Η ολέθρια αυτοπαγίδευση της Ευρώπης

Οι δραματικές πολιτικές εξελίξεις στη γείτονα Ιταλία, με την παραίτηση του πρωθυπουργού Ντράγκι, αποτελούν την κορυφή του παγόβουνου της τεράστιας πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής κρίσης στην οποία έχουν περιέλθει οι ευρωπαϊκές κοινωνίες, αλλά και το σαθρό οικοδόμημα της ΕΕ. Προηγήθηκε η Γαλλία όπου μετά βίας επιβίωσε πολιτικά ο Μακρόν έναντι της επελαύνουσας ακροδεξιάς, εξερχόμενος τελικά νικητής με δεμένα όμως τα χέρια του. Ακολουθεί στο ίδιο μονοπάτι της κρίσης η Γερμανία όπου ο κυβερνητικός συνασπισμός των τριών κομμάτων κινείται σε πολύ χαμηλές πτήσεις. Οι τρεις, δηλαδή, μεγαλύτερες δυνάμεις της Ευρώπης βρίσκονται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα.

Ο καθοριστικός παράγοντας αυτών των δραματικών εξελίξεων, που στο άμεσο μέλλον προβλέπονται κατακλυσμιαίες, είναι η τεράστια πληθωριστική πίεση που διαλύει τις οικονομίες και κοινωνίες της Ευρώπης και ο εφιάλτης της ενεργειακής καταιγίδας, που απειλεί να παγώσει τη Ευρώπη τον προσεχή χειμώνα, στην περίπτωση που Ρωσία διακόψει πλήρως την παροχή φυσικού αερίου, κάτι που φαίνεται πολύ πιθανό μετά την διακοπή, με πρόσχημα, τη συντήρηση του Nord Stream I.

Πέντε μήνες -σχεδόν, μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία στις 24/2/2022 και τον συνεχιζόμενο πόλεμο, οι οικονομικές κυρώσεις που επέβαλε η Δύση (ΗΠΑ και Ε.Ε.) στη Ρωσία δεν έφεραν κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα, αφού η ρωσική οικονομία που στηρίζεται κυρίως στη εξαγωγή του τεράστιου ρωσικού ορυκτού πλούτου (πετρέλαιο, φυσικό αέριο κλπ) παρά τη μείωση των εξαγωγών λόγω των κυρώσεων, εμφανίζει να έχει κέρδη πάνω από 60 δισ. δολάρια επιπλέον από τα προϋπολογισθέντα ετήσια έσοδα, λόγω της τεράστιας αύξησης των τιμών στο φυσικό αέριο και στο πετρέλαιο.

Το, δε, ρούβλι που λόγω των κυρώσεων πιθανολογούνταν ότι θα υφίστατο δραματικές πιέσεις κινείται έντονα ενισχυόμενο στην αντίθετη κατεύθυνση. Αντίθετα, οι κυρώσεις αυτές, ειδικά για τις ευρωπαϊκές χώρες που γνώριζαν πως έχουν τεράστια εξάρτηση από το ρωσικό φυσικό αέριο, μετατράπηκαν σε πυρηνικό όπλο σε βάρος των ιδίων με αποκορύφωμα την τεράστια καθοδική πτώση του ευρώ, που για πρώτη φορά έσπασε αρνητικά σε ισοτιμία και κατέληξε 1:1 με το δολάριο.

Η ΕΕ στον μικρόκοσμό της 

Πρόκειται για ολέθρια αυτοπαγίδευση των ευρωπαϊκών χωρών, οι οποίες απειλούνται με σοβαρές συνέπειες σε οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο. Από την άλλη, οι θεσμοί της Ε.Ε. απέναντι σε αυτό το κρίσιμο ζήτημα επιβίωσης των ευρωπαϊκών κοινωνιών εμφανίζουν την εικόνα ενός “μεθυσμένου” ο οποίος δεν μπορεί πέρα από μεγαλοστομίες να κάνει το παραμικρό. Είναι χαρακτηριστικό ότι ακόμα ετοιμάζεται κάποιο προσχέδιο έκτακτης ανάγκης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με το οποίο, υποτίθεται, θα τεθούν δράσεις για εξοικονόμηση.

Παράλληλα, δεν γίνεται καν σοβαρή συζήτηση για τη δημιουργία ειδικού ταμείου συνοχής, ύψους 250 δισ. ευρώ, όπως είχε ανακοινωθεί για την αντιμετώπιση του ενεργειακού και των πληθωριστικών πιέσεων, κατά το πρότυπο του ταμείου ανάκαμψης που δημιουργήθηκε με πολλές δυσκολίες για την αντιμετώπιση των συνεπειών του Covid-19. Το ζήτημα της σημερινής ευρωπαϊκής αυτοπαγίδευσης -και της μετατροπής της ΕΕ σε σάκο του μποξ- μεταξύ των άλλων μεγάλων παιχτών, δεν είναι συγκυριακό ούτε επιφανειακό.

Οφείλεται στην έλλειψη ουσιαστικής πολιτικής εμβάθυνσης της Ε.Ε. και της γεωπολιτικής στόχευσης στα διεθνή δρώμενα, που τρεις δεκαετίες μετά την πτώση της ΕΣΣΔ και την πρόσκαιρη περίοδο της pax Americana, κινούνται ατάκτως λόγω της τεράστιας ρευστότητας, στον υπό διαμόρφωση πολυπολικό κόσμο. Σε αυτή τη συγκυρία, η μονομερής θέαση της Ε.Ε. μόνο στον οικονομικό τομέα (και σε αυτόν με τους ιδιαίτερους περιορισμούς του γερμανικού εθνικού συμφέροντος) χωρίς τη δημιουργία ισχυρής αμυντικής ισχύος και κοινής εξωτερικής πολιτικής, αναδεικνύεται ως η λυδία λίθος της σημερινής ευρωπαϊκής σύγχυσης και των συνεχών γεωπολιτικών ηττών της.

Ο οδυνηρός πόλεμος στην Ουκρανία, που είναι ο πρώτος πόλεμος μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο σε ευρωπαϊκό έδαφος, διέλυσε τις ψευδαισθήσεις των δυτικών ελίτ και της ασθενούς ευρωπαϊκής πολιτικής ηγεσίας. Η πρόδηλη ανεπάρκεια εξωτερικής πολιτικής και αμυντικής δυνατότητας της Ε.Ε. υποχρέωσαν όλες τις ευρωπαϊκές χώρες να προστρέξουν στο μέχρι τότε «εγκεφαλικά νεκρό» κατά Μακρόν, ΝΑΤΟ. Αυτό, όμως, σημαίνει μαθηματικά μετάβαση στην πλήρη επικυριαρχία των ΗΠΑ, ο στόχος των οποίων είναι να μετατραπεί η Ευρώπη σε προγεφύρωμα της έναντι του ισχυρού αντιπάλου που διαμορφώνεται, δηλαδή του ασιατικού μπλοκ υπό την Κίνα κλπ.

Άθυρμα στη γεωπολιτική αναμέτρηση

Η αμερικανική στρατηγική της διπλής ανάσχεσης, δηλαδή η περιθωριοποίηση της Ρωσίας και στη συνέχεια η προσπάθεια εγκλωβισμού της Κίνας, έρχεται σε αντίθεση με τα ευρωπαϊκά συμφέροντα. Και αυτό γιατί τόσο η Ρωσία όσο και η Ουκρανία αποτελούν οργανικά τμήματα της ευρωπαϊκής ηπείρου και βασικές συνιστώσες μιας ευρύτερης ευρωπαϊκής ομπρέλας ασφαλείας.

Για τούτο οι ευθύνες της ΕΕ είναι ιστορικές, λόγω του γεγονότος ότι δεν έλαβε καμία πρωτοβουλία να αποτρέψει αυτό τον πόλεμο παρεμβαίνοντας έγκαιρα, όταν οι συνθήκες το επέτρεπαν και το απαιτούσαν (μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και του Ανατολικού Μπλοκ) για τη δημιουργία οργανικής ισορροπίας ασφαλείας, που θα κάλυπτε και τις δίκαιες ρωσικές ενστάσεις ως προς το θέμα αυτό, λόγω της υπερεπέκτασης του ΝΑΤΟ το οποίο δεν θα είχε κανένα λόγο ύπαρξης αν αυτή είχε κινηθεί όπως έπρεπε, ενισχύοντας τη δική της αυτόνομη αμυντική ισχύ.

Η πρόταξη όμως των εθνικών συμφερόντων (κυρίως της Γερμανίας), που μετά την ενοποίησή της έκανε τα πάντα για να επιβάλει τη “γερμανοποίηση” της ΕΕ οδήγησε στην απώλεια αυτής της μεγάλης ιστορικής ευκαιρίας, να αποκτήσει η Ευρώπη αυτόνομο γεωπολιτικό ρόλο. Λόγω της οικονομικής δύναμης και του πολιτισμικού βάρους που διαθέτει η Ευρώπη, αν είχε προχωρήσει σε σοβαρή πολιτική ενοποίηση με κοινή εξωτερική πολιτική και αμυντική θωράκιση θα μπορούσε να παίξει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της νέας παγκόσμιας ισορροπίας.

Αλλά, πέραν της απώλειας αυτής της ιστορικής ευκαιρίας στον γεωπολιτικό τομέα, ο πόλεμος στην Ουκρανία απειλεί με έμφραγμα τις ευρωπαϊκές οικονομίες. Η ενεργειακή εξάρτηση των ευρωπαϊκών χωρών από το ρωσικό αέριο, με ευθύνη του γερμανικού κατεστημένου που τη θεμελίωσε στη δεκαετία του ’70 και την εκτόξευσε τις τελευταίες δεκαετίες, προδιαγράφει ένα τρομακτικό μέλλον για τις ευρωπαϊκές οικονομίες και την κοινωνική ισορροπία της.

Το αντίτιμο τελικά της “γερμανοποίησης” της ΕΕ κατά τις προηγούμενες δεκαετίες, που είχε ως συνέπεια την τρομακτική αβελτηρία αυτής να αποκτήσει στοιχειώδη ενεργειακή αυτονομία, φαίνεται ότι θα είναι τεράστιο για τους ευρωπαίους πολίτες. Αλλά ακόμα και σήμερα μπροστά στο γκρεμό, η ΕΕ εμφανίζεται ανίκανη να διαχειριστεί αυτήν την έκτακτη κατάσταση, παρά το γεγονός ότι είναι η τρίτη οικονομική υπερδύναμη μετά τις ΗΠΑ και την Κίνα.

Προκαλεί δε οργή η έλλειψη πρωτοβουλιών για την αξιοποίηση των δικών της φυσικών πόρων, όπως είναι για παράδειγμα τα ευρωπαϊκά κοιτάσματα φυσικού αερίου (ελληνικά και κυπριακά), θέτοντας σε τροχιά κατασκευής τον Eastmed, που ως αυτοτελής ευρωπαϊκός αγωγός θα αποτελούσε την πρώτη σοβαρή προσπάθεια για την ευρωπαϊκή ενεργειακή αυτονομία και τη σύνδεση της ΕΕ με άλλες ενεργειακές πηγές της Μέσης Ανατολής.