Για ποιους λόγους κερδίζουν έδαφος οι αντισυστημικοί στη Δύση

Οι δυτικές κυβερνήσεις κατηγορούνται ακόμα ότι συναίνεσαν στην εξασθένιση του κράτους πρόνοιας, ότι ευνόησαν την αθρόα λαθρομετανάστευση, ότι περιόρισαν τη δημοκρατία κι ότι αδιαφόρησαν για τις βασικές αξίες ζωής. Η αντίδραση των λαών της Δύσης εναντίον των συστημικών κομμάτων υπήρξε η γενεσιουργός αιτία της δημιουργίας νέων κομμάτων, τα οποία έκαναν την εμφάνισή τους στο διάστημα των τελευταίων 20 περίπου ετών, με την εμβέλειά τους να αυξάνεται παντού.

Στην Ευρώπη, εκτός από την Ουγγαρία και η Ιταλία έχει κυβέρνηση λαϊκίστικων κομμάτων, ενώ εντυπωσιακή είναι η άνοδός τους σε Γαλλία, Αυστρία, Ολλανδία, Σουηδία, Φινλανδία, και Γερμανία. Παράλληλα, συνασπισμοί λαϊκίστικων κομμάτων επηρεάζουν σημαντικά τις πολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις. Να σημειωθεί ότι σχετική μελέτη αποδίδει τη γένεση του λαϊκισμού, στους χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, στη Δύση, μετά το 1985.

Τα χαρακτηριστικά αυτών των κομμάτων διαφέρουν ουσιαστικά των αντίστοιχων συστημικών δεξιών, κεντρώων και αριστερών. Η νέα αυτή τάση στην Ευρώπη καταγράφεται μετά το πέρας της χρηματοοικονομικής κρίσης του 2008. Έντρομη η ΕΕ και μη διαθέτοντας αποτελεσματικά μέτρα αντιμετώπισης αυτής της πολιτικής λαίλαπας, κατέφυγε στην ευρεία χρήση χαρακτηρισμών, που αποσκοπούν στον χλευασμό και στιγματισμό τους. Μεταξύ των χαρακτηρισμών, που εκτοξεύονται αδιακρίτως εναντίον τους αναφέρουμε τους εξής: “ακροδεξιά”, “λαϊκίστικα”, “καθυστερημένα” και “επικίνδυνα για τη δημοκρατία”. Κατά περίπτωση, η επίθεση εναντίον τους από την ΕΕ περιλαμβάνει και την επιβολή κυρώσεων (π.χ. Ουγγαρία).

Συστημικά και μη συστημικά κόμματα

Υπενθυμίζω ότι τα παραδοσιακά δεξιά κόμματα είναι αυτά που ασπάζονται τον φιλελευθερισμό, τη λιτότητα, την μη παρέμβαση του κράτους στην οικονομία και σε γενικές γραμμές απηχούν την πάγια μακροοικονομική πολιτική της ΕΕ. Αντιθέτως, τα λεγόμενα λαϊκίστικα υιοθετούν παρεμβατική πολιτική υπέρ των οικονομικά ασθενέστερων, είναι εναντίον της παγκοσμιοποίησης και αποδίδουν σημασία στον πατριωτισμό. Ακόμη, τα λαϊκίστικα κόμματα είναι θεωρητικά και δεξιάς και αριστερής κατεύθυνσης παρότι η κλασική αυτή διάκριση έχει ατονήσει. Οι διαφορές, τελικά, μεταξύ τους είναι ελάχιστες και αναφέρονται κυρίως στη μεταναστευτική πολιτική. Στην πορεία φαίνεται να έχουν επικρατήσει τα λαϊκίστικα δεξιάς κατεύθυνσης, πιθανότατα επειδή τα αριστερού προσανατολισμού κόμματα αποδείχθηκαν αναποτελεσματικά στο διάστημα της παγκοσμιοποίησης.

Το σύνολο, εξάλλου, των μη συστημικών κομμάτων στρέφεται εναντίον της ελίτ και αποβλέπει στο παρεμβατικό κράτος, προκειμένου να υλοποιήσει την ανακατανομή των εισοδημάτων, ενώ παράλληλα δηλώνει εναντίον της λιτότητας και του ακραίας μορφής φιλελευθερισμού. Γενικώς είναι υπέρ του κράτους-έθνους και των βασικών αξιών της ζωής. Άρα, δεξιά και αριστερά μη συστημικά κόμματα είναι υπέρ μιας δικαιότερης κατανομής του εισοδήματος, υπέρ του παρεμβατισμού στην οικονομία και υπέρ του κράτους-έθνους. Σε γενικές γραμμές λοιπόν, αυτά τα κόμματα υπόσχονται να κάνουν όλα όσα είχαν υποσχεθεί και δεν υλοποίησαν τα συστημικά κόμματα.

Συνεπώς, είναι αβάσιμες οι γενικευμένες κατηγορίες των παραδοσιακών κομμάτων, εναντίον των μη συστημικών, όταν αναφέρονται στις προγραμματικές τους προτιμήσεις. Εν κατακλείδι, οι έωλες αυτές κατηγορίες, εξυφαίνονται και υποστηρίζονται από τα έντρομα συστημικά κόμματα, επειδή εκθρονίζονται σταδιακά από τα μη συστημικά. Οι κατηγορίες εναντίον των αντισυστημικών κομμάτων εστιάζονται –μεταξύ άλλων– και στο ότι το «ποσοστό της θρησκευτικής τους πίστης είναι ανώτερο του δέοντος», «ο βαθμός πατριωτισμού τους υπερέχει του αντίστοιχου ανεκτού» αλλά και στο ότι κρίνεται «επικίνδυνη η δόση προσκόλλησής τους σε παραδοσιακές αξίες» και πιο συγκεκριμένα στο θεσμό της κλασικής οικογένειας.

Η πολυπολιτισμικότητα

Το ακατανόητο είναι ότι τα συστημικά κόμματα κατηγορούν τα μη συστημικά για πεποιθήσεις που αποτελούσαν τον κορμό των ανέκαθεν δικών τους πεποιθήσεων, από τις οποίες όμως τώρα απομακρύνονται, προκειμένου να υποστηρίξουν την πολυπολιτισμικότητα. Ταυτόχρονα, στις κατηγορίες αυτές αφήνεται ηθελημένα να πλανάται η διάκριση ανάμεσα σε προοδευτισμό και οπισθοδρομικότητα. Εκλαμβάνεται ως δεδομένο ότι τα συστημικά κόμματα είναι προοδευτικά, ενώ τα μη συστημικά κατατάσσονται συλλήβδην στα οπισθοδρομικά!

Στο σημείο αυτό αναφύεται ένα κυρίαρχης σημασίας ερώτημα με, προς το παρόν, αδιευκρίνιστη απάντηση. Πρόκειται για το περιεχόμενο της πολυπολιτισμικότητας. Παρότι, η πολυπολιτισμικότητα έχει υιοθετηθεί από τη Δύση και κυρίως από την Ευρώπη, δεν είναι διόλου ξεκάθαρο το πως αυτή συμβιβάζεται με τις βασικές αξίες ζωής της Δύσης. Αναπόφευκτη είναι η δημιουργία κάποιου είδους εννοιολογικής σύγχυσης, που εγείρει σοβαρές αμφιβολίες αναφορικά με το τι ακριβώς πρεσβεύει, και κυρίως για το πώς εφαρμόζει η Δύση τα βασικά της “πιστεύω”.  Αυτά ακριβώς τα “πιστεύω” που ανέκαθεν θεωρούνταν σημαία της δήθεν δυτικής ανωτερότητας απέναντι σε αξίες άλλων πολιτισμών. Αυτό το περιεχόμενο της φιλελεύθερης δημοκρατίας αποτελεί την κύρια δικαιολογία των πολέμων της Δύσης εναντίον λαών που δεν το ασπάζονται.

Και ακριβώς οι αμφιβολίες αυτές, που ενισχύθηκαν σε επικίνδυνο βαθμό, εξαιτίας των όσων δυσεξήγητων συμβαίνουν στον πόλεμο της Ουκρανίας, καθιστούν δυσνόητη τη δήλωση ότι «οι χώρες της Δύσης δένονται αναμεταξύ τους προκειμένου να υπερασπιστούν τις παγκόσμιες αξίες, που θεμελιώνουν τη φιλελεύθερη τάξη στην υφήλιο». Εύλογο συνεπώς το ερώτημα, για το ποιες είναι ακριβώς αυτές οι παγκόσμιες αξίες της φιλελεύθερης δημοκρατίας, που η προάσπισή τους δικαιολογεί ακόμη και πολέμους;

Το πρόσφατο αυτό ιδεολογικό χάος δίνει την ευκαιρία στον Πούτιν να εμφανίζεται ως προστάτης των βασικών ανθρώπινων αξιών, τις οποίες δήθεν ενστερνίζεται η Δύση, η οποία και τις χρησιμοποιεί ως δικαιολογία για τη διεξαγωγή πολέμων, αλλά τις οποίες στην πράξη έχει προδώσει. Και τούτο, διότι οι πλούσιες φιλελεύθερες δημοκρατίες υπερασπίζονται τα συμφέροντα των ολιγαρχών. Η Δύση καταδικάζει την υπόλοιπη ανθρωπότητα, κυρίως Κίνα και Ρωσία, ως μη δημοκρατικές και υποστηρίζει ότι επιβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια, ώστε όλη η υφήλιος να ασπαστεί το δυτικό μοντέλο πολιτισμού.

Δημοκρατία στη Δύση

Αλλά, για τι είδους δημοκρατία πρόκειται; Η δημοκρατία αποτελεί τον άριστο τρόπο διακυβέρνησης, αλλά δυστυχώς τις τελευταίες δεκαετίες βρίσκεται σε υποχώρηση και ενίοτε υπό διωγμό και στη Δύση. Πρόκειται για μια από τις πολυάριθμες συνέπειες της παρακμής της Δύσης, η οποία στρέφεται εναντίον των δικών της παραδοσιακών αξιών, για τις οποίες, όπως ισχυρίζεται, μάχεται. Η κυρίως υπεύθυνη για την κακοποίηση της δημοκρατίας δεν είναι η ύπαρξη των μη συστημικών κομμάτων, όπως επιχειρούν να υποστηρίξουν τα συστημικά, αλλά γενικότερες εξελίξεις, που ανατρέπουν το status quo στον πλανήτη μας. Συνεπώς, δεν είναι διόλου σίγουρο ότι οι συνέπειες της διακυβέρνησης των λαϊκίστικων κομμάτων θα είναι δυσμενέστερες για τους λαούς, σε σύγκριση με αυτές των συστημικών.

Ακολουθούν μερικά από τα αποτελέσματα πρόσφατων ερευνών που αφορούν τη δημοκρατία:

• Στο διάστημα των τελευταίων 15 ετών η δημοκρατία επιδεινώθηκε σε 73 χώρες της υφηλίου, ενώ βελτιώθηκε μόνο σε 28.
• Στις ΗΠΑ το 40% των Ρεπουμπλικάνων πιστεύουν ότι, κάτω από ορισμένες συνθήκες, είναι νόμιμη η άσκηση βίας εναντίον της κυβέρνησης.
• Η δημοκρατία είναι σε υποχώρηση στις μισές από τις δημοκρατικές χώρες της υφηλίου. Στην Ευρώπη, το 46% των δημοκρατιών υφίσταται διάβρωση τα τελευταία πέντε χρόνια.
• Το 2002, μόνο 13 χώρες στην υφήλιο ήταν κάτω από αυταρχικό καθεστώς, ενώ το 2022 ο αριθμός τους ανέβηκε σε 43.
• Συνοπτικά, μόνον 6,4% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε συνθήκες πλήρους δημοκρατίας, ενώ το 39,3% σε ελαττωματική δημοκρατία και το 17,2% σε υβριδική. Το υπόλοιπο 37,1% του παγκόσμιου πληθυσμού διαβιούν σε καθεστώτα ανελεύθερης δημοκρατίας.

Με βάση τα παραπάνω δεδομένα πρέπει να τεθεί το ερώτημα κατά πόσο δικαιολογείται η εχθρότητα της Δύσης εναντίον του μη δυτικού κόσμου (Παγκόσμιος Νότος), επειδή δεν είναι αρκετά δημοκρατικός! Επιπλέον, η επικέντρωση του ενδιαφέροντος της Δύσης στη διάκριση ανάμεσα στη φιλελεύθερη και την ανελεύθερη δημοκρατία είναι φυσικό να δημιουργεί όχι μόνο έκπληξη, αλλά και ποικίλες αντιδράσεις, ενόσω ο πλανήτης απειλείται από ακραία κλιματικά φαινόμενα, από τον επικρεμάμενο κίνδυνο επιδημιών, από τις σκοτεινές συνέπειες της Τεχνητής Νοημοσύνης, αλλά και από ολοκληρωτική καταστροφή ενός πιθανού Γ’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Επιπλέον, οι ΗΠΑ υποστηρίζουν ότι τα μη δημοκρατικά καθεστώτα επικρατούν εναντίον της θέλησης των πολιτών τους, οι οποίοι θα προτιμούσαν καθεστώς φιλελεύθερης δημοκρατίας. Ωστόσο, σχετικές έρευνες του Ινστιτούτου Bennett του Cambridge διαψεύδουν αυτές τις πεποιθήσεις. Αντιθέτως δείχνουν ότι οι βασικές αξίες ουδόλως έχουν μεταβληθεί στις αναπτυσσόμενες οικονομίες μετά την πτώση του Ανατολικού Συνασπισμού το 1989-1990, σε αντίθεση με τις ήδη ανεπτυγμένες. Στο επόμενο άρθρο θα αναφερθούμε διεξοδικότερα στον περιορισμό της παγκόσμιας εμβέλειας των ΗΠΑ και στη νέα διεθνή τάξη που αναδύεται.