Ντοκτορά με ακαδημαϊκό μυθιστόρημα

του Τριαντάφυλλου Κωτόπουλου  –  

Τo 2008 ο Γιώργος Παναγιωτίδης, παρότι είχε ήδη τρεις ποιητικές συλλογές στο ενεργητικό του, κατάφερε να περάσει στο λογοτεχνικό προσκήνιο με το πρώτο του μυθιστόρημα. Το Ερώτων και αοράτων κυκλοφόρησε το 2007 από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης και έλαβε το βραβείο μυθιστορήματος του περιοδικού Διαβάζω έχοντας να ανταγωνιστεί έργα που κατατέθηκαν από καταξιωμένες προσωπικότητες του χώρου -τη Νένη Ευθυμιάδη, τον Βασίλη Αλεξάκη, τον Τάκη Θεοδωρόπουλο, τον Ανδρέα Μήτσου, τον Βαγγέλη Αυδίκο.

Η κριτική επιτροπή, τότε, βράβευσε έναν άγνωστο συγγραφέα και μας σύστησε έναν πεζό λόγο με ποιητικές καταβολές και αρετές που κατάφερνε να μη συσκοτίζει το νόημα. Ο ίδιος είχε πει πως «Το “Ερώτων και αοράτων” ξεκίνησα να το γράφω το 2003. Προέρχομαι από την ποίηση. Θεωρώ ότι στην εποχή μας είναι απολύτως ξεχασμένη. Τα νέα παιδιά δεν τη θέλουν και δεν τη γνωρίζουν. Έβαλα ένα στοίχημα με τον εαυτό μου να την παντρέψω με τη μορφή του μυθιστορήματος. Το χρησιμοποίησα ως πολιορκητικό κριό. Υπήρξαν και αντιδράσεις. Κάποιοι “θύμωσαν” όταν την διέκριναν σ’ ένα κείμενο που πρότεινα ως μυθιστόρημα. Είχα όμως κατά νου τη λογοτεχνική μας παράδοση, τον Διονύσιο Σολωμό, τις παραλογές, το δημοτικό τραγούδι, την Αγία Γραφή. Οι περισσότεροι που γράψανε για το «Ερώτων και αοράτων» τα διέκριναν αυτά και ένιωσα δικαιωμένος. Το βραβείο μυθιστορήματος ήταν αναπάντεχο, γιατί δεν υπήρξε ίχνος διαφήμισης για το βιβλίο μου σε αντίθεση με άλλα βιβλία της τότε short list του “Διαβάζω”. Εκ των υστέρων θεωρώ σχεδόν επαναστατική την “απόφαση” της τότε κριτικής επιτροπής να το βραβεύσει».

Σεμνά και ταπεινά

Τις περισσότερες φορές η συνέχεια από πλευράς διακριθέντων σε ανάλογες περιπτώσεις είναι λίγο πολύ γνωστή. Διαρκείς δημοσιεύσεις σε έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά και sites, εκφορά λόγου δημόσιου για ό,τι σχετίζεται με τη συγγραφή σε ελληνικό και διεθνές έδαφος, παρουσία σε εκδηλώσεις που διοργανώνονται από συγκεκριμένους κύκλους, κρατικούς και ιδιωτικούς, και η εν γένει, για να μη φλυαρούμε, υιοθέτηση ύφους σπουδαιοφανούς και «ξερόλα». Ο Γιώργος Παναγιωτίδης όμως επέλεξε να κινηθεί διαφορετικά.

Το 2008 φοίτησε στο μοναδικό Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών Δημιουργικής Γραφής στην Ελλάδα, το οποίο λειτούργησε για πρώτη φορά την ίδια χρονιά. Παρακολούθησε δηλαδή μαθήματα περί συγγραφής σε ακαδημαϊκό θεωρητικό και πρακτικό επίπεδο. Ήρθε κοντά μας έχοντας ήδη αρκετά βιβλία στο ενεργητικό του και μία δεκαετή πορεία στην κριτικογραφία.

Ο ίδιος παραδέχεται πως βγήκε πλουσιότερος  και ωριμότερος από τη διαδικασία αυτή, πως εξελίχτηκε ως συγγραφέας σε κάθε επίπεδο. Η διπλωματική του εργασία για τον Γιώργο Σεφέρη και την Παρωδία, που κυκλοφόρησε το 2014 ως βιβλίο με τον τίτλο Γιώργος Σεφέρης: Βίος και Παρωδία, βρέθηκε στη μικρή λίστα των υποψήφιων δοκιμίων για το βραβείο του ηλεκτρονικού περιοδικού Αναγνώστη.

Πλούσιο και εκλεκτό έργο

Ο Παναγιωτίδης, στα χρόνια που μεσολάβησαν, συνέχισε να συγγράφει. Εξέδωσε δύο ποιητικές συλλογές και τη μετάφραση τριάντα ποιημάτων της Αμερικανίδας ποιήτριας Ελίζαμπεθ Μπίσοπ μαζί με ένα εκτενές επίμετρο – παρουσίασή της στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό.

Η Ελίζαμπεθ Μπίσοπ, μία από τις μεγαλύτερες λογοτεχνικές φυσιογνωμίες τις αμερικάνικης λογοτεχνίας του 20^ου αιώνα, μέσα από το έργο της αφήνει να φανεί η αποξένωσή της από τις κοινωνικές νόρμες, η ευαισθησία, η επιφυλακτικότητα και η σχολαστικότητα της γραφής της, χαρακτηριστικά που συναντάμε και στον Παναγιωτίδη. Δεν επιχειρούμε ανίερες συγκρίσεις, αλλά επισημαίνουμε εκλεκτικές συγγένειες, καθώς τα ποιητικά του κείμενα θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν υβριδικά, εμπλουτισμένα με γνωρίσματα της πρόζας αλλά πάντοτε και με την παρουσία ενός ιδιαίτερου ρυθμού.

Ίσος Ιησούς

Το 2012, ο Παναγιωτίδης μου πρότεινε να συνεργαστούμε στην εκπόνηση μίας πρωτοποριακής διδακτορικής διατριβής. Τη συγγραφή ενός ακαδημαϊκού μυθιστορήματος που θα συνοδεύεται από τη θεωρητική υποστήριξη-ανάλυσή του ή exegesis, όπως έχει επικρατήσει να ονομάζεται στις αντίστοιχες αγγλόφωνες διατριβές. Να εμπλακεί δηλαδή στον πολυδαίδαλο χώρο της Θεωρίας της Λογοτεχνίας και να επιχειρήσει να συνταιριάσει την έμπνευση με την ακαδημαϊκή εποπτεία…

Στα χρόνια που δουλέψαμε μαζί, τύχη αγαθή, κέρδισα έναν σπουδαίο φίλο και ο Παναγιωτίδης προσέφερε στην επιστημονική μας κοινότητα μία πρωτοπόρα και ρηξικέλευθη κατάθεση. Στις αρχές Ιουνίου του 2017 η διδακτορική του διατριβή Λογοτεχνική θεωρία και συγγραφική πρακτική – Ίσος Ιησούς – μυθιστόρημα σαν διατριβή υποστηρίχθηκε στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας και αξιολογήθηκε με Άριστα, με τον βαθμό να έχει τη μικρότερη σημασία στο όλο αυτό τολμηρό εγχείρημα. Τον Σεπτέμβριο του 2017 το μυθιστόρημα Ίσος Ιησούς, μέρος αυτής της διατριβής, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Γαβριηλίδης», ενώ αναμένεται το φθινόπωρο του 2018 και η έκδοση του θεωρητικού μέρους.

Το μεταπτυχιακό Δημιουργικής Γραφής

Από την πλευρά μας, ως Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών «Δημιουργική Γραφή» του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, αποδείξαμε έμπρακτα για άλλη μια φορά τη θέλησή μας να ανοίξουμε νέους δρόμους στην προσέγγιση των λογοτεχνικών σπουδών και όχι μόνο. Είμαι σίγουρος πως στο μέλλον στέγη θα βρουν ανάλογες περιπτώσεις από όλο το ειδολογικό φάσμα της γραφής. Έπρεπε κάποιος όμως να προηγηθεί και να πρωτοπορήσει. Να ρισκάρει και να εκτεθεί. Να συγκρουστεί με την παγιωμένη αντίληψη για τον ρόλο και τη λειτουργία των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και την τραπεζική αντίληψη της γνώσης.

Η φιλία και η αμοιβαία εμπιστοσύνη  που αναπτύξαμε, η θέληση να διερευνήσουμε με τόλμη ορίζοντες αχαρτογράφητους και η αγάπη του Παναγιωτίδη για ό,τι έκανε και εξακολουθεί να κάνει αποτέλεσαν παράγοντες καθοριστικούς για την ολοκλήρωση μιας συνεργασίας με τον ιδεατό τρόπο και το βέλτιστο αποτέλεσμα.

Οι συγγραφικές αρετές του Παναγιωτίδη και η ιδιαιτερότητα του πεζογραφικού του σύμπαντος αναγνωρίστηκαν στο μεταξύ από καταξιωμένους κριτικούς λογοτεχνίας στη χώρα μας. Ο ίδιος, μη τυπικός εκπρόσωπος της αμήχανης ή αθέατης, όπως χαρακτηρίστηκε, ποιητικής γενιάς του ’90, έχει καταφέρει να μας δώσει το προσωπικό και συνάμα ανανεωτικό του στίγμα στη λογοτεχνική γραφή.