Εξιλαστήριο θύμα των κρίσεων η κοινωνική πολιτική

Τα εν λόγω προβλήματα προάγουν την αποσύνθεση της κοινωνικής συνοχής και αποκαλύπτουν την ευαλωτότητα των κοινωνιών, προτρέποντας στην επανεκτίμηση του τρόπου με τον οποίο οι οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητες πρέπει να δομηθούν ώστε να δοθεί προτεραιότητα στη συνολική ευημερία της κοινωνίας, ως πρωταρχικός στόχος της κοινωνικής πολιτικής.

Η κοινωνική πολιτική μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο για την εξομάλυνση όσο και για την πρόληψη κρίσεων, αλλά μπορεί επίσης  να  παραγκωνιστεί σε περιόδους  στενότητας δημόσιων πόρων, όταν θεωρείται λιγότερο αναγκαία σε σύγκριση με άλλες άμεσες ανάγκες.

Η βιομηχανική επανάσταση στις δυτικές χώρες τον 19ο και τον 20 ο αιώνα οδήγησε σε σημαντική οικονομική πρόοδο, αλλά συνδυάστηκε και με ποικίλες προκλήσεις. Αυτές οι προκλήσεις περιλάμβαναν αλλαγές στις  δομές της οικογένειας και στην κοινωνική σύνθεση, την αστικοποίηση, την αύξηση του ηλικιωμένου πληθυσμού, την εμφάνιση εργατικού δυναμικού χωρίς γη και την επικράτηση της κυκλικής ανεργίας. Ως απάντηση στα κοινωνικά ζητήματα, καθώς και για να διατηρήσουν την επιρροή τους,  οι δυτικές κυβερνήσεις εφάρμοσαν διάφορες πολιτικές για να εξομαλύνουν τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν οι λαοί τους.

Η κοινωνική πολιτική ως εργαλείο πρόληψης κρίσεων

Είναι αξιοσημείωτο, ότι η θέσπιση ενός κράτους πρόνοιας και η καθιέρωση προγραμμάτων κοινωνικής προστασίας σε πολλές  ευρωπαϊκές κοινωνίες ήρθε μόνο μετά τις καταστροφικές επιπτώσεις του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτό υπογραμμίζει τη σημασία της κοινωνικής πολιτικής ως κρίσιμο εργαλείο για την πρόληψη κρίσεων και την οικοδόμηση κοινωνικής ανθεκτικότητας σε περιόδους αντιξοοτήτων. Η ανάπτυξη αυτών των κοινωνικών προγραμμάτων χρησίμευσε ως ένα προληπτικό μέτρο για τη διασφάλιση της  ευημερίας και των μέσων διαβίωσης ατόμων και κοινοτήτων, προάγοντας τελικά τη σταθερότητα και την ευημερία στην κοινωνία.

Επενδύοντας στις κοινωνικές πολιτικές, οι κυβερνήσεις μετρίαζαν τις αρνητικές συνέπειες των κρίσεων και να εξασφάλιζαν ένα πιο δίκαιο και βιώσιμο μέλλον για τους πολίτες τους. Το ιστορικό πλαίσιο της μεταπολεμικής Ευρώπης χρησιμεύει ως πολύτιμο μάθημα σχετικά με τη σημασία της προτεραιότητας της κοινωνικής ευημερίας ως θεμελιώδους πτυχής διακυβέρνησης και κοινωνικής ανάπτυξης. Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τις συνακόλουθες κοινωνικές προκλήσεις όπως η επισιτιστική ανασφάλεια,  η οικονομική δυσπραγία, τα χαμηλά  ποσοστά αλφαβητισμού και η έλλειψη βασικών αγαθών, πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έλαβαν προληπτικά μέτρα αντιμετωπίζοντας αυτά τα ζητήματα μέσω εκτεταμένων πρωτοβουλιών κοινωνικής πολιτικής που στόχευαν τόσο στην οικοδόμηση αισθήματος εθνικής ενότητας όσο και της κοινωνικής συνοχής.

Σε μια προσπάθεια ενίσχυσης της εθνικής αλληλεγγύης, πρόληψης των κοινωνικών αναταραχών και προώθησης της ευημερίας των πολιτών, εφαρμόστηκαν μέτρα όπως η γενική εκπαίδευση, η προσβάσιμη υγειονομική περίθαλψη, πρωτοβουλίες για οικονομικά προσιτή στέγαση και τα προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας.  Αυτές οι πρωτοβουλίες αποσκοπούσαν στην προώθηση μιας συνεκτικής κοινωνίας και στην καθολική κάλυψη των βασικών αναγκών.

Η κοινωνική πολιτική ως θύμα της κρίσης

Στα τέλη της δεκαετίας του 1970, οι χώρες του Βορρά βίωσαν υψηλό πληθωρισμό και υψηλή ανεργία, οδεύοντας σε μία φάση οικονομικής ύφεσης, ενώ οι πετρελαϊκές κρίσεις στα μέσα και τα τέλη της δεκαετίας του 1970 έπληξαν εξαιρετικά τα ευρωπαϊκά έθνη. Οι οικονομικές δυσκολίες οδήγησαν παγκοσμίως σε σοβαρές περικοπές στα προγράμματα κοινωνικής πολιτικής κατά την δεκαετία του 1980. Στις βόρειες χώρες, η αυξανόμενη πίεση στα προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας, σε συνδυασμό με ανησυχίες για την ισότητα μεταξύ των γενεών, οδήγησαν σε μέτρα περικοπής δαπανών και στην καθιέρωση της λογικής της αγοράς στον τομέα κοινωνικών παροχών.

Από την δεκαετία του 80 επικράτησε το νεοφιλελεύθερο αφήγημα ότι οι γενναιόδωρες κοινωνικές παροχές αποτελούσαν εμπόδιο στην επιδίωξη της κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης, με αποτέλεσμα οι περισσότερες κυβερνήσεις να αποστασιοποιηθούν ή να παραιτηθούν από τη άποψη ότι το κράτος διαθέτει τον ρόλο του κύριου παρόχου κοινωνικών υπηρεσιών. Ακολούθησαν ποικίλα προγράμματα διαρθρωτικής προσαρμογής και λιτότητας. Η εμπορευματοποίηση της εκπαίδευσης, της υγείας, της στέγασης, της κοινωνικής ασφάλισης, μεταξύ άλλων, εδραιώθηκαν κατά τη διάρκεια αυτής της εποχής.

Κρίση και ευκαιρία

Ενίοτε οι κρίσεις αποτελούν εφαλτήριο δημιουργίας καλύτερων καθεστώτων κοινωνικής πολιτικής. Η πανδημία COVID-19 έδωσε σε πολλές χώρες την ευκαιρία να εισαγάγουν δημιουργικές κοινωνικές πολιτικές με ευρύτερη κάλυψη, καλύτερη στόχευση των μηχανισμών και βελτιωμένη εφαρμογή. Επίσης προσφέρθηκε η ευκαιρία να εξεταστούν οι κοινωνικές επενδύσεις στην κατοίκον εκπαίδευση και την ηλεκτρονική μάθηση, την εκπαίδευση στην τηλεϊατρική και σε άλλες τεχνολογίες για την υγειονομική περίθαλψη.

Δόθηκε η δυνατότητα βελτίωσης των όρων και προϋποθέσεων, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας σχεδιασμού και να επένδυσης στην στέγαση για πολίτες με χαμηλό και μηδενικό εισόδημα που ήταν πιο ευάλωτοι κατά τη διάρκεια των περιορισμών. Η κοινωνική βοήθεια, τα προγράμματα ασφάλισης και περίθαλψης θα πρέπει επίσης να επανασχεδιαστούν στιγμή ώστε να συμπεριλάβουν περισσότερους εργαζομένους του άτυπου τομέα εργασίας.

Σε κάθε περίπτωση, η κοινωνική πολιτική είναι τομέας ευρύτερος από την κοινωνική προστασία και υπερβαίνει την εστίαση αποκλειστικά στις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, προσπαθώντας να δώσει σε όλους τους πολίτες την ευκαιρία να βελτιώσουν την ευημερία τους και να συμμετέχουν πλήρως στην κοινωνία.

Εντούτοις, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι εργαζόμενοι στον τομέα κοινωνικής πολιτικής σίγουρα αντιμετωπίζουν το πρόβλημα έλλειψης οικονομικών πόρων. Για τον λόγο αυτό θα πρέπει να φανούν ιδιαίτερα δημιουργικοί στην εφαρμογή προγραμμάτων και παρεμβάσεων. Παράλληλα ωστόσο η πολιτική στο σύνολο της πρέπει να επανακτήσει την ευαισθησία της απέναντι στο κοινωνικό ζήτημα που διαταράσσει τις σημερινές κοινωνίες.