Ιδιωτικά πανεπιστήμια: Το Σύνταγμα και η ουρά της αλεπούς

Ωστόσο, το βασικό ερώτημα, που τέθηκε από την αρχή της συζήτησης για την νομοθετική αναγνώριση παραρτημάτων ξένων ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα, παραμένει ακέραιο: γιατί επελέγη μία τόσο τραυματική για το Σύνταγμα λύση, ενώ εφέτος συμπληρώνεται πενταετία από την προηγούμενη συνταγματική αναθεώρηση, που επιτρέπει την μόνη θεσμικά καθαρή και συνταγματικά επιτρεπτή αντιμετώπιση του ζητήματος;

Το ερώτημα τέθηκε επανειλημμένα και σε όλους τους τόνους, από πολλές πλευρές, αλλά απάντηση δεν δόθηκε. Διότι κανείς, βέβαια, δεν πιστεύει ότι την κυβέρνηση, πέντε ολόκληρα χρόνια μετά την πρώτη εκλογική της νίκη –και αφού μεσολάβησε μία αλλοπρόσαλλη και πλήρως αποτυχημένη πολιτική από την προκάτοχο του σημερινού υπουργού– την έπιασε ξαφνικά ένας τόσο έντονος μεταρρυθμιστικός πόνος, που δεν μπορεί να κρατηθεί άλλα τρία χρόνια, προκειμένου να δοθούν οι επιβαλλόμενες ολοκληρωμένες και συναινετικές λύσεις.

Η μόνη πειστική απάντηση για την “πρεμούρα” της κυβέρνησης φαίνεται να είναι αυτό που τόνισε η αντιπολίτευση, όλων σχεδόν των αποχρώσεων. Η κυβέρνηση θέλει να δημιουργήσει τετελεσμένα γεγονότα με μία ελεγχόμενη μονοκομματική πλειοψηφία, διότι γνωρίζει ότι οι λύσεις που ήθελε να επιβάλει τώρα δεν ήταν εύκολο να γίνουν αποδεκτές με τις ευρύτερες συναινέσεις που επιτάσσει η συνταγματική αναθεώρηση. Ή, για να το πούμε πιο απλά και πιο καθαρά, διότι φοβάται ότι τα υπόλοιπα κόμματα θα ζητήσουν ευλόγως μία συνολική ρύθμιση και δεν θα είναι διατεθειμένα να δεχθούν μία επιλεκτική και αποσπασματική διευθέτηση ιδιωτικών συμφερόντων σαν αυτήν που επιχειρείται σήμερα.

Μόνο έτσι εξηγείται γιατί ξαφνικά είδαν το φως της δημοσιότητας, σχεδόν ταυτόχρονα και με συντονισμένες κινήσεις όλων των ενδιαφερόμενων μερών (κυβέρνησης και προετοιμαζόμενων “επενδυτών”), ορισμένες επί τούτω γνωμοδοτήσεις και τοποθετήσεις (Φίλιππου Σπυρόπουλου, Ευάγγελου Βενιζέλου-Βασίλειου Σκουρή, Νίκου Αλιβιζάτου και Αντώνη Μανιτάκη), οι οποίες, κινούμενες στην λογική του “όπερ έδει δείξαι”, βάλθηκαν να μας πείσουν ότι πρέπει να ξεχάσουμε ό,τι έλεγε έως τώρα τόσο η θεωρία (των ιδίων συμπεριλαμβανομένων…) όσο και η νομολογία, ακόμη και η εντελώς πρόσφατη.

Κοινός τόπος όλων των σχετικών κυβερνητικών και γνωμοδοτικών παρεμβάσεων ήταν ότι το άρθρο 16 του Συντάγματος, παρά τις απόλυτες και κατηγορηματικές διατυπώσεις του, μπορεί (ή και επιβάλλεται) να παρακαμφθεί πλήρως, προκειμένου να ευοδωθούν τα σχέδια της κυβέρνησης, τα οποία αρχικά έφταναν μέχρι και την σύσταση ιδιωτικών κερδοσκοπικών πανεπιστημίων. Στην πορεία, όμως, ο υπουργός συνειδητοποίησε μάλλον ότι πρέπει να κινηθεί με αυτοσυγκράτηση και να περιορίσει την παρέμβασή του σε “μη κερδοσκοπικά” παραρτήματα ξένων Πανεπιστημίων, χωρίς πάντως να διασφαλίσει εν τέλει, παρά τις εξαγγελίες του, ούτε τον μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα, αλλά ούτε και την στοιχειώδη έστω εξομοίωσή τους με τα δημόσια, από την άποψη της ακαδημαϊκής ελευθερίας.

“Δεν κόψαμε την ουρά μας”

Το ζήτημα βέβαια της καθιέρωσης ιδιωτικών πανεπιστημίων δεν τίθεται για πρώτη φορά. Από την δεκαετία του 1990 το σημερινό κυβερνών κόμμα το θέτει διαρκώς σε όλες τις αναθεωρητικές πρωτοβουλίες. Ωστόσο, η μεγάλη διαφορά σε σχέση με το παρελθόν, είναι ότι κανένας από τους επιφανείς νομικούς που ανέλαβαν (με προεξάρχοντα τον τέως πρόεδρο της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλο) το βάρος της υποστήριξης των σχετικών προτάσεων, δεν διανοήθηκε να ισχυρισθεί ότι  θα μπορούσε να γίνει μία τόσο σημαντική αλλαγή, χωρίς συνταγματική αναθεώρηση.

Εξ άλλου, και η έως τώρα νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας δεν αφήνει κανένα σχετικό περιθώριο, με σαφέστατες και κατηγορηματικές διατυπώσεις (Βλέπε ενδεικτικά  τις πρόσφατες αποφάσεις του 922/2023, 1789/2023, που επαναλαμβάνουν όλες τις σχετικές προηγούμενες, και πρβλ. την σχετική Ανακοίνωση των Διοικητικών Δικαστών, 12.2.2024). Χαρακτηριστικές μάλιστα στο σημείο αυτό είναι οι μαχητικές πρόσφατες τοποθετήσεις αφ’ ενός της πρώην αντιπροέδρου του Συμβουλίου της Επικρατείας Μαρίας Καραμανώφ, αφ’ ετέρου του (εμβληματικού) πρώην Yπουργού Δικαιοσύνης και Συμβούλου Επικρατείας, Γιώργου Κουβελάκη.

Τα παράδοξα, όμως, δεν σταματούν εδώ. Δεν έφτασε το ότι οι επιστημονικές απόψεις υπέρ των κυβερνητικών επιδιώξεων έπεσαν σαν κεραυνός εν αιθρία – δεδομένης και της απολυτότητάς των περισσότερων από αυτές. Ξεκίνησε ταυτόχρονα και μία συστηματική προσπάθεια να πεισθούν όλοι (κόμματα και κοινή γνώμη) όχι μόνον ότι αυτή είναι η ορθή συνταγματικά άποψη, αλλά και ότι είναι κρατούσα, υπολογίζοντας μάλλον στην ευρύτατη προβολή της από τα “καθεστωτικά” Μέσα της διαπλοκής…

Ορισμένοι μάλιστα από τους γνωμοδοτήσαντες θύμισαν έντονα τον μύθο του Αισώπου για την αλεπού με την κομμένη ουρά, που προσπαθούσε να πείσει και τις άλλες ότι το σωστό θα ήταν να κόψουν και αυτές τις ουρές τους, γιατί έτσι είναι το σωστό… Ωστόσο, τα πράγματα δεν πήγαν όπως τα ήθελαν. Η συντριπτική πλειονότητα των διδασκόντων στα ελληνικά Πανεπιστήμια και γενικότερα των επιστημόνων που έχουν σχέση με το δημόσιο δίκαιο (ελληνικό και ευρωπαϊκό) δεν ενέδωσε

Όχι μόνον δεν “κόψαμε τις ουρές μας”, αλλά και αντιδράσαμε με πλήθος δημόσιων κριτικών παρεμβάσεων, υπερασπιζόμενοι το ελληνικό Σύνταγμα (και την ορθή οριοθέτησή του σε σχέση με το ευρωπαϊκό δίκαιο) και αφήνοντας τους ελάχιστους που γνωμοδότησαν στην μοναξιά τους… Ελπίζουμε δε ότι και οι δικαστές του Συμβουλίου της Επικρατείας θα αρνηθούν και αυτοί με την σειρά τους να “κόψουν τις ουρές τους” και θα δώσουν την δέουσα απάντηση, που δεν μπορεί παρά να είναι μία: ιδιωτικά πανεπιστήμια, υπό οποιαδήποτε μορφή και με οποιαδήποτε παραλλαγή, δεν μπορούν να λειτουργήσουν στην χώρα μας, χωρίς συνταγματική αναθεώρηση.