Τί κρύβεται πίσω από το ακραίο lockdown στη Σανγκάη

Το κύμα της πανδημίας στην Κίνα είχε επισημανθεί σε πρόσφατη συνεδρίαση (17/03) της Εκτελεστικής Επιτροπής του Πολιτικού Γραφείου (ΠΓ) του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας (ΚΚΚ). Είχε προηγηθεί επίσκεψη της Sun Chunlan, μοναδικής γυναίκας μέλους του ΠΓ και μίας από τους αναπληρωτές πρωθυπουργούς σε περιοχές της ΒΑ Κίνας όπου υπήρχαν εστίες αναζωπύρωσης της πανδημίας.

Στη συνεδρίαση της Εκτελεστικής Επιτροπής, ο πρόεδρος Xi Jinping τόνισε την ανάγκη για άμεση δράση και αποφασιστικά μέτρα ώστε να προληφθεί η εξάπλωση του κορονοϊού. Έδωσε μάλιστα το σύνθημα ότι η «επιμονή είναι νίκη». Επίσης τόνισε την ανάγκη να ελαχιστοποιηθούν οι κοινωνικο-οικονομικές επιπτώσεις των μέτρων κατά της πανδημίας.Ένα μήνα αργότερα βλέπουμε στην Σανγκάη σκηνές “δυστοπίας”, με πολίτες να αρπάζονται από την αστυνομία και να μεταφέρονται βίαια σε κτίρια καραντίνας, κατοικίδια (που βρέθηκαν θετικά στον κορονοϊό) να θανατώνονται, σκυλιά-ρομπότ να περιπολούν τους δρόμους και να υπάρχουν αναφορές για έλλειψη τροφίμων και προβλήματα στις παραδόσεις παραγγελιών.

Ταυτόχρονα βέβαια βλέπουμε και την ενεργοποίηση τοπικών δικτύων στήριξης για τη διασφάλιση του σιτισμού των κατοίκων της μεγαλούπολης. Όπως στην περίπτωση της Γουχάν το 2019-2020, ένα σημαντικό μέρος της προσοχής των ελληνικών ΜΜΕ επικεντρώνεται στις όψεις των εξελίξεων στη Σανγκάη με υψηλό βαθμό αισθησιασμού. Όταν η πανδημία ξέσπασε στη Γουχάν, τα ελληνικά ΜΜΕ και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ασχολήθηκαν περισσότερο με τις νυχτερίδες και τους πογκολίνους που αποτελούσαν εδέσματα σε περιοχές της Κίνας, καθώς και με θεωρίες συνομωσίας, παρά με αναλύσεις που εξέταζαν τα γεγονότα στο πλαίσιο του κινεζικού πολιτικού συστήματος.

Στα τέλη του Φλεβάρη του 2020 μάλιστα ο Σωτήρης Τσιόδρας (τον οποίο “θεοποίησαν” διάφορα ΜΜΕ λίγους μήνες αργότερα) είχε δηλώσει ότι η περίπτωση σοβαρής πανδημίας ήταν πολύ μικρή, στηριζόμενος στα δεδομένα του ΔΟΥ. Τότε μόνο η Ταϊβάν, που, λόγω θέσης και σχέσεων με τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, είναι αναγκασμένη να βλέπει με εξαιρετική προσοχή τέτοιες εξελίξεις, είχε αντιδράσει στις θέσεις του ΔΟΥ. Ενδεικτικό της σοβαρότητας της κρίσης τότε ήταν η “εξαφάνιση” ή “αποστασιοποίηση” του προέδρου Xi Jinping από τα γεγονότα στη Γουχάν μέχρι να τεθεί η πανδημία υπό έλεγχο (όταν και έκανε μια δυναμική εμφάνιση).

Τα μοτίβα αντίδρασης

Ας θυμηθούμε τη ροή των γεγονότων: στις 07/01 έγινε συνάντηση της Εκτελεστικής Επιτροπής του ΠΓ για να συζητηθούν τρόποι δράσης κατά της διαφαινόμενης πανδημίας. Η Γουχάν κήρυξε λοκντάουν στις 23/01, ενώ στις 27/01 την επισκέφτηκε ο πρωθυπουργός Li Keqiang. Ο Xi επισκέφτηκε την πόλη πολύ αργότερα, στις 10/03, μια μέρα πριν κηρυχθεί η πανδημία από τον ΔΟΥ. Να τονιστεί ότι γιατροί που είχαν γράψει για τον νέο ιό και την πανδημία είχαν δεχτεί κριτική και λογοκρισία από τις τοπικές αρχές (όπως ο Li Wenliang στις 03/01).

Το μοτίβο αντίδρασης του πολιτικού συστήματος της ΛΔΚ ήταν ανάλογο με την περίπτωση του SARS το 2003: αρχική προσπάθεια “κουκουλώματος” από τις τοπικές αρχές και, όταν η κατάσταση δεν μπορούσε να καλυφθεί πλέον, αποφασιστική δράση από την κυβέρνηση (τότε των Hu Jintao και Wen Jiabao). Το πολιτικό σύστημα της Κίνας έχει δείξει πολλές φορές ότι είναι πολύ αποτελεσματικό στην ανάληψη δράσης για την αντιμετώπιση κρίσεων, όμως ο εντοπισμός του προβλήματος και η διόρθωση λαθών είναι τα αδύνατα σημεία του.

Αυτή η δυσκαμψία του συστήματος φάνηκε και σε παλιότερες περιόδους, όπως κατά το “Μεγάλο Άλμα Προς τα Εμπρός” που οδήγησε σε λιμό με τουλάχιστον 30 εκατ. θύματα, ή στην καθυστερημένη κατάργηση της καταστροφικής “Πολιτικής του Ενός Παιδιού”. Η πολιτική της ΛΔΚ απέναντι στη σημερινή πανδημία σχετίζεται με τη διοργάνωση των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του Πεκίνου (που επαινέθηκαν από τα κινεζικά ΜΜΕ ως «Ολυμπιακοί με μηδενικά κρούσματα Covid»). Η ΛΔΚ έφτασε καθημερινά να δηλώνει λιγότερα κρούσματα από την… Κέρκυρα!

Η πολιτική των μηδενικών κρουσμάτων θεωρήθηκε επιτυχημένη και συνδέθηκε με τον πρόεδρο της Κίνας. Σε μια προσυνεδριακή περίοδο για το ΚΚΚ, καθώς στο εθνικό συνέδριο του 2022 αναμένονται ανακατατάξεις σε υψηλές θέσεις, τα τοπικά στελέχη είναι λογικό να δείξουν υπερβάλλοντα ζήλο στην εφαρμογή πολιτικών που έχουν συνδεθεί πλέον με τον πανίσχυρο πρόεδρο Xi. Οποιαδήποτε πολιτική χαλάρωσης θα μπορούσε να θεωρηθεί ως αμφισβήτηση της σκέψης του προέδρου και να φέρει δυσμένεια στα στελέχη που θα το τολμούσαν.

Οι αποστάσεις του προέδρου Xi

Τα τοπικά στελέχη του ΚΚΚ βρίσκονται ανάμεσα στις συμπληγάδες της κεντρικής κυβέρνησης (που πολύ εύκολα ρίχνει τις ευθύνες πάνω τους) και των αντιδράσεων από τις τοπικές κοινωνίες. Στη Σανγκάη ήδη γιατροί έχουν εκφράσει αντιρρήσεις για τα μέτρα: γιατί είναι αναγκαίο άτομα με ήπια ή ελάχιστα συμπτώματα να αναγκάζονται να μπουν σε καραντίνα μακριά από το σπίτι τους και γιατί τόσο σκληρά μέτρα τη στιγμή που, ενώ ο αριθμός κρουσμάτων είναι σχετικά υψηλός, δεν υπάρχουν θάνατοι (όπως τουλάχιστον υποστηρίζουν οι αρχές);

Όπως και στη Γουχάν ο πρόεδρος Xi παραμένει αποστασιοποιημένος. Τα κινεζικά ΜΜΕ επικεντρώνονται στις επιτυχίες της Κίνας στο διάστημα, στον απόηχο των Ολυμπιακών Αγώνων και σε editorials που κατηγορούν τις ΗΠΑ για τον πόλεμο στην Ουκρανία. Στα άρθρα για την πανδημία τονίζεται η ανάγκη να μείνουν όλοι πιστοί στη γραμμή της πολιτικής των μηδενικών κρουσμάτων, οπότε η χαλάρωση είναι αδιανόητη με δεδομένη τη χαμηλή αποτελεσματικότητα των κινεζικών (και όχι μόνο) εμβολίων και τις πυκνές επαφές της Σανγκάης με την υπόλοιπη Κίνα.

Αυτή που στις 02/04 επισκέφτηκε εσπευσμένα τη Σανγκάη είναι η Sun Chunlan που τόνισε την ανάγκη πιστής εφαρμογής της «δυναμικής» πολιτικής των μηδενικών κρουσμάτων. Ταυτόχρονα συζήτησε μέτρα για να ελαχιστοποιηθούν οι διακοπές στις αλυσίδες εφοδιασμού και στη λειτουργία βιομηχανικών μονάδων (κάτι που αντιτίθεται στη θεωρία των τελευταίων ημερών ότι η Κίνα επίτηδες έλαβε σκληρά μέτρα στη Σανγκάη για να εκβιάσει τη Δύση ή και τη Ρωσία).

Το γραφείο “Προπαγάνδας”

Στην περίπτωση του SARS το 2003, στη Γουχάν το 2019-2020 και στη μετά-Γουχάν περίοδο, η διαχείριση της κατάστασης δόθηκε σε στελέχη είτε στο γραφείο “Προπαγάνδας” (“διαχείρισης πληροφοριών”) του ΚΚΚ, είτε σε στελέχη με εμπειρία στην επιβολή του νόμου και της τάξης. Οι επιστήμονες έπαιξαν κυρίως συμβουλευτικό ρόλο. Και στη Σανγκάη οι πρώτες εντυπώσεις είναι ότι ο κύριος ρόλος διαχείρισης του πανδημικού κύματος ανήκει στις δυνάμεις επιβολής της τάξης, ενώ δεν λαμβάνονται (ή και λογοκρίνονται) απόψεις επιστημόνων που δεν ταιριάζουν με το κυρίαρχο αφήγημα της ισχυρής, αποφασισμένης να χτυπήσει τον κορονοϊό, Κίνας.

Το βασικό ζητούμενο για το ΚΚΚ σε μια χρονιά εθνικού συνεδρίου είναι η αρμονία και η αποφυγή διαταραχών που μπορεί να έχουν απρόβλεπτες συνέπειες. Με άλλα λόγια το ΚΚΚ δεν επιθυμεί να κάνει το 20ο εθνικό συνέδριό του σε καιρό ενός ξεσπάσματος της πανδημίας. Επομένως, το κύμα κρουσμάτων της Σανγκάης πρέπει με κάθε θυσία να τεθεί υπό έλεγχο. Η έμφαση στην πολιτική των μηδενικών κρουσμάτων αφήνει λίγα περιθώρια επιλογών στις τοπικές αρχές.

Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν “υπάρχει και κάτι άλλο” ή αν η κατάσταση είναι πολύ σοβαρή (λόγω π.χ. μια νέας μετάλλαξης του κορονοϊού), αλλά μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε ότι η ηγεσία του ΚΚΚ θεωρεί την κατάσταση στην Σανγκάη σοβαρή. Οι σκηνές δυστοπίας που βλέπουμε είναι συνέπεια της λειτουργίας του κινεζικού πολιτικού συστήματος (ειδικά την εποχή του Xi Jinping), με τα θετικά (στήσιμο νοσοκομειακών μονάδων σε έντεκα μέρες) και τα αρνητικά (αντιμετώπιση της πανδημίας στη Σανγκάη). Όσο για εμάς στην Ελλάδα, ίσως αυτό που χρειαζόμαστε είναι περισσότερες ενημερωμένες συζητήσεις και λιγότερο αισθησιασμό.