσεις. Ίσως απαιτηθεί για την επίτευξη συμβιβασμού άλλη μία σύνοδος κορυφής τον Ιούλιο, επί γερμανικής προεδρίας, ενώ υπάρχουν και πιο απαισιόδοξες εκτιμήσεις.

Ο Έλληνας πρωθυπουργός είχε μεταφέρει προς την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, κατά την προ δεκαημέρου τηλεφωνική επικοινωνία τους, το ελληνικό αίτημα τα 500 δισ. ευρώ να αφορούν μόνον επιχορηγήσεις και, από εκεί και πέρα, το πλαίσιο δανείων να αφορά τα ενδεχόμενα επιπλέον ποσά. Αυτό και συνέβη, χωρίς αυτό να σημαίνει πως η πρόταση της Κομισιόν διαμορφώθηκε λόγω της παρέμβασης Μητσοτάκη.

Το συγκεκριμένο αίτημα είχε υποστηριχθεί και από άλλους εταίρους στην ΕΕ, αλλά οι προτάσεις της Κομισιόν και οι τελικές αποφάσεις της συνόδου κορυφής θα βασιστούν σε έναν συμβιβασμό, με κατανομή των επιχορηγήσεων και των δανείων σε διαχωρισμένα πακέτα. Αν και δεν ακούγεται ο όρος “μνημόνιο“, είναι βέβαιο ότι η βοήθεια κάθε είδους (και υπό τη μορφή επιχορηγήσεων και υπό τη μορφή δανείων) θα εγκριθεί με συγκεκριμένους όρους.

Η Κομισιόν, το Ταμείο Ανάκαμψης και ο ESM (αν και όπως αναμιχθεί) θα απαιτήσουν από την Ελλάδα και τις άλλες χώρες να υποβάλουν συγκεκριμένη λίστα αναγκών τους, ανά τομέα. Στόχος είναι να αξιολογείται εκ των προτέρων η σκοπιμότητα χορήγησης βοήθειας, στη συνέχεια να ελέγχονται τα στάδια εκταμίευσης και τελικά να πιστοποιείται η ορθή και χρηστή αξιοποίηση των κονδυλίων.

Λίστα αναγκών

Η λίστα αναγκών, που θα περιλαμβάνει το κόστος αντιμετώπισης της κρίσης στην υγεία, σε βιομηχανικούς κλάδους και στον τουρισμό, θα βασιστεί αρχικά σε εκτιμήσεις (π.χ., δεν είναι δυνατή η ακριβής αποτύπωση των απωλειών του ελληνικού τουρισμού πριν από τις αρχές Οκτωβρίου). Τα στοιχεία θα επανεξεταστούν και θα οριστικοποιηθούν αργότερα.

Μεγάλο ερώτημα παραμένει αν οι ανάγκες και οι εκταμιεύσεις θα συνδεθούν και με την πραγματοποίηση επενδύσεων. Η απαίτηση για επενδύσεις, αντί της χρήσης της βοήθειας κατά βούληση, διατυπώνεται και από τη Γαλλία και όχι μόνον από τους πιο απαιτητικούς Γερμανούς χριστιανοδημοκράτες και τους σκληρούς της ΕΕ (Αυστρία, Δανία, Ολλανδία, Σουηδία). Στην περίπτωση της Ελλάδας η πραγματοποίηση επενδύσεων θα είναι εφικτή και εύκολα αποδείξιμη στον κλάδο της υγείας (νέες νοσοκομειακές υποδομές ή εξοπλισμός), αλλά πολύ πιο δυσχερής στον κλάδο του τουρισμού.

Σε αρκετές περιοχές της χώρας υπάρχει κορεσμός ξενοδοχειακών μονάδων και οι διάφορες εναλλακτικές λύσεις, όπως η επέκταση και ο εκσυγχρονισμός τους, θα απαιτήσουν πολύ χρόνο και εγχώρια συγχρηματοδότηση. Λαμβάνοντας υπόψη ότι το Βερολίνο επιμένει η λειτουργία του Ταμείου Ανάκαμψης να έχει μικρή χρονική διάρκεια, θα είναι δύσκολο να εγκριθούν επενδύσεις με μακρά περίοδο ωρίμανσης.

Ταυτόχρονα, σε διπλωματικό επίπεδο η κυβέρνηση ίσως χρειαστεί να επανεξετάσει τις συμμαχίες της εντός της ΕΕ ως προς τις διεκδικήσεις της από το Ταμείο Ανάκαμψης. Μέχρι τώρα, η επιλογή του Μαξίμου για συνεργασία με άλλες χώρες (από κοινού επιστολή Μητσοτάκη και οκτώ Ευρωπαίων ηγετών τον Μάρτιο για κοινή στρατηγική αντιμετώπισης της πανδημίας) ήταν άριστη, αλλά στην επικείμενη μάχη κατανομής κονδυλίων τα συμφέροντα θα είναι πολύ διαφορετικά.