Το εκρηκτικό τρίγωνο Τσίπρας-Κοτζιάς-Καμμένος

Μπορεί η παραίτηση Κοτζιά να τραυμάτισε πολιτικά την κυβέρνηση, αλλά η εναλλακτική που είχε ο Τσίπρας κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης του Υπουργικού Συμβουλίου ήταν ακόμα πιο επώδυνη από πολιτική άποψη. Εκείνη τη στιγμή, άλλωστε, δεν ήταν γνωστό ότι ο Ζάεφ θα έβρισκε τους 80 και θα προχωρούσε η συνταγματική αναθεώρηση. Στην πραγματικότητα, λοιπόν, ο πρωθυπουργός δεν επέλεξε μεταξύ δύο υπουργών του. Πάνω απ’ όλα γι’ αυτόν ήταν να μη θέσει σε κίνδυνο την κυβέρνηση, σε μία περίοδο που επιχειρεί μία πολιτική αντεπίθεση με ορίζοντα να πάει σε τριπλές εκλογές τον Μάιο.

Μπορεί ο Κοτζιάς να ήταν κορυφαίος υπουργός, αλλά ο Καμμένος είναι κυβερνητικός εταίρος. Εκείνη τη στιγμή, άλλωστε, ο Τσίπρας δεν γνώριζε εάν ο Ζάεφ θα κατάφερνε να εξασφαλίσει τους 80 βουλευτές και να προχωρήσει τη συνταγματική αναθεώρηση. Γι’ αυτό και μετά το πρόβλημα που δημιουργήθηκε και εντός της κυβέρνησης και εντός του ΣΥΡΙΖΑ από τις δηλώσεις του υπουργού Άμυνας στην Ουάσιγκτον, ο πρωθυπουργός είχε αποφύγει να τραβήξει το σκοινί.

Είχε αφήσει τα στελέχη του κόμματός του να επιτεθούν στον αρχηγό των ΑΝΕΛ και πριν και κατά τη διάρκεια της συνόδου της Κεντρικής Επιτροπής, αλλά φρόντισε στη συνέχεια να γευματίσει μαζί του την περασμένη Δευτέρα και να ανανεώσουν τη μεταξύ τους συμφωνία, χρησιμοποιώντας ως διαπραγματευτικό όπλο το βαρύ κλίμα που είχε δημιουργηθεί για τον Καμμένο στην κυβέρνηση.

Σ’ εκείνο το γεύμα ο Τσίπρας δέσμευσε τον εταίρο του σε δύο κρίσιμα θέματα: Πρώτον, ότι εφεξής για εθνικής σημασίας θέματα και πολύ περισσότερο όταν βρίσκεται στο εξωτερικό θα μιλάει ως υπουργός και όχι ως πολιτικός αρχηγός. Δεύτερον, ότι οι ΑΝΕΛ δεν πρόκειται να υπερψηφίσουν πρόταση δυσπιστίας που θα κατατεθεί από τη ΝΔ. Έτσι είχαν τα πράγματα όταν άρχισε το Υπουργικό Συμβούλιο την Τρίτη 16 Οκτωβρίου.

Ο έλεγχος στο κυβερνητικό σχήμα είχε αποκατασταθεί και χάθηκε όταν με την επιθετική παρέμβασή του εναντίον του Καμμένου ο υπουργός Εξωτερικών πυροδότησε την ενδοκυβερνητική σύγκρουση. Ουσιαστικά, το δίλημμα “Κοτζιάς ή Καμμένος” το έθεσε εμμέσως ο ίδιος ο Κοτζιάς. Αυτός ήταν που με την παρέμβασή του απείλησε να τορπιλίσει τη συμφωνία, στην οποία είχαν καταλήξει την προηγουμένη ημέρα στη συνάντησή τους οι δύο κυβερνητικοί εταίροι.

Αντίστροφη μέτρηση

Ο Τσίπρας ήθελε να αγοράσει χρόνο και να φθάσει μέχρι τον Μάρτιο. Ο Ζάεφ, όμως, τα κατάφερε να βρει τους 80 και αναμένεται να ολοκληρώσει τη συνταγματική αναθεώρηση εντός του Νοεμβρίου. Αυτό σημαίνει ότι η μπάλα θα έλθει αμέσως στο ελληνικό γήπεδο. Ο πρωθυπουργός δεν θα μπορεί να καθυστερήσει μέχρι τον Μάρτιο την παραπομπή της Συμφωνίας των Πρεσπών προς κύρωση στο ελληνικό Κοινοβούλιο. Με άλλα λόγια, η συμμαχία με τον Καμμένο θα διαλυθεί νωρίτερα από όσο έχουν αμφότεροι σχεδιάσει.

Αυτό που ενδιαφέρει τον Τσίπρα δεν είναι τόσο η κύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών. Αυτή θα συγκεντρώσει κοινοβουλευτική πλειοψηφία, λόγω της θετικής στάσης που έχει το Ποτάμι. Το κρίσιμο για το Μαξίμου είναι τώρα που το διαζύγιο με τον μικρό κυβερνητικό εταίρο θα επέλθει πολύ νωρίτερα από τον Μάρτιο, να κρατηθεί εν ζωή η κυβέρνηση. Εάν ο Καμμένος τηρήσει τη δέσμευσή του ότι οι ΑΝΕΛ δεν θα υπερψηφίσουν πρόταση δυσπιστίας που αναπόφευκτα θα καταθέσει όταν μπορεί η αντιπολίτευση, θα αποτρέπει την πτώση της κυβέρνησης.

Στο Μαξίμου, όμως, θέλουν να μην στηρίζονται στον Καμμένο, ειδικά όταν θα έχει επέλθει το διαζύγιο και θα επικρατεί η εκλογική σκοπιμότητα. Γι’ αυτό και κάνουν από τώρα τον λογαριασμό τους. Σύμφωνα με πληροφορίες, προετοιμάζονται να εφαρμόσουν το Σχέδιο Β. Για την ακρίβεια, θα επιστρατεύσουν και βουλευτές των ΑΝΕΛ, όπως π.χ. ο Παπαχριστόπουλος και η Κουντουρά, αλλά και άλλους διάσπαρτους, όπως π.χ. η Παπακώστα και ο Δανέλλης για να μην συγκεντρώσει η πρόταση δυσπιστίας τις αναγκαίες 151 βουλευτικές ψήφους. Ποντάρουν, επίσης, και στη δήλωση του Ζουράρι ότι δεν θα ψηφίσει για την ανατροπή της κυβέρνησης, παρότι θα καταψηφίσει την κύρωση της Συμφωνίας των Πρεσπών.

Ποντάρισε στο Σχέδιο Β

Κυβερνητική πηγή αποδίδει τη στάση του Κοτζιά στο Υπουργικό Συμβούλιο όχι μόνο στον εκρηκτικό χαρακτήρα του, αλλά και στο γεγονός ότι γνώριζε την ύπαρξη του Σχεδίου Β. Είχε, λοιπόν, θεωρήσει λανθασμένα πως επιτιθέμενος εναντίον του Καμμένου ή θα τον ταπείνωνε, ή εάν αυτός αντιδρούσε, ο πρωθυπουργός θα εξωθείτο από την ενδοκυβερνητική σύγκρουση να τελειώνει μία ώρα νωρίτερα με τον αδύναμο κυβερνητικό εταίρο του. Υπήρχα, άλλωστε, πληροφορίες από τα Σκόπια ότι ο Ζάεφ μάλλον θα έβρισκε τους 80.

Όπως είναι γνωστό, ο Καμμένος όχι μόνο αντέδρασε στην επίθεση Κοτζιά, αλλά και αντεπιτέθηκε με σφοδρότητα. Διεκδικώντας για τον εαυτό του τις σχέσεις με το σύστημα Τραμπ, κατηγόρησε τον Κοτζιά για σχέσεις με το σύστημα Σόρος. Όπως είναι γνωστό, όμως, δεν περιορίσθηκε σ’ αυτό. Έθεσε και θέμα διαχείρισης των απόρρητων κονδυλίων του υπουργείου Εξωτερικών, κατηγορώντας τον Κοτζιά ότι τα διαχειρίζεται για δικούς του σκοπούς.

Σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες, ο υπουργός Εξωτερικών αιφνιδιάσθηκε, προσπάθησε να αμυνθεί και αναζήτησε στήριξη. Παρότι απευθύνθηκε και προσωπικά στον Τσακαλώτο, προσέκρουσε σε σιωπή. Όσο δε για τον πρωθυπουργό, αυτός επέλεξε τον ρόλο του Πόντιου Πιλάτου, μιλώντας για διαπροσωπικές διαφορές. Προφανώς, η αιτία είναι ότι τα είχε βρει με τον Καμμένο, αλλά πιθανώς να έπαιξε ρόλο και το γεγονός ότι για το ζήτημα των απορρήτων κονδυλίων κυκλοφορούν σχετικές φήμες και μεταξύ διπλωματών και μεταξύ υπουργών.

Η αντεπίθεση Κοτζιά

Στις αρχές του 2017, με πρωτοβουλία του Κοτζιά ψηφίσθηκε νόμος για τον έλεγχο των απορρήτων κονδυλίων του υπουργείου Εξωτερικών από το προεδρείο της Βουλής. Ο έλεγχος αυτός, ωστόσο, αφορά δαπάνες πάνω από 25.000 ευρώ. Σύμφωνα με διπλωματική πηγή, αυτές οι δαπάνες αφορούν πράγματι χρηματοδοτήσεις για λόγους εθνικής σκοπιμότητας, όπως είναι οι χρηματοδοτήσεις σε ΜΜΕ της Αλβανίας και των Σκοπίων, για τις οποίες υπήρξε σχετική αποκάλυψη. Κατά την ίδια πηγή οι χρηματοδοτήσεις εγχώριων ΜΜΕ και αθέμιτων δραστηριοτήτων είναι πολλές στον αριθμό και μικρότερες των 25.000 ευρώ, ώστε να μην φθάνουν στη Βουλή.

Αργότερα, ο Κοτζιάς προσπάθησε να αντεπιτεθεί, εγείροντας ζήτημα διαχείρισης των απόρρητων κονδυλίων του υπουργείου Άμυνας. Το μόνο που κατάφερε είναι να βαθύνει ακόμα περισσότερο το τραύμα στην εικόνα της κυβέρνησης. Δεν έχει ξανασυμβεί δύο κορυφαίοι υπουργοί να αλληλοκατηγορούνται για κακοδιαχείριση απορρήτων κονδυλίων!

Για να επιστρέψουμε στο τι συνέβη στο Υπουργικό Συμβούλιο, ο Τσίπρας δεν παρασύρθηκε από το κλίμα σύγκρουσης που προκάλεσε ο υπουργός Εξωτερικών. Έχοντας συμφωνήσει την προηγουμένη με τον Καμμένο, είχε αγοράσει τον χρόνο που ήθελε και δεν είχε κανένα λόγο να προκαλέσει μείζονα πολιτική κρίση για τα μάτια του Κοτζιά, παρότι επί της ουσίας συμφωνεί μαζί του και όχι με τον υπουργό Άμυνας.

Μετά το επεισόδιο, ο υπουργός Εξωτερικών ψιθύρισε στον πρωθυπουργό ότι θα παραιτηθεί, αλλά αυτή η προειδοποίηση δεν άλλαξε τη ροή των πραγμάτων. Ίσως, επειδή ο Τσίπρας δεν τον πολυπίστεψε, δεδομένου πως ο Κοτζιάς είχε επανειλημμένως εκτοξεύσει σχετική απειλή, προκειμένου να πιέσει τα πράγματα σε διάφορες περιστάσεις.

Το γεγονός ότι το γυαλί είχε ραγίσει φάνηκε από τη δήλωση του κυβερνητικού εκπροσώπου ότι όποιος δυσφορεί μπορεί να κατεβεί από το τρένο. Όπως προαναφέραμε, ο Τσίπρας έχει συνείδηση ότι κάποια στιγμή ο κόμπος θα φθάσει στο χτένι με τον Καμμένο και πως θα επέλθει διαζύγιο, ενδεχομένως και ταραχώδες. Για προφανείς λόγους, όμως, δεν ήθελε να προκαλέσει μείζονα πολιτική κρίση σ’ αυτή τη συγκυρία. Πιθανότατα, μπορεί να βρει από εδώ και από εκεί τους βουλευτές που θα επιτρέψουν στην κυβέρνηση να επιβιώσει. Δεν ήθελε, όμως, εκείνη τη στιγμή ούτε να το διακινδυνεύσει, ούτε και να παίξει τώρα ένα χαρτί που κρατάει για ώρα ανάγκης.

Από δήμαρχος κλητήρας

Μετά την αποδοχή της παραίτησης Κοτζιά, η γραμμή του Μαξίμου ήταν να την αποδώσει σε υπερβολική απολίτικη ευθιξία. Εξ ου και οι δηλώσεις και από τον κυβερνητικό εκπρόσωπο και από τον Σκουρλέτη ότι είναι ακατανόητη. Ο πρώην υπουργός, ωστόσο, είναι παλιά καραβάνα και φρόντισε να οχυρωθεί εν όψει της επικοινωνιακής διαχείρισης της παραίτησής του από το Μαξίμου. Η πρόκληση που απηύθυνε στον πρωθυπουργό να δώσει στη δημοσιότητα την εννεασέλιδη επιστολή του είναι εκ των πραγμάτων μία έμμεση απειλή.

Σύμφωνα με πηγή από το περιβάλλον του, ο Κοτζιάς φρόντισε να συμπεριλάβει στην επιστολή του αρκετές αναφορές, τις οποίες το Μαξίμου δεν επιθυμεί να δημοσιοποιηθούν. Εξ ου και είναι τόσο μακροσκελής. Γνωρίζει άριστα, άλλωστε, ότι και η αντιπολίτευση και τα ΜΜΕ θα ήθελαν πολύ να έχουν την επιστολή στα χέρια τους. Με άλλα λόγια, έχει ένα χαρτί, το οποίο μπορεί να παίξει όταν και όπως αυτός θα κρίνει.

Δεν είναι τυχαίο ότι μετά τις αρχικές δηλώσεις περί ακατανόητης παραίτησης, από το Μαξίμου εξαπολύθηκε μία επίθεση φιλίας προς τον πρώην υπουργό, με σκοπό τον κατευνασμό του. Ακούστηκε ακόμα ότι ο πρωθυπουργός θα του προτείνει να είναι σύμβουλός του για θέματα εξωτερικής πολιτικής. Προφανώς, ο Κοτζιάς δεν πρόκειται να δεχθεί να γίνει από δήμαρχος κλητήρας.

Προς το παρόν επιχειρεί να ξαναζωντανέψει την έτσι κι αλλιώς αποδυναμωμένη κίνηση “Πράττω”, την οποία είχε χρησιμοποιήσει σαν όχημα για να προσεγγίσει τον ΣΥΡΙΖΑ και να πάρει το χαρτοφυλάκιο των Εξωτερικών. Είναι αξιοσημείωτο, πάντως, πως στη συγκέντρωση που έκανε παρευρέθη μόνο η βουλευτής Γεννιά. Ο Τόσκας έχει ήδη πάρει τις αποστάσεις του. Με άλλα λόγια, ο Κοτζιάς δεν έχει τη δύναμη να απειλήσει την κυβέρνηση σ’ αυτό το επίπεδο.

Μονόδρομος για το χαρτοφυλάκιο

Ο πρώην υπουργός, βεβαίως, δεν πρόκειται να έλθει σε άμεση ρήξη με τον ΣΥΡΙΖΑ. Δήλωσε, άλλωστε, πως παραμένει στο πλαίσιο του κυβερνητικού στρατοπέδου. Η ίδια πηγή από το περιβάλλον του, ωστόσο, προεξοφλεί πως θα επιδοθεί σε έναν προσεκτικό ανταρτοπόλεμο, εστιάζοντας τις βολές του στον Καμμένο, αλλά βάζοντας εμμέσως στο κάδρο και το πρωθυπουργικό περιβάλλον.

Αναφορικά τώρα με τις συνέπειες, η ανάληψη του υπουργείου Εξωτερικών από τον ίδιο τον πρωθυπουργό ήταν μονόδρομος:

• Πρώτον, επειδή ήθελε να στείλει το μήνυμα πως δεν αλλάζει η εξωτερική πολιτική. Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, μάλιστα, το μήνυμα που έστειλε και στην Ουάσιγκτον και στις μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες είναι πως πρόκειται αποκλειστικά για ενδοκυβερνητικό πρόβλημα κι όχι για πολιτική διαφοροποίηση.
• Δεύτερον, επειδή δεν είχε ούτε ακόμα διαθέτει ισχυρή εναλλακτική λύση.

Η τελετή παραλαβής-παράδοσης του υπουργείου Εξωτερικών το Σάββατο, πάντως, ξαναέφερε απέναντι τους Τσίπρα και Κοτζιά. Έδωσε την ευκαιρία και στους δύο να πουν αυτά που ήθελαν. Ο μεν Τσίπρας επαίνεσε τον παραιτηθέντα, σε μία προφανή προσπάθεια να τον κατευνάσει και να αποφύγει ανεξέλεγκτες πολιτικές επιπλοκές. Ο δε Κοτζιάς έδωσε τη δική του παράσταση, εξυμνώντας το έργο του στο υπουργείο Εξωτερικών και διαμορφώνοντας μία αμφίσημη σχέση με το Μαξίμου.

Το κενό, πάντως, στην κορυφή της ελληνικής διπλωματίας παραμένει. Ο πρωθυπουργός δεν έχει ούτε τον χρόνο, αλλά ούτε και την εξοικείωση με τις πολλές υποθέσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη αυτή την περίοδο στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής.