Δημοκρατία και ενημέρωση – Γιατί πρέπει να πληρώνει ο αναγνώστης-πολίτης

Την 1η Ιανουαρίου 2020, με άρθρο του ο Σταύρος Λυγερός αναφερόταν στον κίνδυνο ο ιστότοπος SLpress.gr να τερματίσει τη δραστηριότητά της, λόγω οικονομικών δυσκολιών. Από τότε πέρασαν μήνες, αλλά η πανδημία συσσωρεύει νέα πυκνά σύννεφα πάνω από την ελληνική οικονομία και προφανώς πάνω από τον φιλόξενο για όλους μας ιστότοπο.

Εάν το SLpress.gr πάψει να υπάρχει, παρά την εντυπωσιακή του άνοδο και σε ποιότητα δημοσιογραφικής ύλης και σε επισκεψιμότητα, θα αποτελέσει σοβαρό πλήγμα για κάθε δημοκρατικό πολίτη, μια και η πολυφωνία του ιστότοπου απαντά στις ενημερωτικές ανάγκες των πολιτών ανεξαρτήτως ιδεολογικής τοποθέτησης, στο πλαίσιο μια ευνομούμενης δημοκρατίας.

Το ζήτημα της ενημέρωσης των πολιτών έχει απασχολήσει μεταξύ άλλων και εμένα. Αναφέρομαι σε αυτό το ζήτημα εκτεταμένα στο βιβλίο μου “Δούρειος Ίππος της Δημοκρατίας” (Εκδόσεις Άμμων). Οι φερόμενες ως δημοκρατίες ανά την υφήλιο, λόγω της κάκιστης ενημέρωσης των πολιτών, έχουν εξελιχθεί σε ολιγαρχικά μορφώματα, ορισμένα εκ των οποίων εξελίσσονται, σταδιακά, σε αυταρχικά καθεστώτα παλαιάς κοπής.

Σύμφωνα με τα στοιχεία από την Google Analytics, οι επισκέψεις στο SLpress.gr τον Μάρτιο 2020 προσέγγισαν το 1.800.000. Αυτό σημαίνει ότι ο πολυφωνικός μας ιστότοπος (και λέω “μας” γιατί το βήμα του SLpress.gr είναι διαθέσιμο σε όλους εμάς τους συνεργάτες του, χωρίς λογοκρισία και περιορισμούς) έχει ευρεία επαφή με τους πολίτες που διψούν για σοβαρή και πολυφωνική ενημέρωση.

Το πρόβλημα που προκύπτει οφείλεται στο γεγονός ότι οι περισσότεροι πολίτες θεωρούν πως αυτή η ενημέρωση προσφέρεται δωρεάν. Είναι αλήθεια ότι εκτός από το μηνιάτικο που πληρώνουμε για την ΕΡΤ, καθώς και το αντίτιμο για την αγορά μίας εφημερίδας, όλα τα άλλα φαίνεται να μας τα διαθέτουν δωρεάν. Φαίνεται, αλλά δεν είναι δωρεάν. Όσα τέτοια μέσα ενημέρωσης επιβιώνουν, βγάζουν τα λεφτά τους από διαφημίσεις.

Δεν νομίζω να υπάρχει λογικός άνθρωπος που να θεωρεί ότι κάποιος ευεργέτης που πληρώνει μόνο για την άδεια τηλεόρασης πάνω από 50 εκατομμύρια ευρώ, το κάνει για να μας προσφέρει δωρεάν ενημέρωση και “ψυχαγωγία”. Το κάνει για δύο λόγους: Πρώτον, επειδή πιστεύει ότι τα έσοδα από τη διαφήμιση θα του προσκομίσουν κέρδος, ή τουλάχιστον θα καλύψουν τα έξοδα. Δεύτερον και ίσως σημαντικότερο ότι θα έχει άυλες αλλά πολύτιμες απολαβές, λόγω της επιρροής που ασκεί ένας τηλεοπτικός σταθμός όχι μόνο στο κοινωνικό σύνολο, αλλά και στην εκάστοτε πολιτική εξουσία.

Χρυσοπληρωμένη ενημέρωση

Περιττό να υπενθυμίσουμε ότι τη διαφήμιση τελικώς την πληρώνει ο καταναλωτής, αφού το κόστος της ενσωματώνεται στις τιμές των προϊόντων. Αν μάλιστα προσθέσει κανείς και τις άλλες προαναφερθείσες “απολαβές” που έχουν τα μεγάλα ενημερωτικά Μέσα, τότε γίνεται φανερό ότι η ενημέρωση του πολίτη καταντά να είναι πληρωμένη από κάθε πολίτη-καταναλωτή, ανεξαρτήτως εάν την απολαμβάνει ή όχι.

Όμως, υπάρχει και ένα άλλο πρόβλημα που προκαλεί η διαφήμιση. Έχει σχέση με την κατεύθυνση ανάπτυξης μιας χώρας. Με τα μέσα που διαθέτουν, οι πολυεθνικές και ευρύτερα οι μεγάλες επιχειρήσεις χρησιμοποιούν τη διαφήμιση, όπως και άλλες πολιτικές, για να βγάλουν από τη μέση μικρότερους ανταγωνιστές τους που δεν διαθέτουν ανάλογους οικονομικούς πόρους. Το αποτέλεσμα είναι η μορφή της οικονομικής ανάπτυξης να καθορίζεται και προφανώς να διαστρεβλώνεται κυρίως από τη δράση των μεγάλων επιχειρήσεων.

Για τους παραπάνω λόγους θα έπρεπε μία συντεταγμένη στοιχειωδώς δημοκρατική Πολιτεία, να φροντίζει, ώστε να καθίσταται δυνατή η επιβίωση ανεξάρτητων ενημερωτικών ιστότοπων, όπως το SLpress.gr. Είναι κοινό μυστικό ότι ειδικά στην Ελλάδα, αλλά όχι μόνο, η διαφήμιση δεν διανέμεται με αξιοκρατικά κριτήρια, τα οποία να λαμβάνουν υπόψη και τα ποσοτικά και τα ποιοτικά στοιχεία. Διανέμεται συχνά με βάση προνομιακές σχέσεις και κάθε είδους διαπλοκές.

Για παράδειγμα, μία λύση θα ήταν η Πολιτεία να επιβάλει τη μετατροπή των ενημερωτικών ιστότοπων, αυτών που θα έχουν δικαίωμα να λαμβάνουν διαφήμιση, σε συνδρομητικές. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα είχαν ένα έσοδο απευθείας από τους αναγνώστες τους και να μην εξαρτώνται αποκλειστικά από τη διαφήμιση. Έτσι θα είχαν τη δυνατότητα επιβίωσης με όρους δημοσιογραφικής ανεξαρτησίας.

Απών το υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής

Επίσης, το υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής –μετά από τεκμηριωμένη καταγγελία των θιγόμενων– θα μπορούσε να επιβάλει πρόστιμα (από τα οποία να ωφελούνται και οι θιγόμενοι) στις ιστοσελίδες που αναδημοσιεύουν άρθρα χωρίς άδεια. Είναι γνωστό ότι ένα πλήθος ιστοσελίδων ουσιαστικά ζουν παρασιτικά, αναδημοσιεύοντας (ενίοτε και χωρίς αναφορά στην πηγή) έτοιμη ύλη. Δυστυχώς, όλα δείχνουν ότι η Πολιτεία έχει επιλέξει να αφήσει το τοπίο αρρύθμιστο.

Πραγματική δημοκρατία χωρίς πολυφωνική και αδέσμευτη ενημέρωση δεν μπορεί να υπάρξει. Μόνο έτσι ο πολίτης μπορεί να έχει πλήρη εικόνα για τα συμβαίνοντα. Για τον ίδιο λόγο θα πρέπει να σταματήσει κάθε μορφή διαφήμισης καταναλωτικών προϊόντων στα κρατικά μέσα ενημέρωσης, τα οποία και πρέπει να αποκτήσουν ποιοτική πολυφωνικότητα.

Μέχρι, όμως, να γίνουν αυτά πραγματικότητα, ο κάθε πολίτης πρέπει να στηρίξει οικονομικά, μέσω μηνιαίας εθελοντικής συνδρομής, όποια ή όποιες ενημερωτικές ιστοσελίδες τύπου SLpress.gr θεωρεί ότι έχουν πραγματικά να του προσφέρουν. Αυτό αποτελεί μέρος του αγώνα του για λειτουργική δημοκρατία. Σε ό,τι αφορά δε τον ιστότοπο SLpress.gr, αυτοί που πρέπει να ηγηθούν αυτής της προσπάθειας-εκστρατείας για αύξηση των εθελοντικών συνδρομών είναι ο μεγάλος αριθμός των σημαντικών αρθρογράφων της.

Δέκα συνδρομητές να φέρει ο κάθε συνεργάτης-αρθρογράφος από τον κύκλο του, θα έχει γίνει ένα σημαντικό βήμα για να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα του ιστότοπου. Με τον τρόπο αυτό θα συνεχιστεί η ποιοτική πολυφωνική ενημέρωση που παρέχει το SLpress.gr. Η ποιοτική πολυφωνική ενημέρωση είναι ένα χρέος των δημοσιογράφων, δημοσιολόγων και διανοουμένων προς τους πολίτες. Από την άλλη πλευρά, είναι και χρέος των πολιτών να στηρίξουν οικονομικά τέτοιες ιστοσελίδες. Όπως χαρακτηριστικά έγραψε ο ιδρυτής του SLpress.gr η κουλτούρα του τζάμπα σκοτώνει την αδέσμευτη δημοσιογραφία.