Ο Μητσοτάκης, ο νεοφιλελευθερισμός και το κράτος

Παρά τις απανωτές κρίσεις (τραπεζική, οικονομική, πανδημική, ενεργειακή) ο καπιταλισμός δεν τελείωσε. Στον αντίποδα, ο καπιταλισμός έχει επιδείξει απίστευτη ανθεκτικότητα και προσαρμοστικότητα. Άντεξε ακόμη και την αντιπαράθεσή του με τον υπαρκτό σοσιαλισμό, πριν εκείνος απαξιωθεί, όταν διέθετε το νεανικό του σφρίγος και κινητοποιούσε εκατομμύρια ανθρώπους. 

Ο καπιταλισμός έδειξε ότι μπορεί να πάρει όλες τις μορφές: Από το υβρίδιο των ΗΠΑ επί Τραμπ (κάτι μεταξύ προστατευτισμού, εταιρειοκρατίας και συντηρητισμού), μέχρι τον κρατικό νεοφιλελευθερισμό (αν και είναι αντίφαση) της Κίνας ή να επιβιώνει σε μορφές “αυταρχικής δημοκρατίας”, όπως της Τουρκίας ή της Ρωσίας. Η βάση του είναι οι εκμεταλλευτικές σχέσεις και ένας συγκεκριμένος τρόπος οργάνωσης της παραγωγής και της κατανομή του εισοδήματος, που εγείρει προβλήματα που από την στιγμή που τα έθεσε πρώτος ο Ρικάρντο, και όχι ο Μαρξ, δεν απαντήθηκαν.

Υπό αυτή την έννοια, όσοι έχουν εφιάλτες επιστροφής των κομμουνιστών με τα κονσερβοκούτια, ας ησυχάσουν! Γιατί, τί μας έδειξε, για παράδειγμα, η πανδημική κρίση αρχικά, αλλά και ενεργειακή που ακολούθησε; Πως, εκείνο που οριστικά ενταφιάζουν οι επιμέρους κρίσεις της οικονομίας είναι ο υπαρκτός νεοφιλελευθερισμός. Xαρακτηριστικό παράδειγμα, η παραδοχή του ίδιου του Κυριάκου Μητσοτάκη, που δήλωνε σε διεθνή ακροατήρια πως “δεν είναι νεοφιλελεύθερος” και πως “η κρίση χρειάζεται νεοκεϋνσιανή προσέγγιση”!

Έχει επιβεβαιωθεί το αξίωμα που δέχονται από καταβολής οικονομικών κρίσεων όλοι οι οικονομολόγοι που δεν φορούν πολιτικά γυαλιά: Ότι οι αγορές με την ελεύθερη λειτουργία τους δεν αντιμετώπισαν καμία μείζονα οικονομική κρίση. Στην πραγματικότητα ούτε τις περιοδικά επανερχόμενες υφέσεις του οικονομικού κύκλου δεν αντιμετωπίζουν, αλλά αυτό είναι άλλη συζήτηση…

Το “αόρατο χέρι” της αγοράς…

Το ότι όλοι και φυσικά πρώτες οι ίδιες οι αγορές, προσφεύγουν στα κράτη, ζητώντας να ρίξουν χρήματα για να συγκρατήσουν στις επιμέρους κρίσεις την πλήρη κατάρρευση των οικονομιών και στην συνέχεια να επανεκκινήσουν τις οικονομίες, σηματοδοτεί τον θάνατο του βασικού νεοφιλελεύθερου δόγματος ότι “το κράτος όταν δεν είναι διεφθαρμένο είναι αναποτελεσματικό και για αυτό κάθε παρέμβασή του είναι χειρότερη από τη μη παρέμβαση”.

Το νεοφιλελεύθερο δόγμα καταρρέει, γιατί τελικά δεν είναι θέμα χρημάτων. Ο Μπιλ Γκέιτς έχει προσωπική περιουσία περισσότερα από 50 δισεκατομμύρια δολάρια, η Microsoft ακόμη περισσότερα και τα αποθεματικά της Apple ξεπερνούν τα 100 δισ. Οι μεγάλες παγκόσμιες επιχειρήσεις, τα funds κλπ, αν αθροίσουν τις περιουσίες τους έχουν τρισεκατομμύρια δολάρια.

Αν λοιπόν οι αγορές, κινούμενες από την αόρατη χείρα του Adam Smith, εξυπηρετούν και το κοινό καλό και φυσικά εφόσον έχουν επάρκεια κεφαλαίων, γιατί δεν τα διαθέτουν με όποιο τρόπο αποφασίσουν εκείνες στο πλαίσιο ενός σχεδίου, για την διάσωση και την επανεκκίνηση των οικονομιών; Το μόνο που θα κάνουν οι αγορές θα είναι να κερδοσκοπούν μέχρι και να αισχροκερδούν επάνω στις εκατόμβες των νεκρών και να δανείζουν τα κράτη με υψηλά επιτόκια. Μέχρι εκεί μπορούν να φθάσουν!

Η υποκρισία περισσεύει…

Πέρα όμως από το καθαρά οικονομικό, που πρέπει να είναι κανείς ακραιφνής Έλληνας νεοφιλελεύθερος για να μην καταλαβαίνει, με την κρίση κονιορτοποιείται και η ιδεολογική βάση του φιλελευθερισμού, ως ελευθερία και ιδιοκτησία του εαυτού, είτε προσδιορίζεται από τον ωφελιμισμό του Τζων Στιούαρτ Μιλ, τον Μπένθαμ ας τον αφήσουμε, είτε από τους μετέπειτα ελευθεριστές όπως πχ ο Νόζικ. Για παράδειγμα, ας κάνουμε μία αναδρομή στην πανδημική κρίση, για να δούμε το επιχείρημα των ελευθεριστών: Ένας άνθρωπος με γνώση των κινδύνων της επιδημίας θα μπορούσε να ζητήσει την εξαίρεσή του από τα περιοριστικά μέτρα, που καταργούν όλες τις ιερές ατομικές ελευθερίες.

Θα μπορούσε, λοιπόν, ένας νέος και υγιής άνθρωπος να πει ότι “θέλω να κινούμαι ελεύθερα γιατί έχω το απαραβίαστο δικαίωμα να διαθέτω τον εαυτό μου και να αναλάβω το ρίσκο να νοσήσω ή και να πεθάνω και υπογράφω υπεύθυνη δήλωση ότι σε περίπτωση που νοσήσω δεν θα ζητήσω βοήθεια και νοσηλεία από το κράτος και δεν θα επιβαρύνω κανέναν άλλο. Από εκεί και πέρα όσοι φοβούνται ας κλειστούν στα σπίτια τους και με δική τους ευθύνη ας αποφεύγουν τις συναναστροφές μαζί μου.” Στο επιχείρημα ότι ενδεχομένως από την ακούσια επαφή μαζί του μπορεί να μολυνθούν κάποιοι που δεν το επιθυμούν, στους χώρους αναγκαστικής συνεύρεσης, π.χ. στα σουπερμάρκετ, η απάντηση είναι ότι και με τους περιορισμούς ο κίνδυνος αυτός δεν αποφεύγεται.

Η θεωρία αυτή είναι η βάση της ανοσίας της αγέλης, που όπως θυμόμαστε ξεκίνησε δειλά η Μεγάλη Βρετανία στην αρχή του πρώτου κύματος, για την την εγκαταλείψει και να σπεύσει να πάρει περιοριστικά μέτρα (η παραβίαση των οποίων στοίχησε τελικώς την πρωθυπουργία στον Μπόρις Τζόνσον). Εν ολίγοις η κοινότητα δεν είναι ετερόκλητο άθροισμα μεμονωμένων ατόμων (κατά Μπένθαμ), που διαθέτουν όπως θέλουν τον εαυτό τους αρκεί να μην βλάπτουν τους άλλους, αλλά δομημένη συλλογικότητα, όπου το κράτος έχει κυρίαρχη θέση.

Στην δε ενεργειακή κρίση που ακολούθησε τις κυρώσεις από την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, η ΕΕ προχώρησε σε ένα ιστορικό κύμα κρατικοποιήσεων προκειμένου να αποτραπεί η κατάρρευση της αγοράς ενέργειας, από την αλματώδη άνοδο των τιμών φυσικού αερίου. Στα καθ’ ημάς, πέραν από το μπαράζ των κάθε λογής επιδομάτων, είχαμε και την προεκλογική δέσμευση Μητσοτάκη πως, όχι μόνο δεν θα ιδιωτικοποιήσει το νερό, αλλά με το πρώτο του νομοσχέδιο θα πάρει την ΕΥΔΑΠ και την ΕΥΑΘ από τον έλεγχο του Υπερταμείου!

Κάπως έτσι αναδεικνύεται και η υποκρισία των νεοφιλελεύθερων: ούτε θέλουν, ούτε ποτέ ήθελαν ένα μικρό και ευέλικτο κράτος. Θέλουν ένα ισχυρό κράτος, μικρό ή μεγάλο κατά περίσταση, που θα λειτουργεί ως εκπρόσωπος των δικών τους συμφερόντων. Εδώ, όσο κι αν δεν τους αρέσει συμπίπτουν με τον Μαρξ, ο οποίος θεωρεί το κράτος ακριβώς ως τέτοιο: όργανο ταξικής εκμετάλλευσης, όποια μορφή κι αν πάρει ο καπιταλισμός…