Το “απολωλός πρόβατο”, η περιοδεία Μητσοτάκη και η Ευρώπη της κρίσης

Η περιοδεία Μητσοτάκη σε Παρίσι, Βερολίνο και Χάγη, έχει σκοπό να πείσει τους συνομιλητές του ότι η κυβέρνησή του όχι μόνο θα τηρήσει στο ακέραιο τις μεταμνημονιακές υποχρεώσεις της Ελλάδας, αλλά και ότι στόχος της είναι να ευθυγραμμισθεί πλήρως με τα νεοφιλελεύθερα δόγματα του ευρωιερατείου, τα οποία, άλλωστε, ο ίδιος πιστεύει. Ελπίζει ότι κατ’ αυτόν τον τρόπο θα κερδίσει την εμπιστοσύνη του και σε μεταγενέστερο χρόνο θα εξασφαλίσει τη μείωση του στόχου για το πρωτογενές πλεόνασμα. Από την εποχή Τσίπρα, άλλωστε, η Ελλάδα, από “απολωλός πρόβατο” και παράδειγμα προς αποφυγή, έχει γίνει παράδειγμα (υποταγής) προς μίμηση.

Μαζί του ελπίζουν οι Έλληνες, οι οποίοι –όπως θα αναφέρουμε παρακάτω– υπέστησαν στρατηγική ήττα και τώρα πλέον αγωνίζονται να επιβιώσουν, έχοντας αποδεχθεί ότι θα κινηθούν στο προσδιορισμένο από τους εταίρους-δανειστές μεταμνημονιακό πλαίσιο. Το εάν ο Μητσοτάκης θα καταφέρει να μειώσει τα πρωτογενή πλεονάσματα θα το δείξει ο χρόνος. Προς το παρόν, πάντως, θα συνεχισθεί η πολιτική της μονοδιάστατης λιτότητας, αυτή τη φορά με “γαλάζια ρούχα”.

Εάν η μονοδιάστατη λιτότητα ήταν αποκλειστικά γερμανική ατζέντα θα είχε προ πολλού προσκρούσει στην αντίδραση των άλλων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων. Αντ’ αυτού, ακόμα και στις πληττόμενες χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας, ο κορμός των αρχουσών ελίτ είχε και συνεχίζει να έχει την τάση να ταυτίζεται με αυτή την πολιτική. Ο λόγος είναι ότι αντανακλά την προσπάθεια της ευρωπαϊκής ολιγαρχίας του χρήματος να μετακυλήσει το κόστος της κρίσης στις μικρομεσαίες κοινωνικές τάξεις. Γι’ αυτό και η συνταγή που εφαρμόσθηκε στην Ελλάδα και στις άλλες χώρες που υπέστησαν Μνημόνια, εφαρμόζεται ή προορίζεται να εφαρμοσθεί –σε πιο χαλαρή μορφή– και στις χώρες του ευρωπαϊκού πυρήνα.

Το ευρώ δεν οργανώνει μόνο τα γερμανικά εξαγωγικά συμφέροντα. Οργανώνει και τα ευρύτερα συμφέροντα της ευρωπαϊκής ολιγαρχίας του χρήματος, όπου δεσπόζουσα θέση κατέχουν οι μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες. Οι οργανικοί δεσμοί που έχουν αναπτυχθεί και παγιωθεί όλα αυτά τα χρόνια στο πλαίσιο της Ευρωζώνης έχουν δέσει στενά μεταξύ τους τις άρχουσες ελίτ των χωρών-μελών. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μην μπορούν να δουν τον εαυτό τους εκτός αυτού του πλαισίου, ακόμα κι όταν πιέζονται. Παράδειγμα δεν είναι μόνο η Ελλάδα και η Πορτογαλία, αλλά και η μεγάλου μεγέθους Ιταλία.

Ο γερμανικός ηγεμονισμός

Το γεγονός ότι το Βερολίνο προωθεί μία πολιτική που σε γενικές γραμμές εκφράζει τα ιδιοτελή συμφέροντα και των υπόλοιπων ευρωπαϊκών αρχουσών ελίτ διευκολύνει την επιβολή των δικών του ηγεμονιστικών φιλοδοξιών. Η κατάσταση αυτή επιτρέπει στη Γερμανία να ασκεί ρόλο αφεντικού, δηλαδή να επηρεάζει τις κοινοτικές αποφάσεις κατά τρόπο που να εξυπηρετούνται και τα στενά εθνικά της συμφέροντα.

Το καταφέρνει, επειδή χρησιμοποιεί σαν όχημα αντιλήψεις, διαδικασίες και σχήματα που της εξασφαλίζουν την υποστήριξη όχι μόνο άλλων χωρών του ευρωπαϊκού πυρήνα που έχουν αντίστοιχα συμφέροντα, αλλά, όπως προαναφέραμε, και τη δορυφοροποίηση των αρχουσών ελίτ και της πληττόμενης ευρωπαϊκής περιφέρειας. Ακόμα και στη Γαλλία, η ολιγαρχία του χρήματος χρησιμοποιεί τη Γερμανία ως παράδειγμα προς τη γαλλική κοινή γνώμη, αλλά εισέπραξε ως απάντηση το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων.

Ρόλο καταλύτη για να εκδηλωθούν οι μέχρι τότε υφέρπουσες ηγεμονιστικές τάσεις του Βερολίνου έπαιξε η κρίση. Η σημερινή Ευρώπη είναι πολύ διαφορετική από αυτό που ήταν πριν το 2008. Η αρχή της ισοτιμίας των χωρών-μελών, που είχε καταστήσει το ενοποιητικό εγχείρημα ελκυστικό, είναι παρελθόν. Για την ακρίβεια, έχει καταντήσει άδειο κέλυφος. Από την “ευρωπαϊκή Γερμανία” έχουμε διολισθήσει στη “γερμανική Ευρώπη”. Μπορεί οι εκφράσεις αυτές να είναι εκ των πραγμάτων σχηματικές, αλλά αντανακλούν την πραγματικότητα, με τον τρόπο που προαναφέραμε.

Πειραματόζωο η Ελλάς

Όταν εκδηλώθηκε η κρίση στην Ευρωζώνη, το κρίσιμο ερώτημα ήταν εάν οι κοινωνίες της ευρωπαϊκής περιφέρειας που βρέθηκαν πιο σκληρά στη μέγγενη της μονοδιάστατης λιτότητας, θα αποδέχονταν ή όχι το δύσκολο δύσκολο παρόν και μέλλον, που δρομολογούσαν οι άρχουσες ελίτ τους, ή αντιθέτως θα αντιδρούσαν, υποχρεώνοντας τις κυβερνήσεις να αλλάξουν ρότα.

Το ερώτημα πλέον έχει απαντηθεί από τα γεγονότα. Το ευρωιερατείο επέβαλε σε γενικές γραμμές τη δική του τάξη πραγμάτων. Η Ελλάδα, η Κύπρος, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία υπέστησαν αυτά που υπέστησαν, χωρίς κοινωνικές εκρήξεις. Και για τις τέσσερις αυτές χώρες-μέλη ο κύκλος των Μνημονίων έκλεισε με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, επιτυγχάνοντας μία σταθεροποίηση της οικονομίας και κατ’ επέκτασιν και της κοινωνίας σε κατώτερο επίπεδο.

Κρίσιμο ρόλο για να εξελιχθούν έτσι τα πράγματα έπαιξε η Ελλάδα. Η χώρα μας ήταν το βασικό πειραματόζωο. Λόγω των συνθηκών, σ’ αυτήν εφαρμόσθηκε με τη μεγαλύτερη ένταση το πρωτοφανές πείραμα κοινωνικής μηχανικής που κωδικά ονομάζουμε μνημονιακές πολιτικές. Το 2009-10, το ευρωιερατείο, πατώντας στις υπαρκτές παθογένειες και βεβαίως στην ουσιαστική χρεοκοπία της Ελλάδας, φρόντισε να διασύρει επικοινωνιακά το υποψήφιο πειραματόζωο, εμφανίζοντάς το σαν “το μαύρο πρόβατο στο άσπρο κοπάδι” της Ευρωζώνης.

Ψυχολογικός πόλεμος με διασυρμό-στιγματισμό

Ο στιγματισμός των “τεμπέληδων” και “σπάταλων” Ελλήνων ήταν η πρώτη φάση του ψυχολογικού πολέμου, ώστε να ενοχοποιήσει την ελληνική κοινωνία και κατ’ αυτόν τον τρόπο να αποτρέψει μαζικές αντιδράσεις, οι οποίες θα μπορούσαν να τορπιλίσουν την επιχείρηση εφαρμογής των Μνημονίων. Η συνέχεια είναι γνωστή. Οι μαζικές συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας των Αγανακτισμένων στο Σύνταγμα, όπως αναμενόταν, δεν έφεραν το παραμικρό αποτέλεσμα, αν και προκάλεσαν σημαντικά ρήγματα στο τότε πολιτικό σύστημα.

Τα αφεντικά της Ευρωζώνης τηρούσαν ανελαστική στάση απέναντι και στη γενικά υπάκουη κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου, επειδή είχαν συνείδηση ότι το πολιτικό διακύβευμα ήταν πανευρωπαϊκό. Με άλλα λόγια, δεν ήθελαν να δημιουργήσουν προηγούμενο πολιτικής διαπραγμάτευσης και εκπτώσεων. Το γεγονός ότι εκείνη η κυβέρνηση δεν ήταν πολιτικοψυχολογικά διατεθειμένη να αμφισβητήσει τον “μονόδρομο” του Μνημονίου, τελικώς την είχε καταστήσει ευάλωτη στους εκβιασμούς του ευρωιερατείου.

Το αποτέλεσμα ήταν η εκτόξευση του ΣΥΡΙΖΑ, ως του κατ’ εξοχήν αντιμνημονιακού κόμματος, το 2012 στην αξιωματική αντιπολίτευση και το 2015 στην εξουσία. Ήταν η δεύτερη προσπάθεια της ελληνικής κοινωνίας να αντισταθεί στο πείραμα κοινωνικής μηχανικής, στο οποίο την υπέβαλε το ευρωιερατείο. Αποκορύφωμα αυτής της αντίστασης ήταν το δημοψήφισμα του 2015.

Η στρατηγική ήττα

Η μνημονιακή στροφή της κυβέρνησης Τσίπρα τον Ιούλιο του 2015 σηματοδότησε και την στρατηγική ήττα του αντιμνημονιακού κινήματος. Οι Έλληνες ουσιαστικά αποδέχθηκαν τη μοίρα τους και εξατομικευμένα άρχισαν να αγωνίζονται όχι πλέον εναντίον των μνημονιακών πολιτικών, αλλά για να επιβιώσουν ως νοικοκυριά. Στην πραγματικότητα επρόκειτο για στρατηγική ήττα όχι μόνο της ελληνικής κοινωνίας, αλλά και όλων των δυνάμεων στην Ευρωζώνη, οι οποίες είχαν πρόθεση να αντισταθούν.

Στο πολιτικό επίπεδο είναι απολύτως ενδεικτικό ότι η μετάλλαξη του ΣΥΡΙΖΑ σήμανε και την πολιτική παρακμή των “Ποδέμος” στην Ισπανία. Τα αφεντικά της Ευρωζώνης είχαν “αποδείξει” εμπράκτως ενώπιον της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης ότι δεν υπάρχει εναλλακτικός δρόμος, ότι όποιος επιχειρεί να αντισταθεί στο τέλος όχι μόνο ηττάται, αλλά και μετατρέπεται σε υπηρέτη των πολιτικών που μέχρι τότε πολεμούσε.

Αυτά στην ευρωπαϊκή περιφέρεια, γιατί το ευρωιερατείο βρέθηκε αντιμέτωπο με προκλήσεις αλλού. Πέρα από τις ρητορικές, το Brexit αποτελεί ήττα για το ευρωπαϊκό ενοποιητικό εγχείρημα, παρότι η Βρετανία πάντα ήταν με το ένα πόδι μέσα και με το άλλο έξω από την ΕΕ. Το πρόβλημα καθίσταται πολύ πιο δυσχερές για τα αφεντικά της Ευρωζώνης, επειδή το Brexit εκ των πραγμάτων συνδυάζεται πολιτικά με τα συμβαίνοντα στην Ιταλία και στις χώρες του Βίζεγκραντ στην ανατολική Ευρώπη.

Το πως θα εξελιχθεί η ημιανταρσία της Ιταλίας θα εξαρτηθεί από τη λύση που θα δοθεί στο πρόβλημα διακυβέρνησης, μετά τη διάλυση της συμμαχίας Πεντάστερων-Λέγκας. Εάν ο Σαλβίνι περάσει στην αντιπολίτευση, το ευρωιερατείο θα έχει αγοράσει δύο-τρία χρόνια, αλλά στη συνέχεια πιθανότατα θα βρει μπροστά του μία αυτοδύναμη κυβέρνηση της Λέγκας με πρωθυπουργό έναν πιο σκληροπυρηνικό Σαλβίνι, την οποία θα υποστηρίζουν κυβερνήσεις τύπου Ορμπάν.