Την Αγία Σοφία δεν την έχτισαν Ευρωπαίοι – Ο “ευρωεθνικισμός” του Μαργαρίτη Σχοινά

Ας ξεκινήσουμε με ένα ψέμα: Αν δεν διατηρηθεί ως μουσείο η Αγία Σοφία «θα υπονομευθεί ο ανοιχτός χαρακτήρας και η ανοχή που επικρατεί στην Τουρκία». Αυτή ήταν τοποθέτηση του σαλονικιού Επιτρόπου της ΕΕ Μαργαρίτη Σχοινά ως αντίδραση στην απόφαση Ερντογάν για την Αγία Σοφία. Όταν μιλάει για ανοιχτή κοινωνία στην Τουρκία ή έχει κακούς, ακριβοπληρωμένους συνεργάτες, ή δεν έχει ιδέα τι συμβαίνει, ή συνειδητά λέει ψέματα.

Η Τουρκία βρίσκεται στα πρόθυρα χαρακτηρισμού επίσημα ως αυταρχικού κράτους, σύμφωνα με το Economist Intelligence Unit. Δεν είναι όμως αυτό το πιο ανησυχητικό. Τις ώρες που ακολούθησαν την ανακοίνωση της απόφασης Ερντογάν, άρχισαν να βγαίνουν, όπως ήταν αναμενόμενο, ανακοινώσεις από πολιτικούς και κόμματα. Αν λοιπόν συγκρίνει κανείς τις αντιδράσεις τριών σημαντικών Ελλήνων αξιωματούχων (Μαργαρίτης Σχοινάς, Κυριάκος Μητσοτάκης, Αλέξης Τσίπρας) θα δυσκολευτεί να βρει διαφορές.

Κ. Μητσοτάκης: «Η Ελλάδα καταδικάζει με τον πιο έντονο τρόπο την απόφαση της Τουρκίας να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί, αναφέρει σε δήλωσή του ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης. Η απόφαση αυτή –και μάλιστα 85 χρόνια από την ανακήρυξή της ως μουσείου– προσβάλλει τον οικουμενικό χαρακτήρα της. Πρόκειται για επιλογή που προσβάλλει επίσης όλους όσοι αναγνωρίζουν το μνημείο ως κτήμα του παγκόσμιου πολιτισμού. Και, βεβαίως, επηρεάζει όχι μόνο τις σχέσεις της Τουρκίας με την Ελλάδα. Αλλά και τις σχέσεις της με την ΕΕ, την UNESCO και την παγκόσμια κοινότητα συνολικά».

Μ. Σχοινάς: «η Αγία Σοφία είναι σύμβολο διαθρησκειακού και διαπολιτισμικού διαλόγου. Είναι μέρος της παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO, είναι μουσείο, είναι σύμβολο. Είναι επίσης σύμβολο μιας πόλης, η οποία από μόνη της συμβολίζει τις αξίες που θα θέλαμε να επικρατούν στον σημερινό κόσμο».

Α. Τσίπρας: «η απόφαση του Προέδρου της Τουρκίας για μετατροπή σε τζαμί, της Αγίας Σοφίας- ενός μοναδικού μνημείου παγκόσμιας κληρονομιάς με μεγάλη ιστορική και πνευματική σημασία για τον Χριστιανισμό- αποτελεί σοβαρή πρόκληση που υπονομεύει τον διαθρησκευτικό διάλογο και παραβιάζει κατάφωρα τις οικουμενικές αξίες, οι οποίες είναι σήμερα απαραίτητες όσο ποτέ…». Τα ίδια πάνω-κάτω, αλλά με λιγότερες λέξεις δήλωσε και η πρόεδρος της Επιτροπής Ελλάδα 2021.

Ούτε μια λέξη για την ελληνικότητα της Αγίας Σοφίας

Ορθά στις ανακοινώσεις τονίζεται ο οικουμενικός χαρακτήρας του ναού, καθώς με αυτόν τον τρόπο διεθνοποιείται η υπόθεση και ενισχύεται κάπως η δημιουργία ενός πόλου που εξυπηρετεί την ελληνική πλευρά, αλλά και την πολιτισμική πλευρά της υπόθεσης. Ωστόσο, τα αρνητικά υπερέχουν. Στην ανακοίνωσή του ο Κυριάκος Μητσοτάκης έδωσε έμφαση μόνο σε όσους αναγνωρίζουν την Αγία Σοφία ως μνημείο παγκόσμιου πολιτισμού.

Με αυτόν τον τρόπο, ξέχασε εντελώς τους Έλληνες που έχουν μια άλλη σύνδεση, βαθύτερη και πιο ιδιαίτερη με τον βυζαντινό ναό. Οι Τσίπρας και Μαργαρίτης μίλησαν μόνο για διαθρησκειακό διάλογο, αποφεύγοντας να αδράξουν την ευκαιρία να αναφέρουν έστω δύο λεξούλες για την βυζαντινή-ελληνική ταυτότητα του εντυπωσιακού αυτού ναού-μνημείου.

Η Αγία Σοφία είναι μουσείο εδώ και 85 χρόνια, αλλά για πάνω από 1000 χρόνια ήταν ο μεγαλύτερος ναός της Ορθοδοξίας κατασκευασμένος από Έλληνες Βυζαντινούς και όχι από τον Jean de Chelles που έχτισε την Παναγία των Παρισίων. Η ελληνική λαϊκή παράδοση έχει βγάλει ρίζες στα θεμέλια του ναού. Οι δημόσιες τοποθετήσεις διακρίνονται από μια εντυπωσιακή σιγή για όλα αυτά που φτάνουν τα όρια της ντροπής για την καταγωγή τους.

Αυτό το μνημείο έχει 1000 φορές μεγαλύτερη σημασία για τον Ελληνισμό παρά για τους Φινλανδούς, τους Σκωτσέζους ή τους Τεύτονες και αυτό είναι fact. Μερική εξαίρεση είναι η τοποθέτηση του ευρωβουλευτή Μανώλη Κεφαλογιάννη: «Η Αγία Σοφία δεν αποτελεί μόνο ένα Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Είναι το παγκόσμιο Σύμβολο της Ορθοδοξίας».

Θεσμικά, οι δηλώσεις Ελλήνων αξιωματούχων και πολιτικών δεν μπορούν να είναι καρμπόν με τις δηλώσεις διεθνών οργανισμών. Δίπλα στην οικουμενικότητα που μπορούν να επικαλούνται οργανισμοί, φορείς και άλλα κράτη, οι Έλληνες εκπρόσωποι οφείλουν να τονίζουν και την ελληνικότητα, διότι, η οικουμενικότητα δίχως την κοιτίδα είναι συνονθύλευμα αγνώστου προελεύσεως έτοιμο για κατανάλωση/χειραγώγηση.

Ο ευρωεθνικισμός ενόψει

Ένα άλλο σημείο των δηλώσεων του Μαργαρίτη Σχοινά, που δεν αναπαράχθηκε εκτενώς από τα ΜΜΕ ήταν το εξής: «Βλέπω τον ευρωπαϊκό πολιτισμό σαν έναν καθρέπτη ποικιλομορφίας που αντικατοπτρίζει τον πλούτο που εκπροσωπεί η Ευρώπη από πλευράς γλώσσας, ιστορίας, παράδοσης, πολιτισμού, λογοτεχνίας, τεχνών και αυτό είναι που κάνει την Ευρώπη μοναδική στον σημερινό όλο και πιο αβέβαιο και τολμώ να πω πιο σκοτεινό κόσμο». Πράγματι στην ευρωπαϊκή ήπειρο, μαζί με τα Ολοκαυτώματα και του πολέμους σημειώθηκαν γεγονότα σπουδαίας πολιτισμικής σημασίας.

Ο κ. Σχοινάς, όμως, είναι Επίτροπος για την Προώθηση του Ευρωπαϊκού Τρόπου Ζωής. Αν, σήμερα, μια ελληνική κυβέρνηση δημιουργούσε “υπουργείο Ελληνικού Τρόπου Ζωής” θα ξεσηκωνόταν όλη η πλάση και θα γίνονταν παραλληλισμοί με τη Χούντα, λοιδορώντας την για εθνικιστική προσέγγιση. Όταν όμως γίνεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο το βαπτίζουν “ευρωπαϊκή ενότητα”.

Στην πραγματικότητα, στις Βρυξέλλες αφού μεθοδικά βαπτίσουν τον τοπικισμό επιθετικό εθνικισμό στη συνέχεια τον αντικαθιστούν με έναν πιο έντονο και επικίνδυνο ευρωεθνικισμό που θέτει μεσσιανικές διαχωριστικές γραμμές με τους υπόλοιπους μη ευρωπαϊκούς λαούς του “σκοτεινού κόσμου” όπως είπε ο Σχοινάς. Μην ξεχνάμε ότι οι Σταυροφόροι ήταν μια έκτακτη μεσαιωνική “ενοποίηση” της Ευρώπης που στράφηκε ενάντια στο ΆΛΛΟ, το ξένο.

Ο κ. Σχοινάς, όντας πρώτα Ευρωπαίος τεχνοκράτης και μετά σαλονικιός, μιλάει μουσειακά. Το γεγονός ότι στην Ευρώπη συνυπάρχουν διάφορες γλώσσες και λογοτεχνίες δεν σημαίνει ότι οι πολιτικές πτυχές αυτών των εθνικών πολιτισμικών χαρακτηριστικών σταμάτησαν να υπάρχουν. Η ιστορία δεν τελείωσε μόνο και μόνο επειδή η ΕΕ αποφάσισε να κλείσει σε ένα κουτί τον πολιτισμό και να τον εργαλειοποιήσει με χρήμα.

Σήμερα, οι απόγονοι του Γκαίτε έχουν επιβάλει στην Ελλάδα λιτότητα ενώ χαϊδεύουν την εχθρική στην Ελλάδα Τουρκία. Οι Φινλανδοί ασκούν ανθελληνική προπαγάνδα για το μεταναστευτικό. Οι απόγονοι του Θερβάντες, βοήθησαν τους Αμερικανούς να ισοπεδώσουν το Ιράκ και σήμερα αναγνωρίζουν πραξικοπηματίες σε άλλα κράτη. Οι απόγονοι του Μοντεσκιέ απομυζούν την αφρικανική ήπειρο. Οι Ευρωπαίοι του Διαφωτισμού έχουν γυρίσει την πλάτη τους στην Κύπρο ενώ χρηματοδοτούν την παιδική καταναγκαστική εργασία στην Ερυθραία.

Όσον αφορά την Αγία Σοφία, οι αντιδράσεις πολλών Ευρωπαίων στην ανακοίνωση Ερντογάν ήταν χλιαρές έως και υποστηρικτικές, βλέπε Γερμανία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ρωσία κτλ. Οπότε, η επίκληση στους πολιτισμούς λειτουργεί μόνο ως ξέπλυμα στον βωμό ενός τεχνητού ευρωπαϊκού προτσές, που όμως τυφλώνει την ελληνική πολιτική.

Το μεγάλο λάθος

Οι Έλληνες ιθύνοντες, ίσως περισσότερο από όλους τους Ευρωπαίους ομολόγους τους, απαλείφουν τα ιθαγενή χαρακτηριστικά για να ενδυναμώσουν τον βαθμό πολιτισμικής συγγένειας με τη Ρώμη, το Μόναχο και το Λουξεμβούργο. Έχει όμως βάση κάτι τέτοιο; Δύσκολα, έως αδύνατον.

Γι’ αυτό αναρωτιόταν ο Anthony Smith «Άραγε η ρωμαϊκή κληρονομιά είναι το ίδιο έντονη στην Ισπανία και την Πολωνία; Ο Χριστιανός Προτεστάντης πόσο κοντά μπορεί να νιώθει με τον Έλληνα Ορθόδοξο; Διεργασίες (event processes) όπως οι Σταυροφορίες, η Αναγέννηση, η Μεταρρύθμιση και ο Διαφωτισμός δεν τις κατάλαβαν όλοι οι Ευρωπαίοι στον ίδιο βαθμό ενώ κάποιοι δεν τις γνώρισαν καν». Για να είμαστε δίκαιοι, τα “μάτια” της Κωνσταντινούπολης και της Αγίας Σοφίας της τα έβγαλαν περισσότερο οι Ευρωπαίοι του 1204 παρά οι Οθωμανοί.

Η αντικατάσταση του κακού κρατικού εθνικισμού με τον υπερεθνικό ευρωθνικισμό που οικοδομούν Σχοινάς, Τσίπρας, Μητσοτάκης, μέσω νόθευσης του παρελθόντος ή παράλειψή του συμβαίνει τώρα. Οι Έλληνες –και όχι μόνο– θα πάρουν ευρωπαϊκά κονδύλια για να “χωνέψουν” τέτοιες spill over διεργασίες. Τα γεγονότα δείχνουν ότι, προς το παρόν, η “σχολή” των Ελλήνων ευρωπαϊστών (διπλωμάτες, πολιτικοί, στρατιωτικοί, ακαδημαϊκοί) «που θέλει τα έθνη κράτη να είναι παρωχημένα», όπως έλεγε ο ευρωπαϊστής Παναγής Παπαληγούρας, φαίνεται να έχει το πάνω χέρι.