Συναίνεση για τον EastMed – Προκαλεί η Άγκυρα, διφορούμενη η Ρώμη

Σε κλίμα ευρύτερης συναίνεσης κυρώθηκε από τη Βουλή η συμφωνία για τον EastMed, την ώρα που συνεχίζονται οι τουρκικές προκλήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ και εξακολουθεί να παραμένει αινιγματική η στάση που θα κρατήσει η Ιταλία. Παραλλήλως, στη συζήτηση για το μεγάλο αυτό ενεργειακό έργο υπεισέρχονται και οι εξελίξεις που προκάλεσε η πανδημία, οι οποίες επηρεάζουν, στο άμεσο μέλλον τουλάχιστον, την προοπτική βιωσιμότητάς του.

Στην ελληνική Βουλή πάντως, κατά την συζήτηση στην Ολομέλεια, παρά τις επιμέρους προσεγγίσεις, επιτεύχθηκε η μέγιστη δυνατή συναίνεση των κομμάτων, καθώς, εκτός από τη ΝΔ, υπέρ της συμφωνίας ψήφισαν ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΚΙΝΑΛ, αλλά και η Ελληνική Λύση. Κατά, όπως είχαν δηλώσει εξαρχής, τάχθηκαν το ΚΚΕ και το ΜέΡΑ25. Ο υπουργός Περιβάλλοντος δήλωσε πλήρως ικανοποιημένος για αυτή τη συναίνεση και χαρακτήρισε «ιστορική» τη συμφωνία, η οποία συμπληρώνει, όπως είπε, «τα βήματα που έγιναν τα τελευταία χρόνια» για την ενίσχυση της ενεργειακής «γεωπολιτικής και γεωστρατηγικής θέσης της χώρας».

Συναίνεση παρά τις αμφιβολίες

Μιλώντας με ένα πνεύμα που δεν συνηθίζεται από όλους τους υπουργούς της παρούσας κυβέρνησης, ο κ. Χατζηδάκης απέδωσε τα “δίκαια” στους προκατόχους του, άλλων κυβερνήσεων, όπως τον Γιάννη Μανιάτη του ΠΑΣΟΚ, που ξεκίνησε το έργο, και τους Γιάννη Σταθάκη και Πάνο Σκουρλέτη του ΣΥΡΙΖΑ, που το συνέχισαν.

Ο υπουργός Ενέργειας τόνισε επίσης ότι όλες οι διαδικασίες προχωρούν κανονικά, αναγνώρισε, ωστόσο, ότι υπάρχουν τεχνικές δυσκολίες. Απάντησε έτσι, κατά κάποιον τρόπο, και στις αιτιάσεις της αντιπολίτευσης, η οποία αμφισβητεί τη βιωσιμότητα του έργου. Ο κ. Χατζηδάκης επέμεινε ότι η συμφωνία δεν είναι «διακηρυκτικού περιεχομένου» ούτε «άσκηση επί χάρτου» και σημείωσε ότι η κατασκευή και η εκμετάλλευση του αγωγού είναι στον πυρήνα του σχεδιασμού της ΕΕ, η οποία συγχρηματοδοτεί το έργο.

Αυτό το έργο είναι όμως αρκετά ακριβό, κυρίως εξαιτίας του βάθους στο οποίο πρέπει να ποντιστεί ο αγωγός, ενώ η βιωσιμότητά του εξαρτάται άμεσα από τις υπάρχουσες ποσότητες αερίου και αυτές που μέλλεται να εντοπιστούν και να αξιοποιηθούν. Για το θέμα αυτό, ο υπουργός Ενέργειας ανέφερε ότι κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι το φυσικό αέριο υπάρχει και ότι αναμένεται «να υπάρξουν πολύ περισσότερα αποθέματα κοιτασμάτων».

Παλιές και νέες προκλήσεις  

Υπάρχει όμως και η Τουρκία, με τον Ερντογάν να αμφισβητεί ευθέως την κατασκευή του αγωγού, καθώς την ίδια ώρα προωθεί τη βόρεια λύση με τον Turkish stream για τη μεταφορά ρωσικού φυσικού αερίου. Μια Τουρκία που συνεχίζει να προκαλεί καθημερινά με τις παράνομες γεωτρήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ, αλλά και με τα επίσης παράνομα τουρκολιβυκά μνημόνια που υπέγραψε με την κυβέρνηση Σάρατζ στη Λιβύη.

Μάλιστα, μόλις δύο ημέρες πριν, ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας, Φατίχ Ντονμέζ, διαμήνυσε ότι η Άγκυρα δεν θα αναστείλει τις δραστηριότητες γεώτρησης στην Ανατολική Μεσόγειο, συμπεριλαμβανομένων των παράνομων γεωτρήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ. Σήμερα, προφανώς ως απάντηση στην κύρωση της συμφωνίας από την Αθήνα, επανήλθε και επικαλούμενος τα επίσης παράνομα τουρκολιβυκά μνημόνια, προανήγγειλε σεισμικές έρευνες στις περιοχές που έχει συμφωνήσει με τη Λιβύη.

Σχολιάζοντας την τουρκική προκλητικότητα ο κ. Χατζηδάκης επέμεινε στην γραμμή της κυβέρνησης, ότι ο EastMed δεν στρέφεται εναντίον κανενός, αν και, παραλλήλως, αποτελεί μήνυμα προς την Τουρκία, η οποία αυτοαποκλείστηκε από τις ενεργειακές εξελίξεις στην περιοχή, καθώς επέλεξε τον δρόμο των προκλήσεων και της παραβίασης του Διεθνούς Δικαίου. Επανέλαβε επίσης ότι η συμφωνία προβλέπει πως οι συμβαλλόμενες χώρες αναλαμβάνουν και την υποχρέωση να προστατέψουν όχι μόνον την κατασκευή, αλλά και τη λειτουργία του αγωγού και κάλεσε την Άγκυρα να εγκαταλείψει τον αναθεωρητισμό και την προκλητικότητα.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Αθήνα είναι η πρώτη χώρα που κυρώνει την συμφωνία, στην οποία αρχικά μετέχουν η Ελλάδα, η Κύπρος και το Ισραήλ. Σε ένα εποπτικό ρόλο έχουν ενταχθεί οι ΗΠΑ με το γνωστό σχήμα «3+1», ενώ στο Φόρουμ Φυσικού Αερίου Νοτιοανατολικής Μεσογείου (East Med Gas Forum) μετέχουν και η Αίγυπτος, η Ιορδανία, η Παλαιστινιακή Αρχή, η Ιταλία και από τις αρχές του χρόνου και η Γαλλία.

Ο ιταλικός γρίφος 

Η Ιταλία αποτελεί χώρα κλειδί για τον αγωγό East Med, ωστόσο, απείχε από την εσπευσμένη διαδικασία των πρώτων υπογραφών, αν και με δήλωσή του ο Κόντε εξέφραζε τη στήριξή του στο εγχείρημα και διαβεβαίωνε ότι η Ρώμη θα υπογράψει την συμφωνία σε δεύτερο χρόνο. Η στάση της Ιταλίας έχει αρχίσει όμως να προκαλεί ερωτήματα, καθώς διαφοροποιείται από την ΕΕ θετικά υπέρ της Μόσχας, ενώ η κρίση της πανδημίας, από την οποία η Ιταλία χτυπήθηκε ιδιαίτερα, έχει φέρει τις δύο χώρες πιο κοντά.

Ο Κώστας Χατζηδάκης παραδέχθηκε ότι υπήρξε όντως επιστολή του Ιταλού υπουργού Ανάπτυξης, στην οποία αναφέρει ότι η Ρώμη θα λάβει τις αποφάσεις της, όποτε αυτή κρίνει, εξέφρασε όμως την πεποίθηση ότι αυτές θα είναι θετικές. Ήταν μάλιστα κατηγορηματικός ότι η σύμβαση θα κυρωθεί, με την Ιταλία στο τίτλο, γιατί, όπως είπε «συν-διαπραγματεύτηκε όχι μόνο με τον ΣΥΡΙΖΑ αλλά και με εμάς». Πρόσθεσε, ωστόσο, ότι «το τι θα κάνει η Ρώμη είναι δικό της θέμα», ενώ δεν απέκλεισε τη συμμετοχή άλλων χωρών, δείχνοντας προς τις χώρες της κεντρικής Ευρώπης.

Η διφορούμενη στάση της Ιταλίας δεν έχει να κάνει όμως μόνον με την σχετική αναβάθμιση των σχέσεών της με τη Ρωσία. Η ιταλική ΕΝΙ αποχώρησε νωρίς από τις εργασίες που είχε αναλάβει στην κυπριακή ΑΟΖ και η αιτία δεν ήταν απλώς η τουρκική προκλητικότητα. Η Ιταλία έχει αναπτυγμένες εμπορικές συναλλαγές με την Τουρκία, οι οποίες, το 2017, ήταν της τάξης των 20 δισ. ευρώ, ενώ οι ιταλικές επενδύσεις στην Τουρκία άγγιζαν τα 3,1 δισ. Η Ιταλία όμως έχει παραλλήλως συμφέρονται και αξιώσεις και στην Λιβύη, όπου η εμπλοκή της Τουρκίας γίνεται ολοένα και πιο έντονη.

Πρόβλημα στην βιωσιμότητα του εγχειρήματος EastMed προκαλούν όμως και οι οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας, καθώς, εξαιτίας της συρρίκνωσης της παγκόσμιας οικονομίας, οι τιμές του πετρελαίου έχουν πέσει σε εξευτελιστικά επίπεδα. Αυτές οι επιπτώσεις αντιμετωπίζονται, ωστόσο, ως προσωρινές και οι εκτιμήσεις των εμπλεκομένων είναι ότι δεν μπορούν να βλάψουν ένα τόσο μεγάλο και μακρόπνοο σχέδιο και τις προοπτικές του.