Υπόθεση Novartis: Και σκάνδαλο και σκευωρία

Υπάρχει μια εισαγωγική προσχηματική ερώτηση σε όλη τη σχετική συζήτηση τους τελευταίους 18 μήνες: «μα δεν υπάρχει σκάνδαλο Novartis;». Είναι, όμως, πλέον προφανές με τις νέες μαρτυρίες ότι ένα υπαρκτό διεθνές και εγχώριο ιατρικό σκάνδαλο χρησιμοποιήθηκε ως όχημα για την κατασκευή κατηγοριών εξόντωσης πολιτικών αντιπάλων, μέθοδος οικία σε αυταρχικά καθεστώτα. Το κεντρικό ζήτημα που αντανακλά στην λειτουργία της δημοκρατίας και στην ποιότητα του κράτους δίκαιου αφορά την ομαδική παραπομπή στην Δικαιοσύνη με όλο το τελετουργικό των καλπών, δέκα σημαντικών πολιτικών αντιπάλων.

Βεβαίως, είναι σημαντικό το ανθρώπινο μέρος της ταλαιπωρίας, με άλλα λόγια η διαρκής διαπόμπευσή τους με τις συνεχείς εξαγγελίες περί ανοίγματος λογαριασμών, συγκλονιστικών αποκαλύψεων κλπ. Η κεντρική συνέπεια, ωστόσο, ήταν η συνακόλουθη επιχείρηση πολιτικής τους απαξίωσης, η τροφοδότηση συνεχούς δυσπιστίας σε όποια δημόσια τοποθέτηση τους για οτιδήποτε, η προσπάθεια μείωσης και εν τέλει ακύρωσης του λόγου και της πολιτικής τους παρουσίας.

Το κομβικό, όμως, σημείο είναι η άκριτη αποδοχή και μεθόδευση από την ηγεσία αλλά και τα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ μιας συστηματικής επιχείρησης απαξίωσης και καταδίκης της προηγούμενης κυβέρνησης συνολικά. Και μάλιστα με ένα διχαστικό πολιτικό λόγο, πριν καν διερευνηθούν οι κατηγορίες. Η δόλια αναπαραγωγή –μέχρι τις εκλογές– κατηγοριών και εκτιμήσεων σε όλες τις δημόσιες εμφανίσεις σαν προφανές δείγμα διαφθοράς του συνόλου του παλαιού πολιτικού κόσμου, απετέλεσαν “αυταπόδεικτες αλήθειες”. Η Novartis χρησιμοποιήθηκε πλέον σαν συμβολική συμπύκνωση χρεωκοπίας του “παλαιού καθεστώτος”.

Εδώ ακριβώς είναι η ρίζα του προβλήματος. Η μεθοδευμένη, συστηματική, καθημερινή πόλωση δηλητηρίασε την πολιτική ζωή και απέτρεψε την όποια αναγκαία στο δημοκρατικό πολίτευμα σύγκλιση σε μεγάλα εθνικής σημασίας θέματα (Πρέσπες, προσφυγικό-μεταναστευτικό, οικονομία, συνταγματική αναθεώρηση, εκκλησιαστικό κ.α.). Η συγκρουσιακή πρακτική συνιστά πολιτικό τρόπο για διαρκή χειραγώγηση του θυμικού των πολιτών. Με αντίστροφη ανάγνωση η Novartis είναι η επιτομή της κατάχρησης εξουσίας με σκοπό την εξόντωση πολιτικών αντιπάλων, των προσώπων αλλά και των απόψεών τους.

Αδιαφορία για την ουσία του σκανδάλου

Η αδιαφορία για την ουσία του σκανδάλου, για τις αθέμιτες δηλαδή συμπεριφορές φαρμακευτικών εταιρειών και μέρους του ιατρικού σώματος είναι αποκαλυπτική για την προαναφερθείσα προσχηματική χρήση του. Η ένταση της αναζήτησης ενοχής για τους πολιτικούς αντιπάλους καθυστέρησε σημαντικά κάθε ενέργεια διερεύνησης του ιατρικού χώρου, αλλά και των μεθόδων της εταιρείας.

Ακόμα περισσότερο, αν πραγματικά υπήρχε ενδιαφέρον να αντιμετωπισθεί στη ρίζα του «το μεγαλύτερο σκάνδαλο», το ελάχιστο που θα ήταν αναμενόμενο να συμβεί παράλληλα με την δικαστική έρευνα, θα ήταν η σοβαρή κινητοποίηση της Πολιτείας. Δεν υπήρξε, όμως, καμμία πρωτοβουλία, καμμία πρόταση διακομματικής συμφωνίας, καμμία δράση ουσιαστικής αντιμετώπισης του προβλήματος με ισχυροποίηση των θεσμών, με δεσμευτικές συμφωνίες των εκπροσώπων του ιατρικού κόσμου και των εταιρειών, με λήψη αποτελεσματικών μέτρων και με επιβολή κανόνων ελέγχου του φαινομένου (ιατρικά συνέδρια, θεραπευτικά πρωτόκολλα, κανόνες συνταγογράφησης κ.α.).

Σημαντικό στοιχείο στις παραπάνω πρακτικές απετέλεσε και η πρωτοφανής παραποίηση των οικονομικών δεδομένων. Στην προβληματική δημόσια συζήτηση, το “μαύρο χρήμα” στην Υγεία και η κλοπή της Novartis εκτιμήθηκε κατά το δοκούν σε πολλά δισ. ευρώ. Δεν πραγματοποίησαν κάποια αξιόπιστη σχετική έρευνα. Στόχος, άλλωστε, ήταν να επιτείνουν την εντύπωση στην κοινή γνώμη για το μέγεθος της διαφθοράς.

Κανένας επιστήμονας πουθενά δεν τεκμηρίωσε με πραγματικά στοιχεία αυτές τις υπερβολικές εκτιμήσεις, καμμία δημόσια ή ακαδημαϊκή συζήτηση, κανένα από τα άπειρα φόρουμ των φαρμακευτικών εταιρειών δεν προσέγγισε ή ανέλυσε τα πραγματικά μεγέθη και την ακρίβειά τους. Κυριάρχησε ο φόβος, η επιφύλαξη, η αποφυγή εντοπισμού και αποκάλυψης στρεβλών πρακτικών, αθέμιτου ανταγωνισμού, ασθενικών θεσμών, παραβίασης κανόνων. Ούτε καν το πόρισμα της Εξεταστικής της Βουλής και η διακομματική επιτροπή φαρμάκου δεν κατάφεραν να οδηγηθούν σε μία στοιχειωδώς κοινή προσέγγιση όσον αφορά τις εκτιμήσεις τους.

Διάτρητες μαρτυρίες

Παράλληλα, εμφατική είναι και η προχειρότητα και ασάφεια των στοιχείων που προσκομίσθηκαν. Μεγάλες είναι οι αντιφάσεις, αλλά διαρκής η επίκληση της συνδρομής του FBI με σκοπό να δημιουργηθεί κλίμα αξιοπιστίας. Δόθηκαν μαρτυρίες για τροχήλατα που μπαινόβγαιναν στο Μαξίμου και για σακίδια γεμάτα ευρώ που τριγύριζαν στο υπουργείο Υγείας.

Δόθηκαν λάθος διευθύνσεις και εξόφθαλμα ατεκμηρίωτες εκτιμήσεις για χρηματισμό (δεν μπορεί παρά να…). Οι ισχυρισμοί δεν τεκμηριώνονται πουθενά. Παρά την απόλυτη έλλειψη ημερομηνιών, οι μαρτυρίες έγιναν καλόδεκτες και ασμένως αποδεκτές. Η συνεχής αναπαραγωγή ανακριβειών με σκοπό τη διαπόμπευση προσώπων και κομμάτων δεν περιορίσθηκε στα δέκα πολιτικά πρόσωπα. Στοχοποιήθηκαν από μερίδα των ΜΜΕ καθηγητές, η Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, το Χάρβαρντ προτζεκτ κλπ). Η στοχοποίηση έγινε ανεκτή ως παράπλευρη απώλεια…

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης επιλέγει να μην εμπλέξει την ηγεσία της σημερινής αξιωματικής αντιπολίτευσης στην τωρινή διερεύνηση για να αποφύγει ένα νέο διχασμό. Θα ήταν, ωστόσο, λάθος να υποτιμηθεί η σημασία που έχει για το δημοκρατικό πολίτευμα η έρευνα για το εάν υπήρξε –σε όποιο επίπεδο– διαπλοκή Δικαιοσύνης και εκτελεστικής εξουσίας κατά παραβίαση του Συντάγματος. Και βέβαια, εάν αποδειχθεί ότι έχει συμβεί να αποδοθούν ευθύνες.

Πέρα, όμως, από αυτό, ο σημερινός πρωθυπουργός έχει την ιστορική ευκαιρία να δρομολογήσει πρωτοβουλίες για αναγκαίες μεταρρυθμίσεις και για θέσμιση κανόνων στον χώρο της Υγείας του έθνους μας. Πρωτοβουλίες που θα εξαλείψουν στο μέλλον τέτοια φαινόμενα και τις οποίες η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, στην καταγγελτική βιασύνη της, δεν πρόλαβε ή δεν θέλησε να πάρει.