Οι πυρκαγιές και το δια παραλείψεως έγκλημα – Κι όμως υπάρχουν λύσεις

Μπορεί ο πρωθυπουργός να κρύβεται πίσω από την Κλιματική Αλλαγή, αλλά η κυβέρνηση δεν είναι άμοιρη ευθυνών για την καταστροφική εξέλιξη των πυρκαγιών. Προφανώς, δεν είναι υπεύθυνη ούτε για τον καύσωνα, ούτε για την εκδήλωση των πυρκαγιών. Η ευθύνη της, όπως κάθε κυβέρνησης σε τέτοιες περιπτώσεις, αφορά λάθος χειρισμούς και παραλείψεις αναφορικά με την έγκαιρη προετοιμασία του κρατικού μηχανισμού για την αντιμετώπιση των αναμενόμενων θερινών πυρκαγιών. Μιλάμε, λοιπόν, ότι στην πυρόσβεση διαπράττεται δια παραλείψεως διαρκές έγκλημα.

Είναι κοινός τόπος ότι η Ελλάδα δεν διαθέτει οργανωμένο κι αποτελεσματικό κράτος. Προφανώς, η ευθύνη δεν βαρύνει αποκλειστικά την κυβέρνηση Μητσοτάκη, αλλά αν στο πρώτο κύμα των πυρκαγιών που είχε αντιμετωπίσει το καλοκαίρι του 2021 είχε το ελαφρυντικό πως βρέθηκε τότε αντιμέτωπη με την πανδημία, τώρα πλέον δεν το διαθέτει, έχει ήδη κυβερνήσει τέσσερα χρόνια. Για ακόμα μία φορά η Ελλάδα έχει πολλές ελλείψεις στον τομέα της πυρασφάλειας και ας διαβεβαίωνε προηγουμένως ο πρωθυπουργός το αντίθετο, λέγοντας «μάθαμε από τα λάθη μας».

Κανείς δεν αμφισβητεί ότι οι πυρκαγιές είναι πολλές και ως εκ τούτου ήταν δύσκολη η αντιμετώπισή τους. Ακόμα και ένας οργανωμένος και με επαρκή μέσα κρατικός μηχανισμός δεν θα μπορούσε να αποτρέψει κάποιες από τις καταστροφές. Από το σημείο αυτό, όμως, μέχρι ουσιαστικά να αφήνονται ακόμα και ολόκληρες περιαστικές περιοχές στο έλεος της πυρκαγιάς, υπάρχει μεγάλη απόσταση.

Προκειμένου να προστατέψει τους πολίτες, αλλά και για να μην εισπράξει η ίδια πολιτικό κόστος από ενδεχόμενους θανάτους, η κυβέρνηση έχει θέσει –και το διαλαλεί– ως πρώτη προτεραιότητά της να μη χαθεί ανθρώπινη ζωή, διατάζοντας την εκκένωση ολόκληρων οικισμών, συχνά πριν ακόμα αυτοί απειληθούν άμεσα από την φωτιά. Είναι προφανές πως οι εκατόμβες στις πυρκαγιές το 2007 και πριν μερικά χρόνια στο Μάτι έπαιξαν καθοριστικό ρόλο –κι όχι άδικα– στη επιλογή αυτή. Είναι, όμως, άλλο η απομάκρυνση ηλικιωμένων και παιδιών κι άλλο η πλήρης εκκένωση.

Η τακτική της πλήρους εκκένωσης έχει ένα σοβαρό επιχειρησιακό μειονέκτημα. Εκκενώνοντας έναν οικισμό που δεν απειλείται άμεσα, ουσιαστικά διευκολύνεις την εξάπλωση της πυρκαγιάς. Η με λελογισμένο τρόπο κινητοποίηση των κατοίκων, που αγωνίζονται να προστατέψουν τις περιουσίες τους, μπορεί να αποτρέψει την εξάπλωση, επειδή θα βρεθεί κάποιος να σβήσει μία καύτρα που μετέφερε ο άνεμος πριν αυτή μετατραπεί σε μία νέα εστία. Αντ’ αυτού, η αστυνομία χρησιμοποίησε βία για να απομακρύνει άνδρες, οι οποίοι επέμεναν να παραμείνουν για να προστατεύσουν τα σπίτια τους.

Προφανώς πρέπει να γίνεται εκκένωση, όπου αυτό είναι αναγκαίο. Επειδή πρόκειται για ευαίσθητη ισορροπία και συχνά δύσκολη απόφαση, το τι πρέπει να γίνει κάθε φορά σε κάθε περιοχή δεν πρέπει να αποφασίζεται ούτε από το Μαξίμου, ούτε από τους υπουργούς. Πρέπει να αποφασίζεται από τους επιτόπου διοικητές των πυροσβεστικών δυνάμεων που έχουν καθαρή εικόνα της κατάστασης. Αυτό, βεβαίως, απαιτεί αξιωματικούς που θα έχουν εκπαιδευθεί να αναλαμβάνουν πρωτοβουλία και ευθύνη κι όχι από ευθυνόφοβους που κρύβονται πίσω από άνωθεν διαταγές.

Στρατός, εθελοντές και πυρόσβεση

Ένα σημαντικό ζήτημα είναι ο ρόλος του στρατού στην πυρόσβεση. Σε μία χώρα, όπως η Ελλάδα, που οι καλοκαιρινές πυρκαγιές είναι ενδημικό φαινόμενο και είναι πια πασιφανές πως θα εκδηλώνονται συχνότερα και εντονότερα, είναι ακατανόητο να αφήνουμε τις ένοπλες δυνάμεις εκτός του δυναμικού πυρόσβεσης, ή έστω σε τριτεύοντα ρόλο. Δεν αρκούν να επιστρατεύονται και μάλιστα με καθυστέρηση κάποια στρατιωτικά γκρέιντερ.

Πρέπει όλοι οι νεοσύλλεκτοι, παραλλήλως με την όποια στρατιωτική εκπαίδευσή τους, να εκπαιδεύονται και στην πυρόσβεση και στην πρόληψη. Στη διάρκεια δε της θητείας τους να πραγματοποιούν κοινές ασκήσεις με την Πυροσβεστική, υπό την ηγεσία αξιωματικών της. Αν συνέβαινε αυτό, χωρίς οικονομικό κόστος οι πεζοπόρες δυνάμεις πυρόσβεσης θα πολλαπλασιάζονταν και ποσοτικά και ποιοτικά, με ευεργετικά αποτελέσματα στο επιχειρησιακό επίπεδο.

Εάν, μάλιστα, υπήρχε πρόβλεψη για τακτική υποχρεωτική εκπαίδευση από την τοπική Πυροσβεστική των ικανών πολιτών σε κάθε δήμο και κοινότητα, οι προληπτικές εργασίες θα ήταν πολύ αποτελεσματικότερες και επιπλέον το δυναμικό πυρόσβεσης θα ενισχυόταν περαιτέρω. Είναι ποιοτικά διαφορετικό οι πυροσβέστες να καθοδηγούν εκπαιδευμένους πολίτες, με τους οποίους έχουν συνασκηθεί, από το να επικουρούνται από ανεκπαίδευτους ευκαιριακούς εθελοντές.

Το σίγουρο είναι πως οι τωρινές καταστροφικές πυρκαγιές, όπως και όλες οι προηγούμενες, μαζί με τις όποιες πολιτικές ευθύνες, αποδεικνύουν και τη χρεοκοπία ενός ολόκληρου μοντέλου κοινωνικής ανάπτυξης, που στηρίχθηκε στον άκρατο ατομισμό, στον αρπακολατζιδισμό, στην αρπαχτή, στην κάθε είδους αυθαιρεσία, στη μετατροπή των νόμων σε λάστιχο και στην αποθέωση του life style. Ένα μοντέλο που επέτρεψε την άνθηση του πολιτικάντικου σαλτιμπαγκισμού και την υποκατάσταση της πολιτικής από τα επικοινωνιακά τρυκ.