Η Eurovision έχει ξαναμυρίσει πολιτική

Είτε μας αρέσει είτε όχι η Eurovision από άποψη καλλιτεχνική και αισθητική, πρόκειται για ένα γεγονός το οποίο καταλαμβάνει μεγάλο χώρο στην δημόσια σφαίρα και τα social media. Και σίγουρα, όσο ανά τα χρόνια πολλοί από μας έχουμε τραγουδήσει ή χορέψει με τα τραγούδια, γελάσει με τα αστεία σκηνικά και τις extravagant συνθέσεις, μας πήρε αρκετά χρόνια να συνειδητοποιήσουμε πως πρόκειται για μια διεθνή πλατφόρμα, η οποία παρά τους ισχυρισμούς περί του αντιθέτου, είναι βαθιά πολιτική.

Η αφορμή για την συζήτηση αυτή, είναι οι αποφάσεις που πήρε η Ευρωπαϊκή Ραδιοτηλεοπτική Ένωση όσον αφορά τους κανόνες του φετινού διαγωνισμού. Όσον αφορά το Ισραήλ, ουδέποτε τέθηκε υπό συζήτηση η απαγόρευση συμμετοχής της χώρας, παρά μόνο η αλλαγή κάποιων στίχων του τραγουδιού συμμετοχής που τότε ονομαζόταν “October rain” (τίτλο που ξεκάθαρα αφορά την επίθεση της Χαμάς στης 7 Οκτωβρίου). Το τραγούδι τελικώς διαγωνίζεται με τον τίτλο “Hurricane”:

Από την άλλη, η EBU αποφάσισε να εμποδίσει τους διαγωνιζόμενους, τους ερμηνευτές και τους θαυμαστές να επιδεικνύουν παλαιστινιακές σημαίες και φιλοπαλαιστινιακά σύμβολα κατά τη διάρκεια του διαγωνισμού τραγουδιού και δήλωσε ότι όσοι προσπαθήσουν να εισέλθουν στην Malmo Arena με παλαιστινιακή σημαία ή πανό που περιέχει πολιτικό μήνυμα δεν θα τους επιτραπεί η είσοδος και οι σημαίες και τα πανό τους θα απομακρυνθούν (σύμφωνα με την εφημερίδα Goteborgs-Posten). Η EBU υπερασπίστηκε την απόφασή της, λέγοντας ότι η Eurovision είναι «ένα μη πολιτικό μουσικό γεγονός» και «δεν είναι διαγωνισμός μεταξύ κυβερνήσεων».

Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Τίποτα δεν είναι μη πολιτικό. Ακόμα και η απόφαση να μην πάρεις θέση, είναι μία πολιτική τοποθέτηση. Και αυτό δεν χρειάζεται καν να το αναζητήσουμε σε ένα ιστορικό και κοινωνικό πολιτικό πλαίσιο. Γίνεται απλά κατανοητό, κάνοντας μονάχα μία ιστορική αναδρομή στον ίδιο τον θεσμό της Eurovision. Από τον πρώτο ετήσιο Διαγωνισμό το 1956, η πολιτική και η μουσική διασταυρώθηκαν και επηρέασαν τους τρόπους με τους οποίους τα τραγούδια της Eurovision αντανακλούσαν τις πολύπλοκες μορφές του ευρωπαϊκού εθνικισμού και της ευρωπαϊκής ιστορίας.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το 1975, όταν λόγω της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο, η Ελλάδα μποϊκοτάρισε τον διαγωνισμό. Την επόμενη χρονιά, η Ελλάδα υποβάλλει ένα αντιπολεμικό τραγούδι και αναφέρεται ξεκάθαρα στην κατοχή της Τουρκίας στην Κύπρο. Ήταν η σειρά της Τουρκίας να μποϊκοτάρει τον διαγωνισμό.

Οι πρώτοι αποκλεισμοί 

Επίσης στη δεκαετία του ’90, την περίοδο που λάμβανε χώρα ο γιουγκοσλαβικός εμφύλιος, είχαμε για πρώτη φορά τον αποκλεισμό μιας χώρας από τον διαγωνισμό: Της Γιουγκοσλαβίας, που αποκλείστηκε λίγο μετά τον διαγωνισμό του 1992, λόγω της πολιορκίας του Σαράγεβο. Το 2019, όταν το Ισραήλ είχε φιλοξενήσει τον διαγωνισμό, υπήρξαν εκκλήσεις για μποϊκοτάζ και μεταφορά του σε άλλη χώρα. Οι Ισλανδοί καλλιτέχνες σήκωσαν παλαιστινιακές σημαίες κατά την διάρκεια της ψηφοφορίας και ο ισλανδικός ραδιοτηλεοπτικός φορέας κατέληξε να πάρει ένα τεράστιο πρόστιμο από την EBU για αυτό.

Το πιο τρανταχτό παράδειγμα αποτελεί ο αποκλεισμός της Ρωσίας από τον διαγωνισμό, λόγω της εισβολής της στην Ουκρανία. Ωστόσο, σε αντίθεση με τον τωρινό πόλεμο στη Γάζα, η τότε τοποθέτηση της διοργάνωσης Eurovision ήταν πολύ πιο κραυγαλέα και ευκρινής: Σημαίες της Ουκρανίας ήταν πανταχού παρούσες, με συνθήματα όπως “United with Ukraine” ή “Eurovision stars stand with Ukraine”, ενώ σε μία καθαρά συμβολική κίνηση, νικήτρια αναδείχθηκε η Ουκρανία. Μάλιστα οι νικητές πούλησαν το βραβείο στο Facebook, για να αγοράσουν στρατιωτικό εξοπλισμό για την χώρα τους! Είναι, λοιπόν, εμφανές πως η Eurovision είναι πολιτική και έχει επιλέξει πολύ συγκεκριμένη πλευρά στην διεθνή αρένα.

Να θυμίσουμε πως και προ της ρωσικής εισβολής, ένα ουκρανικό τραγούδι στον διαγωνισμό της Eurovision είχε αμιγώς πολιτικά χαρακτηριστικά, στον διαγωνισμό του 2016: Το “1944” της Τζαμάλα, που αναφέρεται στις απελάσεις των Τατάρων της Κριμαίας επί Στάλιν (το  τραγούδι βεβαίως δεν αναφέρει την συνεργασία τους με τους Ναζί). Είχε προηγηθεί η προσάρτηση της Κριμαίας στην Ρωσική Ομοσπονδία.

Γάζα και Eurovision

Κι ενώ είναι πλέον ξεκάθαρο πως η διοργάνωση καταδικάζει τις πολιτικές τοποθετήσεις που δεν προωθεί η ίδια (!) φέτος έχει κάνει ιδιαίτερα μεγάλη προσπάθεια για να μην υπάρξει το παραμικρό ψήγμα αναφοράς για την Παλαιστίνη. Πρώτο παράδειγμα, με τον καλλιτέχνη Eric Saade, ο οποίος άνοιξε την παράσταση και φορούσε στον καρπό του ένα καφιγιέ, μια μαντίλα-σύμβολο της παλαιστινιακής αλληλεγγύης.

Εκπρόσωπος της EBU δήλωσε στο TIME ότι ο Saade δεν φορούσε καφιγιέ κατά τη διάρκεια των προβών του, αλλά «το φόρεσε χωρίς να το καταλάβει κανείς πριν από τη ζωντανή μετάδοση… Λυπούμαστε που ο Eric Saade επέλεξε να θέσει σε κίνδυνο τον μη πολιτικό χαρακτήρα της εκδήλωσης», δήλωσε ο εκπρόσωπος της. «Είχε επίγνωση των κανόνων που ισχύουν όταν στέκεσαι στη σκηνή της Eurovision».

Εξίσου “υπερπροστατευτική” με την α-πολιτικότητά της ήταν η διοργάνωση και στην περίπτωση της ιρλανδικής συμμετοχής, καθώς το συγκρότημα Bambie Thug δήλωσε στους δημοσιογράφους το ίδιο βράδυ ότι οι διοργανωτές του διαγωνισμού τους “διέταξαν” να αλλάξουν το σκηνικό μακιγιάζ τους πριν από την ημιτελική τους εμφάνιση, λόγω των φιλοπαλαιστινιακών αναφορών του, σύμφωνα με το BBC. Πάντως, η διαμαρτυρία κατά του Ισραήλ δεν περιορίστηκε στους καλλιτέχνες: Αντί της προβολής του τραγουδιού της Ισραηλινής διαγωνιζόμενης, η βελγική δημόσια τηλεόραση επέλεξε να δείξει ένα αντιπολεμικό μήνυμα!

Ωστόσο η λογοκρισία δεν σταματάει στα φιλο-παλαιστινιακά σύμβολα, αλλά εκτείνεται και σε οποιαδήποτε μορφή αποδοκιμασίας προς το ισραηλινό κράτος (ο χώρος που διεξάγεται ο διαγωνισμός βρέθηκε σε κλοιό διαδηλωτών που διαμαρτύρονταν για την Γάζα, γεγονός πρωτοφανές για τον διαγωνισμό) και την Ισραηλινή διαγωνιζόμενη. Σύμφωνα με αναφορές στα socail από άτομα που ήταν παρόντα, ενώ κατά της ερμηνείας του Ισραήλ υπήρχαν έντονες αποδοκιμασίες – τα οποία είναι εμφανή στα βίντεο των χρηστών – κατά την διάρκεια της τηλεοπτικής μετάδοσης αυτές… εξαφανίζονται! Κατά πολλούς, η διοργάνωση χρησιμοποιεί “anti-booing” τεχνολογία, τεχνολογία ικανή να καλύπτει τα γιουχαΐσματα, παίζοντας από πάνω ήχους χειροκροτημάτων και επευφημιών, κάτι που επιβεβαίωσαν και ισραηλινά ΜΜΕ.

Το χασμουρητό της Σάττι!

Κι ενώ πολλά μπορούν να λογοκριθούν, εκείνα που δεν μπορούν απλά προκαλούν σάλο αντιδράσεων. Και αυτό συνέβη με την Ελληνίδα διαγωνιζόμενη, η οποία εμφανίστηκε σε βίντεο να χασμουριέται και να προσποιείται πως κοιμάται κατά την συνέντευξη τύπου της Ισραηλινής διαγωνιζόμενης, Eden Golan! Οι αντιδράσεις στα social media ήταν τεράστιες, με μία μερίδα χρηστών να αποθεώνει την στάση της Σάττι – ως μία διαμαρτυρία κατά του Ισραήλ – και με άλλους να την κατηγορούν για απρεπή συμπεριφορά και για την προώθηση ενός κεκαλυμμένου φιλο-παλαιστινιακού μηνύματος.

«Ντροπή για την Ελλάδα και για κάθε αξιοπρεπή Έλληνα. Το να προσποιείται ότι κοιμάται την ώρα που μιλάει ο διαγωνιζόμενος του Ισραήλ δεν είναι μόνο κακή παιδεία ή καθαρό εβραϊκό μίσος, αλλά και στίγμα πάνω στο ελληνικό έθνος που εκπροσωπεί μπροστά στον κόσμο» γράφει χαρακτηριστικά δημοσίευση χρήστη στο X. Όμως, η Σάττι αντιμετώπισε και χυδαίους χαρακτηρισμούς στα social, τους οποίους στηλίτευσε η Νέα Αριστερά, σε ανακοίνωση της. Να σημειωθεί πως – σε αντίθεση με παλαιότερες δεκαετίες – υπάρχει μία ένθερμη στήριξη στο Ισραήλ από ένα υπολογίσιμο τμήμα της ελληνικής κοινής γνώμης, κάτι που βλέπαμε ελάχιστα στον δημόσιο λόγο – την δεκαετία του ’80 για παράδειγμα, όταν το Παλαιστινιακό ήταν και πάλι στο επίκεντρο.

Η ΕΡΤ δικαιολόγησε την στάση της Σάττι λέγοντας πως ήταν «απλά πολύ κουρασμένη»… Η ίδια σε βίντεο που ανέβασε ανέφερε πως «δεν είχε καμία διάθεση να προσβάλει κανέναν». Πάντως, όπου και να βρίσκεται η αλήθεια, όταν σε προσβάλει τόσο πολύ ένα χασμουρητό, μάλλον κάνεις κάτι πολύ λάθος!

Δεν γίνεται να μην γίνει αναφορά και στην στάση του Ολλανδού διαγωνιζόμενου, που επέλεξε να… τυλιχτεί με την σημαία της χώρας του κατά την διάρκεια της συνέντευξης της Ισραηλινής διαγωνιζόμενης! Ο δε αποκλεισμός της Ολλανδίας, για ζητήματα που φαίνεται πως έχουν να κάνουν και με την συνολική συμπεριφορά του υποψηφίου της (ο οποίος ανακρίθηκε μέχρι και από τις αστυνομικές αρχές) αναμφίβολα επισκιάζει τον διαγωνισμό.

Αυτά ήταν κάποια μόνο από τα περιστατικά της φετινής Eurovision. Υπήρξαν κι άλλα και αναμένονται να υπάρξουν περισσότερα στον σημερινό τελικό. Το ζήτημα εν τέλει δεν είναι αν η Eurovision είναι πολιτική, γιατί σε αυτό η απάντηση είναι προφανής, όσο και αν η διοργάνωση φορά την απολιτίκ ταμπέλα.

Το ζήτημα είναι, για πόσο καιρό η Δύση θα προσπαθεί να θάψει κάτω απ’ το χαλί μια γενοκτονία που διαδραματίζεται αυτήν την στιγμή. Γιατί ενώ γίνεται το Met Gala και η Eurovision – και ενώ στο Παρίσι ετοιμάζονται οι Ολυμπιακοί Αγώνες – στη Γάζα έχουν ήδη πεθάνει τουλάχιστον 35.000 άτομα, χωρίς η φρίκη να έχει λάβει τέλος. Η λογοκρισία και η αποσιώπηση είναι γνωστές τακτικές, ωστόσο μέσα σε όλα τα κακά που μπορεί να έχουν τα social media, έχουν αυτό το καλό: Τα διαχειρίζεται ο κόσμο. Κι εκεί δεν υπάρχει λογοκρισία, ούτε σε βίντεο από τα γιουχαΐσματα στο Ισραήλ, ούτε σε βίντεο που δείχνουν την κατάσταση στη Ράφα. Ουδέν κρυπτόν υπό τον ήλιον…