Ο μίτος της Κεντροαριστεράς

του Ηλία Παπαναστασίου *

Το συνέδριο της Δημοκρατικής Συμπαράταξης που τέλειωσε πριν δυο μήνες δημιούργησε προσδοκίες, ελπίδες φρούδες και μη, ενεργοποίησε νέο απόθεμα σκέψεων. Σε ελάχιστες μέρες προσπάθησαν οι παριστάμενοι να λύσουν διαφορές ετών, να συστοιχηθούν με την κοινωνία μέσα στην προσπάθεια τους να αφουγκραστούν τις μύχιες σκέψεις και ελπίδες όσων πιστεύουν και ποντάρουν στην προσπάθεια –νέα, παλιά, ανακαινισμένη– ανασύστασης της Κεντροαριστεράς.

Είναι γεγονός πως η ασκούμενη πολιτική από την Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ έχει ξεπεράσει σε μεγάλο βαθμό τα ανεκτά από μεγάλα τμήματα της κοινωνίας όρια. Παρόλη την επιμέρους ήπια θετικότητα μερικών οικονομικών δεικτών, όπως η πολύ μικρή μείωση της ανεργίας και η μικρή βελτίωση (στα όρια του στατιστικού λάθους) του οικονομικού κλίματος, η κυβέρνηση παραμένει δέσμια των ανακολουθιών της. Ουσιαστικά δεν έχει κερδίσει κάτι σημαντικό στα κύρια θέματα που την απασχολούσαν και στα οποία η ίδια είχε στηρίξει βασικούς άξονες της επιχειρηματολογίας της (ποσοτική χαλάρωση και απομείωση του χρέους).

Δεξιά πολιτική με αριστερό μανδύα

Επίσης, είναι γεγονός πως η συνολική πολιτική της κυβέρνησης, αρχίζοντας από το «εφαρμοσμένο μνημονιακό σκέλος» έως την πολυδιαφημιζόμενη κοινωνική πολιτική της, δεν βγαίνει αριστερότερα της κλασικής Κεντροαριστεράς. Αντίθετα, στα περισσότερα σημεία «βγαίνει από τα Δεξιά».

Αν κοιτάξουμε τις πράξεις κι όχι τα λόγια του ΣΥΡΙΖΑ, προκύπτει ότι έχει μεταλλαχτεί σε έναν εφαρμοστή των φιλελεύθερων-νεοφιλελεύθερων πολιτικών, τις οποίες είχε καταγγείλει χωρίς μέτρο, χαρακτηρίζοντας μάλιστα δοσίλογους όσους έφερναν αντίρρηση.

Σε γενικές γραμμές, θυμίζει ζωηρό μαθητή Λυκείου που τον απέβαλλαν απ’ όλα τα σχολεία και ο οποίος αποφάσισε να γίνει ο καλύτερος μαθητής των πολιτικών που κάποτε απέρριπτε μετά βδελυγμίας. Και όχι μόνο να εφαρμόζει αυτές τις πολιτικές αλλά να τις εμφανίζει σαν το απόγειο της αριστεροσύνης, χωρίς μαζικές αντιδράσεις.

“Μνημονιοποίηση” της κοινωνίας

Το να ψηφίζει Μνημόνιο και να μην έχει ανοίγει ρουθούνι, το να «τυλίγει σε μια κόλα χαρτί» κοινωνικές διαμαρτυρίες και λαϊκές αντιδράσεις αποτελεί όντως μια συνεισφορά της κυβέρνησης όχι μόνο στην κοινωνική ειρήνη, αλλά και στην τέχνη αντιστροφής της πραγματικότητας. Σ’ αυτή την τέχνη ο ΣΥΡΙΖΑ διαπρέπει. Θα μπορούσαμε ίσως –και χωρίς χιουμοριστική διάθεση– να χαρακτηρίσουμε την εφαρμογή μιας καθαρόαιμα δεξιάς πολιτικής με περιτύλιγμα «αριστερής κοπής» σαν την κυριότερη συνεισφορά του ΣΥΡΙΖΑ στη «διαδικασία μνημονιοποίησης της ελληνικής κοινωνίας».

Απογοητεύοντας το μεγαλύτερο ποσοστό των οπαδών του και κουράζοντας οριστικά και αμετάκλητα το ακροατήριο του, κατάφερε από την άλλη μεριά να ταυτίσει το μέλλον της χώρας με νέα Μνημόνια και να κάνει αποδεκτό από σημαντικό τμήμα της ελληνικής κοινωνίας (ειδικότερα αυτό που προέρχεται από μεσαία και λαϊκά στρώματα) το «μνημονιακό σχέδιο» ή αλλιώς την υπαγωγή της Ελλάδας σε μακρόχρονη επιτήρηση.

Το να κάνεις ανεκτή –ή μετριοπαθώς υποφερτή– μια πολιτική περικοπών, μείωσης μισθών και συντάξεων, φτωχοποίησης πληθυσμού και εκποίησης της δημόσιας περιουσίας επιβεβαιώνει το λεχθέν από τον Ανιέλι (παλαιό πρόεδρο και μεγαλομέτοχο της FIAT) πως «αν θέλεις να εφαρμόσεις δεξιά πολιτική χρειάζεστε αριστερή κυβέρνηση». Ουσιαστικά, βέβαια, μιλάμε για πρώην αριστερό κόμμα, εάν κρίνουμε από τις κυβερνητικές πράξεις κι όχι από τη ρητορική.

Ιδεολογική μετατόπιση

Ένα άλλο σημείο είναι η ιδεολογική μετατόπιση του ΣΥΡΙΖΑ προς την Σοσιαλoδημοκρατία και την Κεντροαριστερά του Δυτικού Κόσμου. Μετά την υποστήριξη της Χίλαρυ Κλίντον και την καταδίκη του Brexit κατέληξε στην υποστήριξη του Μακρόν. Το ίδιο μπορούμε να πούμε για τη συμμετοχή του Τσίπρα στις συνόδους του Ευρωπαϊκού Σοσιαλιστικού Κόμματος.

Έχοντας λοιπόν καταστήσει τη μνημονιακή πολιτική «αναγκαίο και αναπόφευκτο κακό», έχοντας περάσει οικονομικά και κοινωνικά μέτρα χωρίς ιδιαίτερες αντιδράσεις (σε αντίθεση με προηγούμενες κυβερνήσεις, ο Τσίπρας και οι υπουργοί του περνούν τον Ρουβίκωνα ηγεμονικά.

Αιωρούμενοι ψηφοφόροι

Με άλλα λόγια, φιλοδοξούν να καταστούν ο εκφραστής της Κεντροαριστεράς στην Ελλάδα. Γιατί σε μαζικό, λαϊκό, εκλογικό επίπεδο κατάφερε στην περίοδο 2012-15 να ψηφιστεί από το 70–80% των κεντροαριστερών ψηφοφόρων.

Οι παλαιοί κεντροαριστεροί και αριστεροί ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ είναι αυτοί που ανέβασαν τον ΣΥΡΙΖΑ στο 36,3% και 35,5% το 2015. Είναι όσοι αποτελούσαν την ραχοκοκαλιά του παλαιού ΠΑΣΟΚ και δεν είχαν ούτε ήθελαν να έχουν πολιτική επαφή και πολύ περισσότερο κυβερνητική σύμπραξη με την παραδοσιακή Δεξιά.

Αυτοί οι ψηφοφόροι του ΣΥΡΙΖΑ έχουν απογοητευτεί και σε μεγάλο βαθμό αποστασιοποιηθεί από την κυβέρνηση Τσίπρα. Όμως, ακόμη δεν πήγαν «απέναντι» (ΝΔ) ή «δίπλα» (ΠΑΣΟΚ). Παραμένουν παγωμένοι και εκλογικά αιωρούμενοι. Ο κλασικός ψηφοφόρος του ΠΑΣΟΚ που ψήφισε ΣΥΡΙΖΑ και τώρα αρχίζει και αποστασιοποιείται από αυτόν, παραμένει απέναντι στη ΝΔ του Μητσοτάκη.

Κάθε προοπτική συνεργασίας με την ΝΔ του είναι αντιπαθητική και ζητά τουλάχιστον να μην επιδεινωθεί περισσότερο το βιοτικό του επίπεδο. Ζητά, δηλαδή, αυτό που υποσχέθηκε ο ΣΥΡΙΖΑ αλλά δεν έκανε. Με άλλα λόγια, δεν αποστασιοποιείται από τον ΣΥΡΙΖΑ γιατί είναι «πολύ αριστερός» και «κόμμα παροχών». Μάλλον το αντίθετο, αποστασιοποιείται γιατί ακριβώς δεν είναι τίποτα απ’ όλα αυτά.

Καθαρή Κεντροαριστερά

Εάν θέλει να επιβιώσει, η Κεντροαριστερά πρέπει να πάρει σαφείς αποστάσεις από τη ΝΔ και τον Δεξιό/Κεντροδεξιό Νεοφιλελευθερισμό. Και όχι να το παίζει επιτήδειος ενδιάμεσος. Πολύ περισσότερο υποψήφιος κυβερνητικός εταίρος του Μητσοτάκη. Πρέπει να μετατοπιστεί προς τα αριστερά. Η Κοινωνία δεν είναι ισορροπία σε ποδήλατο. Η Κεντροαριστερά δεν είναι «στη μέση». Είναι ιδεολογικά και πολιτικά αυτόνομη παράταξη, δίπλα στην έστω και ανακυκλωμένη Αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ. Δίπλα και όχι απέναντι. Απέναντι είναι μόνο ως προς τη Δεξιά.

Η Κεντροαριστερά πρέπει να αποκλείσει συνεργασία με την ΝΔ. Αν συνεργαστεί εκ των πραγμάτων θα καταλήξει σε κεντροαριστερή συνιστώσα της νεοφιλελεύθερης Δεξιάς. Η επάνοδος των κεντροαριστερών ψηφοφόρων στον χώρο τους (που ουσιαστικά αποτελεί ένωση του προοδευτικού χώρου και μεγάλου τμήματος της Ιστορικής Αριστεράς) προϋποθέτει μία άλλη στρατηγική, που θα αντιστρέψει την πορεία φτωχοποίησης ολοένα και ευρύτερων στρωμάτων, επαναθεμελίωση του Κοινωνικού Κράτους, συρρίκνωση της φοροδιαφυγής και φορολόγηση του μεγάλου πλούτου.

Όχι, λοιπόν, γενικά «μεταρρυθμίσεις», αλλά μεταρρυθμίσεις με κοινωνικό πρόσημο. Γιατί η Κεντροαριστερά δεν εκφράζει πολιτικά γενικώς τη μεσαία τάξη. Οφείλει να εκφράζει πρωτίστως τα λαϊκά στρώματα. Εάν, λοιπόν, θέλει η Κεντροαριστερά να ανακτήσει τον δεσπόζοντα ρόλο της στο πολιτικό σύστημα, πρέπει να βγει «από τα αριστερά» στον ΣΥΡΙΖΑ και μάλιστα όχι με λόγια, αλλά με σοβαρό προγραμματικό λόγο.

 

* Ο Ηλίας Παπαναστασίου είναι διδάκτωρ οικονομικών και εργάζεται ως σύμβουλος επιχειρήσεων.