Τα non paper του Μαξίμου – Από τον Μιχόπουλο στον Καρτερό

Πως ένα non paper, ένα έγγραφο, το οποίο διακινείται ανεπίσημα και το περιεχόμενό του είναι υποτίθεται εμπιστευτικό, αναγορεύθηκε σε βασικό επικοινωνιακό εργαλείο της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, αλλάζοντας διαρκώς γεννήτορες, συντάκτες και ύφος, αλλά και εκθέτοντας το Μέγαρο Μαξίμου και τον ίδιο τον Αλέξη Τσίπρα με γκάφες.

Πριν δύο περίπου χρόνια, το Μέγαρο Μαξίμου είχε εκδώσει ένα ασυνήθιστο non paper. Η ανεπίσημη ανακοίνωση παράφραζε τη γνωστή ρήση: Πετάει, πετάει ο γάιδαρος, αναφέροντας: «πετάει, πετάει, ο Τσίπρας; Αυτή είναι η απάντηση στους συναδέλφους που αναρωτιούνται για το σημερινό πρωινό πρόγραμμα του Πρωθυπουργού». Με τον τρόπο αυτό ο συντάκτης του non paper αναφερόταν στην πτήση του Αλέξη Τσίπρα με F-16.

Δεν ήταν η πρώτη φορά που ο συγγραφέας του εγγράφου, που στη διεθνή διπλωματία αποτελεί τη μετεξέλιξη του aide-mémoire, επιδείκνυε περιπαικτική διάθεση. Τα non paper, όμως, δεν είναι δημιούργημα της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ. Για την ακρίβεια προϋπήρχαν στον πολιτικό στίβο δεκαετίες και αιώνες νωρίτερα ως reminder ή memorandum. Ενίσχυαν δηλαδή την ατζέντα και επιχειρηματολογία της εκάστοτε εξουσίας, όταν για διαφορετικούς κάθε φορά λόγους αυτή δεν ήθελε ή δεν μπορούσε να αναλάβει επισήμως την πατρότητα πληροφοριών και θέσεων.

Στην ιστορία της διεθνούς διπλωματίας τα non paper έχουν καταγράψει τη δική τους σημαντική διαδρομή. Ποτέ, όμως, στην πρώτη γραμμή επικοινωνίας, στην οποία τα τοποθέτησε η κυβέρνηση Τσίπρα. Αμέσως μετά την εκλογική νίκη του ΣΥΡΙΖΑ, ο αείμνηστος Θοδωρής Μιχόπουλος, ο τότε επικεφαλής της επικοινωνιακής ομάδας του Μεγάρου Μαξίμου, ανέλαβε τον επαναπροσδιορισμό της επικοινωνιακής πολιτικής και τη βουτιά της νεοπαγούς τότε κυβέρνησης στο θολό τοπίο των ΜΜΕ.

Τότε, η ομάδα του πρώτου και αυθεντικού «πρωινού καφέ» συμφώνησε με τη βασική του ιδέα: η διάχυση της κυβερνητικής πολιτικής να γίνεται μέσω non paper. Δηλαδή μέσω ενός έγγραφου που επισήμως δεν υπάρχει. Και που φυσικά δεν μπορεί κανείς να το αποδίδει επισήμως στην κυβέρνηση. Η καθημερινή χρήση των non paper θα λειτουργούσε ως άτυπη κυβερνητική ενημέρωση για σοβαρά θέματα, όπως π.χ. αυτά της διαπραγμάτευσης με τους δανειστές. «Δεν θα αφήνουμε να πέσει τίποτα κάτω. Θα τους τρελάνουμε», είχε πει κορυφαίο κυβερνητικό στέλεχος, κατά τη διάρκεια μίας εκ των πρώτων πρωινών συναντήσεων στο Μέγαρο Μαξίμου.

Σχόλια και όχι απλά θέσεις

Το κέφι και η αισιοδοξία περίσσευαν τότε. Παράλληλα, είχε πει ο ίδιος πρωθυπουργικός συνεργάτης, οι ανακοινώσεις αυτές θα χρησίμευαν και ως χάρτης ειδικά για τους άπειρους βουλευτές που έπρεπε να απαντήσουν σε ερωτήσεις δημοσιογράφων και να κονταροχτυπηθούν με συναδέλφους τους της αντιπολίτευσης. «Με αυτό τον τρόπο θα δώσουμε στίγμα εξωστρέφειας, αλλά και θα προκαταλάβουμε κάθε κριτική που θα μας ασκηθεί».

Η σκέψη του Θοδωρή Μιχόπουλου ήταν ότι θα μπορούσε με τον τρόπο αυτό να υιοθετήσει και μία πιο άμεση, οξεία επικοινωνιακή πολιτική που θα περιελάμβανε σχόλια και όχι απλά θέσεις. Κάπως έτσι, η ημιεπίσημη και κωδικοποιημένη γλώσσα επικοινωνίας κάθε εξουσίας με τα Μίντια μετατράπηκε σ’ έναν γλωσσικό ευφημισμό. Καθημερινά, στις ηλεκτρονικές διευθύνσεις δημοσιογράφων αλλά και στις επίσημες των ΜΜΕ κατέφταναν non paper, τα οποία εκδίδονταν με καταιγιστικό ρυθμό από το Μέγαρο Μαξίμου.

Σύντομα, κυβερνητικά στελέχη, ακόμα και υπουργοί άρχισαν να αντιδρούν. Τα τηλέφωνα πήραν φωτιά με τους υπουργούς να ξεκαθαρίζουν ότι «δεν είναι έτσι», «δεν ήταν σωστό το τάιμινγκ», «ο τόνος του non paper δεν εξυπηρετεί την τακτική μας», «γιατί βγάλατε την ανακοίνωση αυτή εν αγνοία μου» και πολλά ακόμα. Κάποια κυβερνητικά στελέχη που είχαν ήδη αρχίσει να ενοχλούνται με τον τότε υπουργό Οικονομικών Γιάνη Βαρουφάκη και τα καμώματά του είχαν διαφωνήσει με το non paper εκείνο που στρεφόταν εναντίον του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδας Γιάννη Στουρνάρα.

Η απάντηση στην γκρίνια ήταν η αυστηρή επιμονή του Μαξίμου να ακολουθούν άπαντες τη γραμμή που χάραζαν τα non paper: «Να βγαίνετε διαβασμένοι στα κανάλια. Να ανοίγετε το πρωί τον υπολογιστή και να διαβάζετε τα non papers, που στέλνει η επικοινωνιακή ομάδα μας», είχε συστήσει ο Αλέξης Τσίπρας σ’ ένα Υπουργικό Συμβούλιο, μακριά από κάμερες και δημοσιογράφους. Τα μέλη της επικοινωνιακής ομάδας, όμως, που ήταν και οι συντάκτες των άτυπων ανακοινώσεων, παρασυρμένα από υπερβάλλοντα ζήλο, έφτασαν στο σημείο να ενοχλήσουν και τον ίδιο τον Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος έδωσε ουκ ο λίγες φορές εντολή για damage control.

Σε ορισμένες περιπτώσεις δεν ήταν καν ενήμερος για κάποια από τα γραφόμενα. Το Μαξίμου, πάντως, περιόρισε τις απευθείας επαφές με τους πολιτικούς συντάκτες, ενημερώνοντας τους κατά βάση μέσω non paper. Έτσι, υπουργοί και βουλευτές άρχισαν να δυσανασχετούν για τη μετατροπή των non papers σε ντιρεκτίβες. Το Μέγαρο Μαξίμου, όμως, συνέχιζε να υπερασπίζεται την τακτική αυτή.

Φράσεις του πεζοδρομίου

Κορυφαίο στέλεχος της Κουμουνδούρου είχε ζητήσει τον λόγο για ένα non paper, λέγοντας σε συντρόφους του: «Εμείς τί είμαστε μ…..; Στο σκοτάδι θα είμαστε για πάντα;» Παρ’ όλα αυτά, τα non paper συνέχισαν να εκδίδονται, αλλά ουκ ολίγες φορές προκάλεσαν διαψεύσεις και άναψαν πυρκαγιές. Συχνά τα non paper χρησιμοποιούνταν για επιθέσεις εναντίον των κομμάτων της αντιπολίτευσης και κυρίως του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

«Ήταν όλα εκείνα τα σχόλια που δεν συνάδουν με το κύρος και το ύφος ενός πρωθυπουργικού γραφείου, ενώ στην πραγματικότητα από εκεί έβγαιναν, χωρίς όμως τυπικά να λερώνει κανείς τα χέρια του», λέει πρώην κυβερνητικό στέλεχος που πριν εγκαταλείψει τον ΣΥΡΙΖΑ είχε παρακολουθήσει από κοντά την έκδοση non paper από τα υπόγεια του Μαξίμου.

Όσο πέρναγε ο καιρός, υιοθετούνταν λέξεις και φράσεις του πεζοδρομίου. Δεν έλειψαν οι γκρίνιες και στο εσωτερικό του κόμματος, με τους πιο ψύχραιμους να ισχυρίζονται ότι πρόκειται για αντιδεοντολογική πρακτική. Το Μαξίμου απαντούσε ότι πήρε μία Κοινοβουλευτική Ομάδα σκορποχώρι όπου ο καθένας έλεγε ό,τι του κατέβαινε και την μετέτρεψε σε πολιτικό όργανο με ενιαίο λόγο. Δεν άργησε, όμως, να προκληθεί και εμφύλιος μεταξύ υπουργών, γενικών γραμματέων και Μαξίμου, καθώς δεν ήταν λίγες οι φορές που τα non papers περιείχαν διαστρεβλωμένα στοιχεία και ήταν γεμάτα από μισές αλήθειες που εξέθεταν υπουργούς, οι οποίοι λίγες ώρες νωρίτερα είχαν δηλώσει δημοσίως διαφορετικά.

Μετά την αποχώρηση του Θοδωρή Μιχόπουλου βασικός συντάκτης τους έγινε ο Άγγελος Τσέκερης. Ο άνθρωπος που λίγο πριν αναλάβει καθήκοντα, μέσω facebook καλούσε τον Μανώλη Γλέζο «να σκάσει», ενοχλημένος από την κριτική που ασκούσε στις υποχωρήσεις της κυβέρνησης Τσίπρα. Τότε παρατηρήθηκε έξαρση της επιθετικότητας.

Ήταν η περίοδος που ο ΣΥΡΙΖΑ διασπάστηκε και η Ζωή Κωνσταντοπούλου και ο Παναγιώτης Λαφαζάνης έγιναν στόχοι σκληρών επιθέσεων με δήθεν αποκαλύψεις που στην περίπτωση της πρώην προέδρου της Βουλής, έφτασαν στο σημείο να παίρνουν τη μορφή υπαινιγμών για την προσωπική της ζωή. Η ένταση και ο ρυθμός των non paper δεν μειώθηκε στο ελάχιστο, με πολλά από αυτά να στέλνονται απευθείας στα κινητά των κυβερνητικών στελεχών.

Εποχή Καρτερού

Σε μία περίπτωση, μάλιστα, λίγο προτού αρχίσει τη δευτερολογία του ο Πρωθυπουργός στη Βουλή έλαβε ένα τέτοιο SMS. Χρησιμοποίησε, μάλιστα, αυτούσιο ένα μέρος του όταν ανέβηκε ξανά στο βήμα. Οι αρρυθμίες, όμως, ήταν πολλές. Ο Άγγελος Τσέκερης συνεργάστηκε, όταν αυτό κρίθηκε απαραίτητο, και με το Δημήτρη Τζανακόπουλο. Ένα βράδυ Πέμπτης έκατσαν και συνέγραψαν ένα πολυσέλιδο non paper μετά από έκτακτη σύσκεψη υπό τον πρωθυπουργό, στην οποία συμμετείχαν οι Τσακαλώτος, Τζανακόπουλος, Τσέκερης, Μιχόπουλος, Δραγασάκης, Λιάκος και Παπαδημούλης.

Κατέστη, όμως, εμφανές ότι έπρεπε να υπάρξουν αλλαγές μετά από ένα ατυχές non paper που έφερε σε δύσκολη θέση την κυβέρνηση. Μέσω αυτού η κυβέρνηση είχε αναφερθεί στην «καταδικαστέα ενέργεια του “Ρουβίκωνα”» ενάντια σε ένα κτίριο του ΔΟΛ, στη συμβολή των οδών Μιχαλακοπούλου και Παπαδιαμαντοπούλου. Ακολούθησε η διάψευση από τα ίδια τα μέλη του “Ρουβίκωνα”. Με ανάρτησή τους στο Διαδίκτυο ανέφεραν, μεταξύ άλλων, ότι «ο “Ρουβίκωνας” αναλαμβάνει πάντα, άμεσα, την ευθύνη των ενεργειών του», καθώς και ότι “όχι μόνο δεν είχαμε αναλάβει κάποια ευθύνη (σ.σ. για τη συγκεκριμένη επίθεση), αλλά την είχαν αναλάβει άλλοι αγωνιστές με κείμενό τους στο Indymedia“.

Κυβερνητικές πηγές απέδωσαν το λάθος στην προσπάθεια του συντάκτη να περιγράψει τον χώρο από τον οποίο προήλθε η επίθεση. «Για αυτό το λόγο χρησιμοποίησε τον “Ρουβίκωνα”, καθώς –όπως τόνιζαν- η συγκεκριμένη συλλογικότητα έχει ταυτιστεί με τέτοιου είδους ενέργειες κατά συγκεκριμένων στόχων».

Ένα ακόμα ατυχές non paper, το οποίο σχολιάστηκε όταν εστάλη σε δημοσιογράφους με τίτλο “Non Paper για Νέα Δημοκρατία» ανέφερε: «Οι Έλληνες πολίτες απαιτούν να σταματήσετε τις ανοησίες». Κάπως έτσι επισπεύσθηκε η επιστράτευση του Θανάση Καρτερού και η αλλαγή σελίδας στο Μέγαρο Μαξίμου. Αμέσως μετά την έλευση του νέου επικεφαλής του επικοινωνιακού επιτελείου στο Μέγαρο Μαξίμου, τέθηκαν πιο αυστηροί κανόνες, περιορίζοντας την πολυφωνία και την τάση υπουργών και βουλευτών να αυτοσχεδιάζουν. Πολλοί πίστευαν ότι ο Θανάσης Καρτερός θα καταργήσει τα non papers. Τουναντίον! Τα μετεξέλιξε, τα έκανε ακόμα πιο επιθετικά και με προσωπικές αιχμές, φτάνοντας στο σήμερα…