Όσα δεν είπε ο πρωθυπουργός στις προγραμματικές δηλώσεις

Εάν στις προγραμματικές δηλώσεις είθισται ο νέος πρωθυπουργός να παρουσιάζει το συνολικό αν και συνοπτικό σχέδιο του για την τετραετία, διανθισμένο με αναφορές που προσδίδουν το πολιτικό και ιδεολογικό του πρόσημο, ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν ακολούθησε την πεπατημένη. Απέφυγε γενικές ιδεολογικές αναφορές, που άλλωστε έχουν κουράσει την κοινή γνώμη, επειδή συνήθως μένουν κενό γράμμα.

Κινήθηκε στην έναρξη της τριήμερης συζήτησης με επικοινωνιακούς όρους για να κερδίσει τις εντυπώσεις. Εξήγγειλε συγκεκριμένα μέτρα και δράσεις, με μετρήσιμα αποτελέσματα και παρέκαμψε τις κακοτοπιές, ενώ το συνολικό του σχέδιο, προκύπτει από την σύνθεση όσων είπε με εκείνα που απέφυγε να αναφέρει. 

Ο κ. Μητσοτάκης εμφανίστηκε ενωτικός και συναινετικός. «Η προηγούμενη κυβέρνηση μας άφησε βόμβες αλλά κυττάμε το μέλλον» είπε και εξήγγειλε δράσεις με θετική αντανάκλαση στην κοινωνία. Έδωσε την είδηση για τη μείωση του ΕΝΦΙΑ από το 2019, νωρίτερα από ότι είχε υποσχεθεί και παρέθεσε μία σειρά από συγκεκριμένα μέτρα. Τέτοια είναι η περαιτέρω ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ, αφού την εξυγιάνει, των ΕΛΠΕ και του αερολιμένα “Ελευθέριος Βενιζέλος”. Επίσης, η επιτάχυνση των διαδικασιών για την επένδυση στο Ελληνικό.

Εξήγγειλε και συγκεκριμένες δράσεις, όπως για την ενοποίηση του Αρχαιολογικού Μουσείου με το Πολυτεχνείο, την απομάκρυνση των φυλακών Κορυδαλλού, την αξιοποίηση του πρώην βασιλικού κτήματος στο Τατόι ως αγροτοτουριστικής μονάδας και την χρήση του χώρου των πρώην Λιπασμάτων Δραπετσώνας ως πάρκου καινοτομίας.

Δεν φοβήθηκε να προβάλλει την κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου ως το εμβληματικό μέτρο στο ξεκίνημα της θητείας του που δίνει και το στίγμα του στα θέματα νόμου και τάξης, όπως και την δομική αλλαγή της διακυβέρνησης με την σύσταση προεδρίας και την ψηφιακή υποστήριξη. Πρόκειται για εξαγγελίες ουδέτερες και για δράσεις που προκαλούν θετική αντανάκλαση στην κοινωνία, όπως το άσυλο. Είναι εμφανές ότι με την κατάργηση του ασύλου θέλει να παρασύρει τους αντιπάλους του σε μία εκ των προτέρων χαμένη για εκείνους μάχη.

Πού πήγαν οι μεγάλες μεταρρυθμίσεις; 

Αντίθετα, ο πρωθυπουργός δεν μίλησε για τις “μεγάλες μεταρρυθμίσεις” όπως τις είχε χαρακτηρίσει στο παρελθόν που θα προκαλούσαν και τις ανάλογες αντιδράσεις κατ’ αρχήν των πολιτικών του αντιπάλων και ακολούθως ενός τμήματος της κοινής γνώμης. Των μέτρων που θα διαμόρφωναν συγκρουσιακό περιβάλλον στην αρχή της θητείας του.

Ο κ. Μητσοτάκης δεν ανέφερε τίποτε για την μεγαλύτερη εκ των πραγμάτων μεταρρύθμιση σε μία κοινωνία, τη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού, η οποία αγγίζει κάθε πτυχή του κοινωνικού και οικονομικού γίγνεσθαι και φθάνει μέχρι τη νοοτροπία των πολιτών. Ειδικά δε εάν σκέπτεται την μετατροπή του συστήματος από αναδιανεμητικό σε κεφαλαιοποιητικό, όπως είχε αφήσει με σαφήνεια να εννοηθεί όταν ήταν στην αντιπολίτευση. Άλλωστε το σχέδιο που έχει επεξεργαστεί ο αρμόδιος υφυπουργός Νότης Μηταράκης είναι έτοιμο και μένει μόνο η νομοτεχνική του διατύπωση. Μέχρι την παραμονή των εκλογών ήταν μέσα στα πρώτα δέκα νομοσχέδια που επρόκειτο να φέρει με το ξεκίνημα της θητείας του.

Παρομοίως δεν αναφέρθηκε στο κεφαλαιώδες ζήτημα του δημοσίου τομέα: εάν θα προχωρήσει σε μεταρρύθμιση –πέρα από την ψηφιοποίηση και την βελτίωση της λειτουργίας των δημόσιων υπηρεσιών– που να αγγίζει το συνολικό μέγεθος, τον αριθμό των υπαλλήλων, εάν θα επαναφέρει το ένα προς πέντε στην σχέση προσλήψεων-αποχωρήσεων και αν υλοποιήσει το outcoursing υπηρεσιών στον ιδιωτικό τομέα.

Σε συνάφεια με αυτό εάν θα προχωρήσει σε εκχώρηση τμήματος της δημόσιας Υγείας σε ιδιώτες, όπως επίσης και της ανώτατης εκπαίδευσης, μέσω της σύνδεσης των Πανεπιστημίων με την παραγωγή, ή εάν θα προχωρήσει σε επιδότηση ανά παιδί για τους παιδικούς σταθμούς. Πρόκειται για σχέδια που έχουν συζητηθεί στο νεοφιλελεύθερο επιτελείο του. 

Δημοσιονομικό κενό 

Αλλά και συνολικά στην οικονομία ο κ. Μητσοτάκης άφησε πολλά κενά. Η μείωση και μάλιστα νωρίτερα του ΕΝΦΙΑ, όπως και οι αλλαγές στην φορολογία θα έχουν δημοσιονομικό κόστος, που θα προστεθεί στο εκτιμώμενο κενό του 2019. Ο Γιάννης Στουρνάρας έχει πει ότι το πρωτογενές πλεόνασμα με τα μέχρι στιγμής στοιχεία και τις αντίστοιχες προβολές θα κλείσει στο 2,9% έναντι του στόχου για 3,5% του ΑΕΠ. Το οικονομικό επιτελείο θεωρεί ότι υπάρχει απόκλιση αν και μικρότερη.

Ακόμη και αν οι ιδιωτικοποιήσεις που εξήγγειλε επιταχυνθούν δεν θα αποδώσουν αποτελέσματα σε τέτοιο μέγεθος μέσα στο 2019. Έτσι προκύπτει ένα συνολικό δημοσιονομικό κενό που μπορεί να καλυφθεί μόνο με περικοπές δημοσίων δαπανών. Το έχει υπαινιχθεί, αλλά απέφυγε να το διατυπώσει με σαφήνεια ο κ. Στουρνάρας.

Όσο για το σχέδιό του για διαπραγμάτευση της μείωσης των πλεονασμάτων μέσα στο 2020 προσκρούει στην προειδοποίηση του Γιάννη Βαρουφάκη: «ό,τι και να κάνετε δεν θα σας θεωρήσουν οι εταίροι πιο αξιόπιστο από τον Αλέξη Τσίπρα, ώστε να σας δώσουν μείωση των πλεονασμάτων», είπε ο επικεφαλής του ΜΕΡΑ25 στην Βουλή, καρφώνοντας βέβαια και τον πρώην πρωθυπουργό για την πλήρη ευθυγράμμισή του με τους δανειστές. 

Φοβάται εσωκομματικές αντιδράσεις για το Σκοπιανό 

Ο πρωθυπουργός δεν άγγιξε το θέμα των σχέσεων κράτους-Εκκλησίας για να μην επισύρει κριτικές για οπισθοδρόμηση, παρότι ήδη μετά την συνάντησή του με τον Αρχιεπίσκοπο δήλωσε ότι τα σχετικά άρθρα 3 και 9 του Συντάγματος δεν θα θιγούν κατά την αναθεώρηση. Αναφερόμενος στη συμφωνία της προηγούμενης κυβέρνησης με την Εκκλησία δήλωσε ότι είναι ως μη γενόμενη.

Τηλεγραφικός ήταν ο πρωθυπουργός και στα θέματα της εξωτερικής πολιτικής, όπου δεν έδωσε καν το γενικό πλαίσιο των δικών του επιλογών. Εάν θα κινηθεί στους γνωστούς άξονες, ή π.χ. αν θα αυξήσει την οικονομική διπλωματία, ή αν θα χρησιμοποιήσει την οικονομία για να ενδυναμώσει την διεθνή θέση της χώρας. Προφανώς, ο πρωθυπουργός θέλησε να αποφύγει μία συζήτηση για το Σκοπιανό που θα τον φέρει σε δύσκολη θέση.

Εκ των πραγμάτων είναι υποχρεωμένος να εφαρμόσει την Συμφωνία των Πρεσπών και να προκαλέσει τις επικρίσεις της αντιπολίτευσης, όπως τις είχε ήδη προκαλέσει για την αντιπολιτευτική του στάση στο πρόσφατο παρελθόν. Κινδυνεύει να προκαλέσει και αντιδράσεις από τους σκληρούς του κόμματός του κι αυτές φοβάται περισσότερο. Περιορίστηκε στο μεν Σκοπιανό να πει ότι «θα αμβλύνει τις συνέπειες της Συμφωνίας, παρακολουθώντας την εφαρμογή της», κάτι που ενέχει αντίφαση. Όν αφορά στα ελληνοτουρκικά, απλώς απηύθυνε πρόσκληση στον πρόεδρο Ερντογάν να κάνουν μαζί ένα τολμηρό βήμα στο μέλλον.

Νεοφιλελευθερισμός στην πράξη όχι στα λόγια 

Εάν συνδέσει κανείς τις τελείες, εκείνα τα οποία ανέφερε στις προγραμματικές του δηλώσεις με εκείνα τα οποία, αν και τα έχει εξαγγείλει στο παρελθόν, απέφυγε να αναφερθεί, προκύπτει το νεοφιλελεύθερο σχέδιο του Κυριάκου Μητσοτάκη. Όπως λένε εκείνοι που τον γνωρίζουν δεν ήλθε απλώς για να κυβερνήσει τέσσερα χρόνια, αλλά για να αλλάξει την χώρα με βαθιές μεταρρυθμίσεις σε νεοφιλελεύθερη κατεύθυνση.

Δεν πρόκειται κατ’ ανάγκη για ιδεοληψία. Είτε λόγω πολιτικών καταβολών –ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης ήταν ο πρώτος που εισήγαγε νεοφιλελεύθερες πολιτικές– είτε λόγω των λαμπρών σπουδών και της εργασιακής του εμπειρίας, αυτή την πολιτική αντίληψη έχει διαμορφώσει. Προκύπτει, όμως, και ένα σχέδιο διακυβέρνησης που ο ίδιος το έχει περιγράψει «λιγότερα λόγια και περισσότερα έργα».

Το μοντέλο αυτό έχει το πλεονέκτημα ότι περιορίζει την δημόσια συζήτηση για τις δύσκολες πολιτικές μέχρι την στιγμή που θα παίρνουν την μορφή νομοσχεδίων, ή κυβερνητικών δράσεων. Μειώνονται έτσι οι πιθανές αντιδράσεις που θα ξόδευαν αντίστοιχο πολιτικό κεφάλαιο. Δεν θα είναι έκπληξη εάν κρίσιμα νομοθετήματα έλθουν μέσα στο καλοκαίρι όταν όχι μόνο ο λαός θα κάνει τα μπάνια του, αλλά και ο πολιτικός κόσμος θα είναι στις παραλίες.