Όρος για έναρξη διαλόγου η άρση του casus belli

Κρίσιμη για την ενότητα και το μέλλον της ΕΕ διαφαίνεται ότι θα είναι η επικείμενη σύνοδος κορυφής με θέμα την Τουρκία. Προφανώς θα είναι κρίσιμη για Ελλάδα και Κύπρο. Αν οι 27 θέλουν να διασώσουν τις συνομιλίες Ελλάδας-Τουρκίας θα πρέπει να πάρουν πάνω τους την επιβολή ουσιαστικών κυρώσεων. Εάν δεν επιβληθούν κυρώσεις στην Τουρκία για την ελληνική και κυπριακή πλευρά το βέτο πρέπει να είναι μονόδρομος.

Το καταδικαστικό για την Τουρκία ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δεν επαρκεί. Χρειάζονται ουσιαστικές κυρώσεις τόσο για να κατανοήσει η Άγκυρα πως δεν περνάει ο εκβιασμός της, όσο και για να επιβεβαιωθεί η ευρωπαϊκή ενότητα και το διεθνές πολιτικό βάρος της ΕΕ. Διαφορετικά, οι δηλώσεις και τα ψηφίσματα εκλαμβάνονται σαν χάντρες που έδιναν οι Ευρωπαίοι αποικιοκράτες στους ιθαγενείς.

Ο Μητσοτάκης, στο άνοιγμα της συνόδου, πρέπει να ζητήσει να συζητηθεί το θέμα “Τουρκία” πριν τα υπόλοιπα θέματα της συνόδου (ενιαία αγορά, βιομηχανική πολιτική, ψηφιακός μετασχηματισμός, Κίνα) για να δημιουργήσει πολωτικό κλίμα, με την δικαιολογία πως υπάρχει κίνδυνος πολέμου. Καθώς πλησιάζει η κρίσιμη σύνοδος εντείνονται οι πιέσεις προς την Λευκωσία να μην ασκήσει βέτο για τις κυρώσεις στη Λευκορωσία σε περίπτωση που δεν εγκριθούν σοβαρές κυρώσεις κατά της Τουρκίας (Πομπέο-Μέρκελ).

Ο Σταύρος Λυγερός έθεσε το ερώτημα εάν η Αθήνα θα στηρίξει ή όχι το βέτο της Κύπρου. Γι’ αυτό και το Βερολίνο πιέζει ασφυκτικά να ξεκινήσει ο ελληνοτουρκικός διάλογος πριν την σύνοδο κορυφής, διότι φοβάται πως οι κυρώσεις μπορεί και να περάσουν. Γι’ αυτό και δεν πρέπει να “τσιμπήσουμε” το γερμανικό τυράκι. Οι συνομιλίες που γίνονται στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ φθάνουν και περισσεύουν.

Αβεβαιότητα

Η συγκυρία ενέχει πολύ αβεβαιότητα για τους μεγάλους παίκτες, ενώ ταυτόχρονα συντελούνται κρίσιμες αλλαγές στο ευρύτερο σκηνικό. Οι συμφωνίες Ισραήλ με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν, καθώς και η αναμενόμενη συνέχεια με άλλες αραβικές χώρες, υπό την διπλή πίεση του Ιράν και της Τουρκίας, δημιουργούν νέα δεδομένα στη Μέση Ανατολή. Η παραίτηση Σάρατζ και η διαμεσολάβηση του Μαρόκου για την εξεύρεση πολιτικής λύσης στη Λιβύη δημιουργεί επίσης νέα δεδομένα στην διευθέτηση του κατασκευασμένου προβλήματος της Ανατολικής Μεσογείου.

Επιπλέον, υπάρχει διπλή αμερικάνικη ευκαιρία, καθώς επίκεινται οι προεδρικές εκλογές στις 3 Νοεμβρίου και υπάρχουν φωνές που ζητούν αποχώρηση των ΗΠΑ από τη βάση του Ιντσιρλίκ. Τέλος, η βρετανική Βουλή ψήφισε νομοσχέδιο που παρέχει στην κυβέρνηση το δικαίωμα να αναθεωρήσει μονομερώς ορισμένους από τους όρους της Συμφωνίας Αποχώρησης με την ΕΕ. Γύρω από αυτό θα παιχτούν πολλά και η Ελλάδα έχει τη δυνατότητα να διαπραγματευτεί τόσο με το Λονδίνο, όσο και με τις Βρυξέλλες.

Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις, τα 18 Rafale θα ενταχθούν επιχειρησιακά στο ελληνικό οπλοστάσιο το 2022 και οι όποιες φρεγάτες την περίοδο 2024-27, που σημαίνει ότι μέχρι τότε η ισορροπία ισχύος θα παραμένει –αριθμητικά τουλάχιστον– υπέρ της Τουρκίας. Αυτό δεν σημαίνει πως η Ελλάδα είναι ανυπεράσπιστη. Απεναντίας μπορεί να πλήξει σοβαρά την Τουρκία. Το ζήτημα είναι τι κάνουμε μέχρι το 2022 και κυρίως αν πάμε σε διάλογο με το casus belli σε ισχύ.

Δεν αρκεί η αποχώρηση του Ορούτς Ρέις

To casus belli της Άγκυρας αποτελεί απειλή προς μια σύμμαχο χώρα του ΝΑΤΟ, προκειμένου να μην ασκήσει κυριαρχικό της δικαίωμα που απορρέει από το διεθνές δίκαιο της θάλασσας, το οποίο η Τουρκία αρνείται. Συνεπώς, ο μόνος όρος για τον διάλογο πρέπει να είναι η άρση του casus belli. Κι αν ποτέ φτάσουμε στη διαπραγμάτευση, αυτή πρέπει να γίνει αφού προηγηθεί η επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 μίλια.

Υπό αυτές τις συνθήκες, η απομάκρυνση του Ορούτς Ρέις και των πολεμικών σκαφών που ζητά η ελληνική πλευρά για την έναρξη του “διαλόγου” είναι ανεπαρκής, αν όχι ηττοπαθής όρος. Ταυτόχρονα, η “γραπτή συμφωνία” που δεν ήταν γραπτή, αλλά έγγραφη αποτύπωση των συμφωνηθέντων προκάλεσε, μαζί με την αποκάλυψη της μυστικής διπλωματίας, μείζονα ανησυχία στην ελληνική κοινωνία.

Η “τεχνική συμφωνία” που φέρεται να υπάρχει στον “διάλογο” που διενεργείται στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ ενέτεινε τις ανησυχίες. Δημιουργείται η αίσθηση πως η ελληνική κυβέρνηση σύρεται σε μια διαπραγμάτευση εφ’ όλων των τουρκικών επεκτατικώνβ διεκδικήσεων. Καλό είναι να θυμούνται όλα τα κόμματα τι έγινε στην Κύπρο με το δημοψήφισμα για το σχέδιο Ανάν και πώς ψήφισαν οι Έλληνες στο δημοψήφισμα του 2015.

Το τουρκικό casus belli

Το τουρκικό casus belli μπορεί να καταστεί μπούμερανγκ για την Άγκυρα, εφόσον η Αθήνα το βάλει πάνω στο ΝΑΤΟϊκό τραπέζι. Τα ΜΟΕ είναι της πλάκας, δεν τηρήθηκαν ουσιαστικά ποτέ. Η Αθήνα με τη μέθοδο του τζούντο, δηλαδή την εκμετάλλευση του βάρους και της δύναμης του αντιπάλου υπέρ της, μπορεί να μετατρέψει το τουρκικό casus belli σε δικό της όπλο.

Η συνεχιζόμενη προκλητική στάση της Άγκυρας που τώρα ζητά να της παραδώσουμε νησιά αναδεικνύουν την πρόταση του καθηγητή Κώστα Γρίβα για να ενταχθεί στον σχεδιασμό και να αποτελέσει συνιστώσα της αποτρεπτικής στρατηγικής και το “πρώτο προληπτικό πλήγμα” κατά της τουρκικής πολεμικής μηχανής. Για την ακρίβεια, η διπλωματική διαχείριση της απειλής αυτής θα μπορούσε να ανασχέσει την τουρκική βουλιμία.

Ευτυχώς που οι Τούρκοι, μετά την επίσκεψη Πομπέο στη Λευκωσία και τις θέσεις που διατυπώνει η αμερικανική πλευρά, αλλά και την πολιτική ρητορική της ΕΕ, άρχισαν να έχουν αμφιβολίες για την διαδικασία του “διαλόγου”. Φοβούνται ότι εκεί μπορεί οι διεθνείς παράγοντες να τους εγκλωβίσουν στη νομιμότητα του διεθνούς δικαίου και να τους ξεδοντιάσουν. Ανάλογους φόβους βέβαια οφείλει να έχει και η Αθήνα, ιδιαίτερα μετά από γερμανικό άρθρο, σύμφωνα με το οποίο οι διαφορές των δύο χωρών αποτελούν ζήτημα ερμηνείας του διεθνούς δικαίου της θάλασσας…

Ο πόλεμος συνεχίζεται με άλλα μέσα

Δεδομένων των εσωτερικών οικονομικών και όχι μόνο προβλημάτων που αντιμετωπίζει το εκεί σύστημα εξουσίας, η Τουρκία θα συνεχίσει τις προκλήσεις (νέα αντι-Naftex και προπαγάνδα για την αποστρατιωτικοποίηση της Χίου) έτσι ώστε να φέρει τον διάλογο στα μέτρα της, ήτοι στην χωρίς όρους εφ’ όλης της τουρκικής ύλης διαπραγμάτευση. Συνεπώς, ο κίνδυνος ατυχήματος ή θερμού επεισοδίου παραμένει ανοιχτός και μάλλον όλο και πιο πιθανός, με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται στην συνέχεια.

Άλλωστε, ο “πόλεμος συνεχίζεται με άλλα μέσα”: Η επίθεση των Ιρανών χάκερ στα συστήματα του Πολεμικού Ναυτικού, το γεγονός ότι μόνο 800 από τους 13.000 και πλέον μετανάστες μπήκαν στις σκηνές, οι απειλές της Άγκυρας γύρω από δήθεν ζητήματα στη Θράκη, οι απειλές των τζιχαντιστών ότι θα πολεμήσουν στο πλευρό της Τουρκίας εναντίον της Ελλάδας, η δημιουργία νέας ναυτικής βάσης στα Κατεχόμενα, η τουρκική βάση τη Λιβύη κ.ο.κ. τεκμηριώνουν ότι ο υβριδικός πόλεμος που έχει εξαπολύσει η Άγκυρα εναντίον της Ελλάδας κλιμακώνεται.

Είναι σαφές πως η Τουρκία θα προχωρήσει σε διαπραγμάτευση υπό δύο όρους: να έχει λάβει εγγυήσεις πως τα θέματα που θέτει δεν θα πάνε στο Διεθνές Δικαστήριο και ότι οι “διαφορές” θα λυθούν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με όρους στρατιωτικής ισχύος και οικονομικής επιρροής (Γερμανία, Ισπανία και λοιποί επενδυτές) κι όχι με όρους διεθνούς δικαίου.

Ελλάδα και Κύπρος πρέπει να εμφανιστούν με απόλυτα συμπαγείς θέσεις και πολύ αυστηρές στη επικείμενη Σύνοδο Κορυφής όχι μόνο έναντι της Τουρκίας αλλά και της ΕΕ. Στη σύνοδο πρέπει να υπάρξουν τουλάχιστον κάποιες σοβαρές προειδοποιητικές κυρώσεις και να υιοθετηθεί λίστα με κλιμακούμενες κυρώσεις αμέσου επιβολής. Στο δε ΝΑΤΟ πρέπει να καταστεί σαφές πως δεν κάνουμε βήμα πίσω από τα δικαιώματά μας με οιοδήποτε κόστος. Η πολιτική κατευνασμού και του ανοιχτού διαλόγου έχει προ πολλού καταστεί εθνικά επιζήμια.