Καστελλόριζο: Το ξεχασμένο ακριτικό νησί που τώρα είναι στο στόμα όλων

Στον “χορό” του τουρισμού έχει μπει δυναμικά και το ακριτικό Καστελλόριζο, ένας εκ των εναλλακτικών τουριστικών προορισμών που κερδίζει ξένους, αλλά και Έλληνες τουρίστες, χάρη στην μαγευτική ομορφιά. Τον Ιούνιο, το ακριτικό νησί φιλοξένησε τον “γάμο της χρονιάς”, τον γάμο του υιού του δισεκατομμυριούχου επιχειρηματία Ανδρέα Λιβέρη, Αντώνη και της αγαπημένης του Αμέλια ΜακΚίνον, έναν γάμο που οι ντόπιοι αναμφισβήτητα θα θυμούνται για πολλά χρόνια. 

Το περασμένο καλοκαίρι το Καστελλόριζο έκανε την πιλοτική αρχή, μαζί με την Αστυπάλαια και την Μήλο, στην νέα ειδική μορφή τουρισμού, του αεροπορικού, που δίνει τη δυνατότητα για αεροπορικές επισκέψεις (island hopping) δώδεκα μήνες τον χρόνο. Πάντως, ο τουρισμός του νησιού είχε αντιμετωπίσει μεγάλη κρίση, τον ταραχώδη στα ελληνοτουρκικά Αύγουστο του 2020, με τις αναχαιτίσεις των τουρκικών αεροσκαφών να διαρκούν ακόμα και δύο ώρες (υπό κανονικές συνθήκες διαρκούν μερικά λεπτά).

Τότε, περίπου 100 άτομα, τα μάζεψαν και έφυγαν! Προφανώς, δεν ήταν ότι άνθρωποι αυτοί δεν το αγαπούσαν το νησί, αλλά κυριολεκτικά είχαν τρομάξει. Βλέπετε, οι ντόπιοι τόσα χρόνια έχουν συνηθίσει το… σασπένς, αλλά οι Αθηναίοι όχι. Μάλιστα, η “μεγάλη φυγή” τότε, ήταν των Ελλήνων τουριστών! Οι Ιταλοί, που έχουν και αδυναμία στα Δωδεκάνησα, είχαν επιλέξει να μείνουν. Ντόπιοι είχαν δηλώσει τότε στο SLpress.gr: «Πηγαίναμε καλά, παρά την κρίση, όχι όπως πέρυσι, αλλά καλά ήταν τα πράγματα δόξα τω Θεώ. Μας βρήκε αυτό με τα πολεμικά και ο κόσμος, χωρίς λόγο, φοβήθηκε και έφυγε».

Πανέμορφο και βασανισμένο

Αξίζει να ανακαλύψουμε όλοι το Καστελλόριζο τουριστικά, όχι μόνον γιατί είναι βασανισμένο και ακριτικό νησί, αλλά και όμορφο, με μοναδικά στολίδια και καλές τιμές στα ξενοδοχεία του, τις παραδοσιακές ταβέρνες του, αλλά και την μοναδική ηρεμία που προσφέρει το καλοκαίρι. Διότι το Καστελλόριζο, αν και μικρό, έχει μοναδικές γωνιές.

Διαθέτει το μοναδικό στον κόσμο Γαλάζιο Σπήλαιο και τον εξίσου μοναδικό (στην Ελλάδα) Λυκιακό τάφο (του 4ου αιώνα π.Χ.) με την ξεχωριστή ταφική αρχιτεκτονική της αρχαίας Λυκίας.  Αυτά του έμειναν, παρά τις λεηλασίες, τους βομβαρδισμούς και τους εμπρησμούς που πέρασε.

Σώζεται και Ακρόπολη από τον 3ο π.Χ. αιώνα, το κάστρο των Ιπποτών και το μουσείο του έχει ευρήματα από την αρχαιότητα μέχρι το Βυζάντιο και λαογραφικό τμήμα. Όσο μικρό κι αν θεωρείται σήμερα (και το “Μεγίστη” μπορεί να ηχεί και ειρωνικά) είχε φτάσει να είναι σπουδαίο με πάνω από 160 εμπορικά καράβια και με πληθυσμό 15.000 ψυχές που ζούσαν καλά. Μάλιστα ήταν το μόνο νησί της Ελλάδας με δωρεάν περίθαλψη και δημόσια παιδεία. Και για πολλούς είναι Μέγιστο το Καστελλόριζο, επειδή ακριβώς είναι εκεί και του αξίζουν πολλά λάμδα, σαν την Ελλάδα και παραπάνω.

Το Γαλάζιο Σπήλαιο είναι ένα υπέροχο γεωλογικό θαύμα. Ονομάζεται και Τρύπα και Φοτσαλίκι και Φοκιάλι (από τοπική προφορά μάλλον για τις φώκιες που κάποτε υπήρχαν ίσως εκεί). Η σπηλιά έχει ένα απόκοσμο γαλάζιο χρώμα, ειδικά το πρωί λόγω της θέσης του ήλιου.

Καστελλόριζο “με δυο λλ”

Οι ονομασίες του είναι πολλές, μια που πέρασαν πολλοί από τον τόπο. Η Μεγίστη Καστελλόριζο ήταν Κισθήνη για τον Στράβωνα, Μεγίστη για τον Πτολεμαίο και τον Πλίνιο αργότερα, Μαγιάς από το Μεγίστη για τους Άραβες, Μεϊς για τους Τούρκους, Casteil Roux, για τους Γάλλους, Casterllo Rosso για τους Ιταλούς, κόκκινο κάστρο, ή Castello Rozzo (Τραχύ κάστρο). Πολλοί απέδωσαν την ονομασία στο ασβεστολιθικό πέτρωμα στο βράχο του κάστρου, ότι παίρνει κοκκινωπή απόχρωση όταν τον χτυπάει ο ήλιος.

Οι ντόπιοι επιμένουν ότι έγιναν αντίστροφα τα πράγματα. Το Καστελλόριζο, λένε, δεν αποτελεί παράφραση του ιταλικού Castello Rosso ή Rugio όπως πιστεύουν οι πιο πολλοί, αλλά έχει ρίζα την βυζαντινή ονομασία του: Από το κάστελλος ή καστέλι και από το ριζά, ότι ήταν δηλαδή το κάστρο χτισμένο στα ριζά του βουνού. Οι ιππότες που κατέλαβαν το νησί το 1306 δεν καταλάβαιναν τι σημαίνει Καστελλόριζο και παράφθειραν την ονομασία του στα λατινικά ως “Castello Rougio”, πιθανόν και για τους βαρκάρηδες, ίσως και τους κωπηλάτες.

9.000 χρόνια πάνω σε ένα σταυροδρόμι

Το νησί πρωτο-κατοικήθηκε στην Νεολιθική τουλάχιστον εποχή (14.000-9.000 Π.Χ.). Τα δε Κυκλώπεια Τείχη με λακοειδείς ή σκαλισμένους τάφους, καθώς και η ανεύρεση πολλών ελληνικών επιγραφών, πιθανολογούν ως πρώτους μόνιμους κατοίκους του νησιού τους Δωριείς. Στη συνέχεια οι Φοίνικες και ιδιαίτερα η Μεσομινωϊκή και Μυκηναϊκή εποχή αφήνουν ίχνη στο πέρασμά τους, όπως μαρτυρεί το αρίστης τέχνης χρυσό στεφάνι που βρέθηκε σε σαρκοφάγο και οι κάτοικοι του νησιού το φυγάδευσαν στις αρχές του 20ου αιώνα και το παρέδωσαν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, όπου φυλάσσεται.

Στη νήσο Ρω βρέθηκε κεραμικός τάφος του 11ου Π.Χ. αιώνα. Στην περίοδο αυτή η Μεγίστη ανήκε στους δήμους της Περαίας που σταδιακά πέρασαν στη Ρόδο. Το νησί παρά την κοντινή απόσταση από την ακτή της Λυκίας, ουδέποτε απετέλεσε τμήμα αυτής. Όπως φαίνεται από τις ανευρεθείσες επιγραφές, της μεν Λυκίας είναι δίγλωσσοι (Ελληνικές και Λυκιακές) του δε νησιού πάντοτε μονόγλωσσοι (Ελληνικές).

Την Ροδιακή εξουσία καταλύει ο τύραννος της Αλικαρνασσού και μετά από αυτόν οι στόλαρχοι του Μεγάλου Αλέξανδρου, και ύστερα περνάει στον Πτολεμαίο, από τον οποίο το παίρνουν οι Ρωμαίοι. Όμως το εκμεταλλεύονται διαρκώς πειρατές, Κίλικες και Κάρες. Μετά την διαίρεση του Ρωμαϊκού κράτους, το νησί περιέρχεται στο Βυζάντιο υπό την σημαία του οποίου ευτυχούσε, για σειρά αιώνων, υπαγόμενο στο Θέμα των Κυβιρραιωτών, όπως αναφέρει η ιστοσελίδα το δήμου.

Η περίοδος των Σταυροφόρων

Και φθάνουμε στην περίοδο των Σταυροφοριών, που ο συρφετός αυτός των τυχοδιωκτών ήθελε να κατασπαράξει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Τότε το νησί υπέστη τις μεγαλύτερες καταστροφές σε όλη την ιστορία του. Οι Σταυροφόροι είχαν ισοπεδώσει τα πάντα! Το 1306 το νησί θα καταληφθεί από τους Ιωαννίτες Ιππότες της Ρόδου και το 1440 από τους Αιγυπτίους. Τότε το νησί καταστράφηκε ξανά και οι κάτοικοί του σύρθηκαν αιχμάλωτοι στην Ανατολή.

Το 1461 το νησί περνάει στους Καταλανούς, μετά στο Βασιλιά της Νεαπόλεως και το 1480 ερημώνεται από τον φόβο των Τούρκων. Το 1498 το ανακτά ο βασιλιάς της Νεαπόλεως και το 1512 οι Ισπανοί. Το νησί παραμένει χριστιανικό και το 1570 το εξουσιάζουν οι Βενετοί. Το 1635 θα περάσει το νησί στα χέρια των Τούρκων και το 1659 οι Βενετοί θα το ανακαταλάβουν. Τότε ο Μοροζίνι είχε καταστρέψει το κάστρο…

Καταφύγιο των Μαλτέζων πειρατών

Την ίδια περίοδο το χρησιμοποιούν ως καταφύγιο τους κυρίως Μαλτέζοι πειρατές, γιατί έχει ένα από τα καλύτερα φυσικά λιμάνια της Μεσογείου, όπως και μικρούς λιμένες για να κρύβονται μικρά πειρατικά. Έχει και εξαιρετική “εμπορική” θέση για πειρατικές εξορμήσεις. Αυτός ήταν ο λόγος που ο Λάμπρος Κατσώνης το 1788 γκρέμισε το κάστρο τελείως, για να απαλλαγεί από τους πειρατές.

To 1792 οι Τούρκοι ξαναγυρίζουν, για 30 χρόνια. Αρχίζει όμως εκεί να φουντώνει η ναυτοσύνη, που μετά την Εθνεγερσία θα φθάσει στην μεγίστη της ακμή. Το 1821 οι  2.500 Έλληνες που ζουν εκεί στέλνουν τα γυναικόπαιδα στην Κάσο, στην Κάρπαθο και στην Αμοργό και κάνουν τα καράβια τους πολεμικά. Με αυτά σε μια παράτολμη εξόρμηση, καταναυμάχησαν τουρκικά πλοία στον κόλπο της Αττάλειας.

Μετά την επανάσταση

Το 1830 τα Δωδεκάνησα έμειναν έξω από τα όρια της Ελληνικής Επικράτειας και μια νέα περίοδος Τουρκοκρατίας άρχισε στο νησί, όμως το νησί άκμασε και έφτασαν οι ντόπιοι να διαθέτουν 165 μεγάλα καράβια και δεκάδες μικρά. Ο πληθυσμός του φτάνει τις 15.000!  Απόδειξη της ευημερίας, είναι και η τελείως δωρεάν ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, αλλά και η παιδεία προς όλους τους κατοίκους του.