Η Χαρούλα δεν “σταμάτησε” να τραγουδάει λόγω φωνής…

Σε μια από τις θρυλικές εκπομπές “Μουσική Βραδιά” του μοναδικού Παπαστεφάνου το 1976, είχε εμφανιστεί η 26χρονη τότε Χαρούλα Αλεξίου και η 80χρονη(;) Ρόζα Εσκενάζυ. Τότε, η Αλεξίου ήταν στα ξεκινήματά της, ενώ η Εσκενάζυ είχε ήδη αποσυρθεί. «Και η Χαρούλα, πολύ ωραία το λέει [το τραγούδι “Χαρικλάκι”]» είπε στην εκπομπή του Παπαστεφάνου η Εσκενάζυ, ενώ την διέκοψε ευγενικά η Αλεξίου «…Όχι όμως σαν και εσάς». Η χαμογελαστή Εσκενάζυ όμως επέμεινε, «Α, μη το λες αυτό πολύ ωραία το λες».

Δίχως να ενδιαφέρει πόσο ειλικρινής ήταν η Εσκενάζυ απέναντι στο νέο ταλέντο, η πορεία μιας φωνής επηρεάζεται από τον χρόνο. Αυτό είναι αναπόδραστο. Ακούστε το “Χαρικλάκι” όπως η Εσκενάζυ το ερμηνεύει το 1933 και πως το τραγούδησε στην εκπομπή του Παπαστεφάνου το 1976. Η επίδραση του χρόνου είναι φανερή αλλά όχι απαγορευτική για το αποτέλεσμα που μπορεί να παράγει η 80χρονη ερμηνεύτρια.

Στην ερμηνεία του 1976, ήταν δίπλα της χαμογελαστή η Χαρούλα Αλεξίου η οποία τότε ήταν στα πρώτα της βήματα. Ένα άλλο γνωστό τραγούδι ήταν και η “Δημητρούλα μου” που είχε ερμηνευθεί πρώτα από την Εσκευνάζυ τη δεκαετία του 1930, αλλά ερμηνεύτηκε στη συνέχεια εκπληκτικά και από τη νεαρή Χαρούλα Αλεξίου.

Αν φύγουμε όμως από τη δεκαετία του 1970 και ας έρθουμε στη δεκαετία του 2010, η Αλεξίου δεν θύμιζε σε τίποτα τον παλιό φωνητικό της εαυτό. Για παράδειγμα, σε συναυλία του 2018, έχοντας δίπλα της τον Θάνο Μικρούτσικο, φαίνεται πόσο πολύ ζοριζόταν να βγάλει ψηλές νότες. Συγκριτικά, η 80χρονη Εσκενάζυ μπορούσε να σταθεί ακόμα φωνητικά, αλλά δεν συνέβη το ίδιο με την 65χρονη Αλεξίου. Έτσι είναι η ζωή, σε κάποιων τις φωνητικές χορδές, το φιλί του θεού είναι μεγαλύτερης διαρκείας. Δεν υπάρχει τίποτα το επιλήψιμο εδώ.

Και οι ταβέρνες;

Η απόφαση λοιπόν της 69χρονης Αλεξίου να σταματήσει το τραγούδι είναι γενναία και σίγουρα σοφή, καθώς η φωνή της ήδη είχε αρχίσει να πνέει τα λοίσθια. Είναι ακριβώς, ίσως και πιο αυστηρά για τους τραγουδιστές, αυτό που έλεγε ο Νίκος Σταυρίδης «Έτσι που λέτε παιδιά κάθε ηθοποιός πρέπει να έχει διαίσθηση πότε πρέπει να φύγει από το θέατρο. Ε, βέβαια, καλύτερα να λένε μπράβο του, παρά να λένε τον καημένο…».

Το πρόβλημα δεν είναι ότι σταμάτησε η Χαρούλα Αλεξίου, αλλά ότι τραγούδια της, όσο και άλλων της γενιά της, εκτοπίστηκαν από πάρα πολλά παραδοσιακά μαγαζιά, ταβέρνες και μεζεδοπωλεία, το φυσικό τους περιβάλλον δηλαδή. Στο κέντρο της Αθήνας, πχ στο Μεταξουργείο, πολλοί “εναλλακτικοί” μαγαζάτορες προτιμάνε να συνοδεύουν το -όλο και πιο γκουρμέ- φαγητό που σερβίρουν με τζαζ, ακόμα και λάτιν(!), παρά με ελληνικά, σαν εκείνα με τα οποία μάγευε η νεαρή Χαρούλα τη δεκαετία του 1970.

Αντίθετα, η ελληνική λαϊκή μουσική συναυλιοποιείται, γίνεται μουσειακό είδος, εκτοπίζοντάς την από τον φυσικό της χώρο. Θυμάμαι το αμφιλεγόμενο εγχείρημα του Δημήτρη Μυστακίδη να “φέρει” τον Βαμβακάρη στο Ηρώδειο το 2019, όπου ο ροκάς Παπακωνσταντίνου έχασε τα λόγια… Η ελληνική λαϊκή μουσική είναι διαδραστική, όχι “δωματίου”: θέλει παρέα, φαγητό, συζήτηση, χορό, κρασί, τσιγάρο, πείραγμα και πάει λέγοντας.

Μπουάτ και συναυλίες δεν μπορούν να υπάρχουν παντού και σε όλες τις πόλεις της Ελλάδας, όπως στην Αθήνα. Σε καφέ-μπαρ που έχουν εκτοπίσει τις παραδοσιακές ταβέρνες σε επαρχιακές ελληνικές πόλεις σίγουρα δεν μπορούν να σταθούν οι Χαρούλες. Η μουσική που τραγούδησε η Αλεξίου δεν ήταν μόνο για συναυλίες όμως, αλλά για αυτά τα μαγαζάκια. Γιατί άραγε Κυριακή μεσημέρι σε καφενείο στον Κεραμεικό να πίνεις τσίπουρο και να τρως μεζέ ακούγοντας πιάνο ή σαξόφωνο και όχι Μπέλου, Μητροπάνο, Γεωργακοπούλου, Αλεξίου κτλ κτλ; Είναι σαν να πίνεις μπέρμπον σε μπαρ της Νέας Ορλεάνης ακούγοντας Καζαντζίδη. Πλέον, για να ακούσεις λαϊκά τραγούδια, μπορείς να το κάνεις μόνο σε σπίτια “παραγγέλνοντάς” τα στο youtube, αξιολύπητο.

Αυτό που -θα έπρεπε να- ενδιαφέρει, για όσους εκτιμούν την ελληνική μουσική, δηλαδή την μουσική που τίμησε η Αλεξίου, δεν είναι τόσο η προσωπική ιερή επιλογή της να σταματήσει. Αυτό θα γινόταν. Σημασία έχει ότι πολλοί νεοέλληνες μαγαζάτορες απαγόρευσαν προ πολλού στις Χαρούλες να “τραγουδάνε”…