Η οικολογία της πολιτιστικής οικονομίας

Πως μπορούμε να ορίσουμε τον σύνθετο όρο “πολιτιστική οικονομία” με απλά λόγια, ώστε ο απλός πολίτης να μπορέσει να τον κατανοήσει; Οποιαδήποτε συναλλαγή δημιουργείται από δημιουργικές, καλλιτεχνικές, πολιτισμικές, πολιτιστικές, ψυχαγωγικές δραστηριότητες και υπάγονται στην σφαίρα ενδιαφέροντος και επιρροής της πολιτιστικής οικονομίας. Στις παραπάνω συμπεριλαμβάνονται και δραστηριότητες που αναπτύσσονται και συνδέονται με τρίτους παράγοντες, όπως προμηθευτές υπηρεσιών, υποδομών, αναλώσιμων, τεχνολογίας, ανθρωπίνου δυναμικού κ.α. Επίσης, με συνδεδεμένες βιομηχανίες, όπως αυτοκινητοβιομηχανίες, φαρμακευτικές εταιρείες, ναυτιλία, μάρκετινγκ και το σύνολο των υπολοίπων βιομηχανιών.

Το σύνολο των παραπάνω η πολιτιστική οικονομία το εμπεριέχει και στο διάνυσμα των εννοιών του χρόνου, δηλαδή όταν ένα καλλιτέχνημα ή ένα δικαίωμα δημιουργείται κάποια στιγμή μέσα στο χρόνο, αλλά και διανέμεται ή πωλείται για αιώνες έπειτα από τη στιγμή που δημιουργήθηκε. Το σύνολο αυτό, λοιπόν, δημιουργεί σε οικονομικές και στατιστικές καταγραφές όρους και κανόνες, ενεργητικό και παθητικό, ισοζύγια και παντός τύπου συμφωνίες και οικονομικές ή νομικές ρυθμίσεις, με άμεση ή έμμεση παραγωγή έργων και πόρων. Την πολιτιστική οικονομία την ελέγχει δυναμικά το σύνολο των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.

Όλες αυτές οι δραστηριότητες και πολλές άλλες που δεν αναφέρθηκαν ακόμη, υπάγονται επίσης στη σφαίρα ανάλυσης, αξιολόγησης, συναλλαγής και όπως προείπα στο πεδίο ενδιαφέροντος της πολιτιστικής οικονομίας. Συνοπτικά, οποιαδήποτε δράση των ανθρώπων, των κοινωνιών, των αγορών και των πολιτειών που εμπεριέχει δημιουργική, καλλιτεχνική, πολιτιστική και πολιτισμική, ψυχαγωγική διάσταση, υπάγεται στο πεδίο ενδιαφέροντος του κλάδου της πολιτιστικής (και δημιουργικής) οικονομίας. Σημαντικό παρακλάδι είναι η οικονομία των εμπειριών όπου ακόμη και η μνήμη αποκτά αξία και υπάγεται ενεργά στο παραγωγικό ιστό της πολιτιστικής οικονομίας.

Από τι απορρέει η πολιτιστική οικονομία 

Η πολιτιστική οικονομία απορρέει από τη σταθερή, επίμονη, επίπονη, τακτική ή άτακτη δημιουργική εργασία που είναι βασικό συστατικό της καλλιτεχνικής ή πολιτιστικής παραγωγής ατόμων και οργανισμών στους πολύχρωμους τομείς του πολιτισμού. Η πολιτιστική οικονομία είναι το θετικό ή αρνητικό αποτέλεσμα μιας ευρύτερης πολιτικής και στρατηγικών πολιτισμού που χαράσσονται και εφαρμόζονται από την Πολιτεία ή άλλες χώρες του κόσμου. Επίσης, ως αποτέλεσμα, διαδικασία και έννοια είναι μεταβλητή και εξελισσόμενη, της οποίας μάλιστα η ανάπτυξη είναι αέναη. Επομένως, η οικονομία του πολιτισμού είναι αναπόσπαστο κομμάτι της παραδοσιακής οικονομίας μιας χώρας που, όμως, δεν ακολουθεί πάντα τους κανόνες και τις ρυθμίσεις της παραγωγικότητας και ανάπτυξης μιας χώρας ή των βασικών ισχυρών βιομηχανιών αυτής.

Όταν η πολιτιστική οικονομία για λόγους πολιτικών σκοπιμοτήτων παρουσιάζεται ως κάτι το ανύπαρκτο ή δεν προϋπολογίζεται στα πραγματικά της μεγέθη, έχουμε ενθάρρυνση των κοινωνικών αδικιών, των γκρίζων ζωνών του νομικού συστήματος και της δικαιοσύνης. Ένα-ένα αποκαλύπτονται τότε τα προβλήματα βιωσιμότητας του πολιτιστικού έργου, οι ευαισθησίες και αδυναμίες στο περιβάλλον της πρωτογενούς παραγωγής, της ανάπτυξης έργου, της οικονομικής διαχείρισης, της διαδικασίας ανεύρεσης πόρων, της διάχυσης και της προβολής που επηρεάζουν τον άνθρωπο και το σύνολο των κοινωνιών.

Τα προβλήματα αυτά, όμως, δεν μένουν στη σφαίρα των πολιτιστικών αποτελεσμάτων, αλλά εμφανίζονται πολλαπλασιασμένα στην εθνική ταυτότητα, στις εθνικές ανάγκες. Επίσης, στα κοινά ή διαφορετικά αφηγήματα υπαρξιακών, φιλοσοφικών ή θρησκευτικών δογμάτων και των αρχών τα οποία επηρεάζουν και επηρεάζονται από αυτά, διότι η πολιτιστική οικονομία είναι βαθιά συνδεδεμένη με την κοινωνία, την αποδοχή, τη δημιουργική σκέψη, την ατομικότητα και την συλλογικότητα.

Συνύπαρξη δύο αντιθέτων διαστάσεων

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η πολιτιστική οικονομία, σε αντίθεση με την παραδοσιακή οικονομία, εν δυνάμει είναι ικανή να συνδέσει περίτεχνα και αρμονικά στην υγιή αναπτυξιακή της έκφραση τις δυο εκ διαμέτρου αντίθετες κοινωνικοπολιτικές διαστάσεις: αυτήν της συνύπαρξης, της δικαιοσύνης, της προόδου και του ανθρωπισμού και αυτήν της ανάγκης της συναλλαγής, της συντήρησης και του αυταρχισμού. Θα μπορούσαμε να την παρομοιάσουμε με τον μηχανισμό, τη σχεδίαση και το περιεχόμενο δύο συγκοινωνούντων δοχείων που λειτουργούν μέσα από τους δικούς τους κανόνες της φυσικής, της χημείας ή των διαστάσεων.

Η διαδικασία παραγωγής πολιτιστικού έργου και της οικονομίας αυτού, έχει ενδιαφέρον να αναλυθεί ξεφεύγοντας από τις τετριμμένες νόρμες, και να παρατηρηθεί καθώς αυτή λειτουργεί αρχικά κατά την περίοδο της πρωτογενούς παραγωγής. Ας φανταστούμε ότι αυτά τα συγκοινωνούντα δοχεία είναι άδεια. Ό,τι υγρό ή μίξη υγρών αποφασίσουμε να ρίξουμε στο ένα δοχείο θα περάσει ανάλογα και στο άλλο.

Το ενδιαφέρον με την πολιτιστική οικονομία και τον μηχανισμό των συγκοινωνούντων δοχείων είναι ότι τα δύο αυτά δοχεία εμπεριέχουν αρχικά και παντοτινά αφηγήματα, υποθέσεις, τεκμηριώσεις, φαντασία, επιστημοσύνη, ψυχοπαθολογία, ανθρώπινες και κοινωνικές ανάγκες, επίκτητα και αρχέγονα στοιχεία, συγκρούσεις και αρμονίες. Όλα αυτά στη συνέχεια συνοδεύουν μια σειρά από άυλα, υλικά, τεχνητά και φυσικά αγαθά και προϊόντα, καθώς επίσης και διαδικασίες, διαχειριστικά μοντέλα, ευθύνες και κυρίως την ανθρώπινη ύπαρξη στο περιβάλλον της, από την γέννηση της, έως την κατάληξή της.