Είναι ο Μητσοτάκης σοσιαλδημοκράτης;

«Όχι, είμαι υπέρ μιας νηφάλιας σοσιαλδημοκρατίας, μιας μεικτής οικονομίας με μηχανισμούς πρόνοιας. Στην Ελλάδα είχαμε πικρή εμπειρία με το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου, οπότε δεν ξέρω πόσοι από μας αντιλαμβανόμαστε ότι η σοσιαλδημοκρατία, θεωρητικά τουλάχιστον, είναι πολύ διαφορετική από τον τριτοκοσμικό ψευτοσοσιαλισμό που ζήσαμε» είπε μεταξύ πολλών άλλων η Σώτη Τριανταφύλλου, σε μια στιβαρή συνέντευξή της στον Δημήτρη Δανίκα.

Πράγματι, έχει δίκιο η Σώτη Τριανταφύλλου. Η σοσιαλδημοκρατία παραμένει –παρά τις κακοποιήσεις που έχει ιστορικά καταγράψει στο βιογραφικό της– το πιο λογικό και δίκαιο δημοκρατικό πολιτικό σύστημα, καθώς αποδέχεται τη λειτουργία της αγοράς, αλλά και υποστηρίζει την κρατική παρέμβαση για τον έλεγχό της, ενώ προτάσσει την ανάπτυξη του “κοινωνικού κράτους” με στόχο την κοινωνική αλληλεγγύη, την ισότητα, την εμβάθυνση της δημοκρατίας και την διεύρυνση της κοινωνικής ευημερίας.

Σε ότι αφορά το ΠΑΣΟΚ στις δύο πρώτες τετραετίες εισήγαγε σημαντικές πολιτικές “κοινωνικού κράτους” (οικογενειακό δίκαιο, ΕΣΥ κλπ) αλλά στην οικονομία οι παρεμβάσεις του απέτυχαν (δύο αυξήσεις 25% στους μισθούς, διαχείριση των προβληματικών κ.ά.), γιατί –όπως μου είχε πει ο Γεράσιμος Αρσένης– «υπερτιμήσαμε τις δυνατότητες του δημόσιου τομέα». Έκτοτε το ΠΑΣΟΚ παρήγαγε μία κακόγουστη νομενκλατούρα που ανέδειξε τον Κώστα Σημίτη, στην οκταετία του οποίου άνθισε η διαπλοκή και η διαφθορά. Φυσικά, μας έβαλε στη νομισματική ένωση του ευρώ, αλλά με υψηλό κόστος και πολλές παραισθήσεις.

Στην πράξη όμως αυτό που απλουστευτικά ονομάζουμε σοσιαλδημοκρατικές πολιτικές ήταν κατευναστικές πολιτικές για την αποφυγή κοινωνικών εξεγέρσεων, ενώ συχνά τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα λειτούργησαν ως ξεδιάντροπα δεκανίκια του εξουσιαστικού καπιταλιστικού συστήματος. Οι περίφημες μεταπολεμικές σοσιαλδημοκρατικές πολιτικές κοινωνικού χαρακτήρα δεν ήταν ένα τόσο εφαρμογές της ιδεολογίας, όσο αναγκαστικές πολιτικές ανασυγκρότησης των κατεστραμμένων κοινωνιών από τις τραγικές συνέπειες του πολέμου.

Οι πολιτικές κοινωνικού κατευνασμού

Ούτε ο κεϋνσιανισμός ήταν σοσιαλδημοκρατικός, ούτε η γέννηση του “κράτους πρόνοιας” ήταν ιδεολογικό πρόταγμα, αλλά πρόταγμα ιστορικής αναγκαιότητας που εφαρμόστηκε όχι μόνο από τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, αλλά και από τα δεξιά. Δεν είναι τυχαίο που πολλοί ομολογούν ότι ο χριστιανοδημοκράτης Χέλμουτ Κολ ήταν ο καλύτερος σοσιαλδημοκράτης… Σοσιαλδημοκρατική πολιτική δεν είναι αυτή που κατευνάζει, αλλά αυτή που αποβλέπει στη μεσομακροπρόθεσμη αλλαγή των ισορροπιών υπέρ των πολλών και όχι των λίγων.

Και υπό αυτό το πρίσμα θα μπορούσε να αναρωτηθεί κανείς αν οι πολιτικές που εφάρμοσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης, με την ελάφρυνση κάποιων φόρων και την στήριξη που παρείχε η κυβέρνησή του κατά την διάρκεια της πανδημίας, ή το 2022 με την έκρηξη των τιμών στην ενέργεια και την ακρίβεια στη διαβίωση, είναι σοσιαλδημοκρατικές. Πολλοί –πριν τις υποκλοπές και την τραγωδία των Τεμπών– έβλεπαν στον Μητσοτάκη έναν φιλελεύθερο κεντρώο σοσιαλδημοκράτη, ρεύμα που ο ίδιος προσπάθησε να εκφράσει.

Δυστυχώς όμως –επειδή δεν μπορούμε να είμαστε μέσα στο υποσυνείδητο του πρωθυπουργού– πρέπει να πούμε ότι το “καλάθι της νοικοκυράς” του Άδωνη δεν είναι σοσιαλδημοκρατική πολιτική, ούτε η επιδότηση της τιμής του ρεύματος, ούτε η προσωρινή στήριξη που έχει δοθεί στα ευάλωτα νοικοκυριά. Είναι πολιτικές που έχουν κατευναστικό χαρακτήρα και χρονικό όριο. Δηλαδή, δεν είναι μεταρρυθμιστικές πολιτικές μακράς πνοής με στόχο την αλλαγή, αλλά λύσεις επιφανειακές της στιγμής. Άλλωστε, η πραγματική ουσία της νεοφιλελεύθερης στρατηγικής της κυβέρνησης Μητσοτάκη προκύπτει από τον τρόπο που χειρίζεται το σύστημα υγείας και το πού και πως θα δώσει τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Σταθερότητας.

Η σοσιαλδημοκρατία ταυτίστηκε με τη μεταρρύθμιση (ρεφορμισμός). Δηλαδή με τις εντός του συστήματος αλλαγές με δημοκρατικές διαδικασίες, το κόστος των οποίων πληρώνουν οι εργαζόμενοι για την χάρη των οποίων υποτίθεται ότι γίνονται μέσω της ανάπτυξης που αυτές θα διευκολύνουν. Έτσι, οι ιδιωτικοποιήσεις, οι μειώσεις φορολογίας για το κεφάλαιο, η απορρύθμιση της αγοράς εργασίας και των αγορών εν γένει εντάχθηκαν στο μεταρρυθμιστικό ρεύμα, που διαχειρίζονται άλλοτε τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα και άλλοτε τα συντηρητικά νεοφιλελεύθερα.

Η σκοτεινή γερμανική εμπειρία

Η σοσιαλδημοκρατία γεννήθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα και ανδρώθηκε σταδιακά απέναντι στον μαρξισμό που ευαγγελιζόταν τον σοσιαλισμό μέσω της επανάστασης και της δικτατορίας του προλεταριάτου και ουσιαστικά σηματοδοτήθηκε από το ρόλο του γερμανικού σοσιαλδημοκρατικού κόμματος του SPD, το οποίο και βαρύνεται με τραγικά λάθη και πολιτικές επιλογές.

Τις πρώτες μέρες του Νοεμβρίου 1918 ξεσπάει η εξέγερση των πληρωμάτων του γερμανικού στόλου στο Κίελο που κατέληξε σε λουτρό αίματος, αλλά η επανάσταση διαχέεται σε όλη τη Γερμανία με αίτημα τη δημοκρατία και την ειρήνη. Λίγες μέρες μετά καταρρέει το αυτοκρατορικό σύστημα και θα ακολουθήσουν διάφορες κυβερνητικές εξελίξεις με κορμό το ισχυρότερο κόμμα, το σοσιαλδημοκρατικό SPD, που εφαρμόζει μια δυναμική αντιεπαναστατική πολιτική.

Αυτή κατέληξε σε μια συμφωνία με τους στρατηγούς και του μιλιταριστές του γερμανικού Γενικού Επιτελείου με στόχο την εξολόθρευση των ριζοσπαστών σοσιαλδημοκρατών, τους Σπαρτακιστές και τους μπολσεβίκους. Στο τέλος του μηνός οι στρατηγοί προχωρούν στην συγκρότηση αντεπαναστατικών εθελοντικών ομάδων για ενίσχυση του στρατού, τα freikorps, τα οποία εξαπλώνονται σε όλη τη χώρα και με την παραίνεση των σοσιαλδημοκρατών.

Ενάμισι μήνα μετά οι ηγέτες της εξέγερσης Ρόζα Λούξεμπουργκ και Καρλ Λίμπκνεχτ συλλαμβάνονται από τα freikorps και στη συνέχεια εκτελούνται από αξιωματικούς του στρατού, ενώ η επανάσταση των Σπαρτακιστών καταστέλλεται και οι νεκροί ξεπερνούν τους χίλιους (Ηλ. Θέρμος, 2013). Έκτοτε το SPD λειτούργησε ως δεκανίκι των στρατηγικών επιλογών του γερμανικού κεφαλαίου.

Δεν είναι γνωστό κατά πόσο γνωρίζει την ιστορία της σοσιαλδημοκρατίας ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ Νίκος Ανδρουλάκης, –γέννημα θρέμμα της περιόδου Σημίτη κατά την οποία το ΠΑΣΟΚ μετατράπηκε από ένα ριζοσπαστικό σοσιαλιστικό κόμμα σε σοσιαλδημοκρατικό–, πάντως σηματοδοτεί τις πολιτικές του προθέσεις με συστηματική αναφορά της λέξης σοσιαλδημοκρατία. Ταυτόχρονα, χωρίς να το λέει έτσι αλλά το υπονοεί με τις μεταρρυθμιστικές του εξαγγελίες κάνει και ο αρχηγός του ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ Αλέξης Τσίπρας. Δηλαδή, τόσο ο Μητσοτάκης, όσο και οι Τσίπρας και Ανδρουλάκης φλερτάρουν φανερά, υπαινιχτικά ή επικοινωνιακά με τη σοσιαλδημοκρατία, για να διεκδικήσουν τη διαχείριση της μιζέριας μας…