Λορέντζος Μαβίλης: Ο αριστοκράτης στρατιώτης του χρέους

Καρπός της συνεχούς, της αδιάκοπης αισθητικής, της ψυχικής, της πνευματικής καλλιέργειας του Λορέντζου Μαβίλη, υπήρξε το πέρασμά του σε ένα επίπεδο ύπαρξης και συνείδησης που αποτυπώνονται ολοκάθαρα στην έκφραση του προσώπου του, στην εντύπωση που προκαλεί η παρουσία του.

Δεν είναι καθόλου τυχαίες ούτε “λογοτεχνικές” οι περιγραφές που αναφέρονται στα χαρακτηριστικά της ύπαρξης κι, όχι της ποίησής του. Αξίζει να παραθέσουμε τις περιγραφές της Σοφίας Αλιμπέρτη, του φίλου του Πανταζόπουλου και του Κώστα Βάρναλη.

Η αύρα του Μαβίλη

«Έτσι τον γνωρίσαμε, την ώρα του τρυφερού μυστικισμού, όταν ανάβουν τα φώτα μες στο σαλόνι, όπου μας αντίκριζε από τον τοίχο, η αυστηρή μορφή του Πολυλά. Τα μάτια του και η βαθιά του προσώπου του γαλήνη, μας έκαναν εντύπωση. Σπάνια μας έτυχε να δούμε μάτια γαλανά σαν του Μαβίλη. Είχαν το χρώμα τ’ ουρανού μιας ωραίας ημέρας… Το ολύμπιο κεφάλι στέρεο απάνω στο δρύινο κορμί του. και στο πρόσωπό του με τ’ αδρά χαρακτηριστικά και τα χρυσόξανθα γένια βασίλευε ατάραχη στοχαστική γαλήνη». Ο Πανταζόπουλος: «Ένα ωραίο φως εξήρχετο από την ύπαρξή του και εφώτιζε και εξευγένιζε».

Ο Κώστας Βάρναλης: «Τόνε γνώρισα στα 1910. Στα πρώτα γραφεία του εκπαιδευτικού Ομίλου, σ’ ένα μισουπόγειο της οδού Εδ. Λω. Ένα τραπέζι, ένας καναπές, λίγες καρέκλες και πολλή αγωνιστική έξαψη μέχρις αποστολισμού. Εκεί ήτανε ο Ρώμας, ο Ίωνας Δραγούμης, ο Καζαντζάκης. Ο Καζαντζάκης βεβαίωνε πως άμα γίνει 33 χρονών (την ηλικία του Ιησού Χριστού) και δεν έχει ως τότε δημιουργήσει δικιά του θρησκεία, θ’ αποτραβηχτεί σε μια βουνοκορφή για να σιγήσει εκεί μέχρι θανάτου (δε βάσταξε το λόγο του). Ο Δραγούμης με το μονόκλ στο μάτι, καθότανε απάνω σε μια γωνιά του τραπεζιού και κουνούσε, με ύφος ανθρώπου που δεν τόνε τρομάζει τίποτα, τα κρεμασμένα του ποδάρια.

Ο Ρώμας, χαμογελώντας συγκαταβατικά, κύτταε τους άλλους με το βλέμμα της ανώτερης φιλοσοφικής εποπτείας των εγκοσμίων. Κι ο Μαβίλης, ξαπλωμένος στον καναπέ μ’ αρχοντικήν άνεση, μιλούσε πολύ σιγά, σαν να μην ήθελε να τον ακούσουνε: έκανε την κριτική μερικών δεκατρισύλλαβων και εξάμετρων του Παλαμά από τη ρυθμική τους άποψη.

Ο Μαβίλης ωστόσο σκέπαζε όλους τους άλλους όχι μονάχα με τις φυσικές του διαστάσεις παρά και με τις ψυχικές με το ήθος του και με τη λογοτεχνική του αξία». (Κ. Βάρναλη: Λορέντσος Μαβίλης, εφ. Πρωία, 12 Ιουλίου 1937. Επίσης στον τόμο “Ζωντανοί άνθρωποι”, Αθήνα, 1939).

«Από όλο το είναι του αναδινόταν μια ιερόπρεπη ηθική επιβολή, που μιλούσε βαθιά σ’ όλους τους συμπολεμιστές του» (Ν. Καρβούνη, Ο Ιερουργός και στρατιώτης του χρέους Εφ. Πρωία, 29.11.1937).

Γαριβαλδινός – Ερυθροχίτων – Αριστοκράτης

Ιερουργό και στρατιώτη του χρέους, θα τον αποκαλέσει ο Ν. Καρβούνης, που τον συνάντησε την εκστρατεία στην Ήπειρο. Περίμενε κι ετοιμαζότανε ο Μαβίλης για τη συμμετοχή του στους Βαλκανικούς. Ο Α.Μ. Ανδρεάδης (στο έργο του Ι. Πολυλάς, Λ. Μαβίλης) αναφέρει: «Οι πεζοπορίες του απ’ άκρη σ’ άκρη του νησιού, την καρδιά του καλοκαιριού, σκόπευαν να του ξαναδώσουν ό,τι άρχισε να στερεί η ηλικία του. Έτοιμος περισσότερο παρά ποτέ στο εθνικό προσκλητήριο… ».

Όμως η κλάση του δεν συμπεριλαμβάνεται στην επιστράτευση. Ο Μαβίλης ζητάει να καταταχθεί ως εθελοντής απλός στρατιώτης στον τακτικό στρατό. Του το αρνούνται… Χρήματα δεν έχει να συγκροτήσει δική ένοπλη ομάδα όπως το 1897. Το αντάρτικο σώμα που προσπάθησε να φτιάξει ο Σπυρομήλιος και στο οποίο θα συμμετείχε, τελικά δεν συγκροτείται.

Η μοίρα του το’ θελε να πεθάνει φορώντας το κόκκινο αμπέχονο των Γαριβαλδινών και την σάλπιγγα της λαϊκής Ελευθερίας κεντημένη στο περιλαίμιό του. Αφού έμαθε ότι ο Αλέξανδρος Ρώμας συγκέντρωνε εθελοντές θανάτου για Γαριβαλδινό σώμα, με συμμετοχή Ιταλών φιλελλήνων εθελοντών, υπό την ηγεσία του Ριτσιότι Γαριβάλδι, συνεργάζεται μαζί του. Σ’ αυτό το σώμα ο Μαβίλης ανέλαβε την διοίκηση του 6ου λόχου.

Ο πατριδολάτρης αγωνιστής 

Για τον πολιτικό Μαβίλη, τον Δημοτικιστική Μαβίλη, τον Μαβίλη των εξαίρετων μεταφράσεων της παγκόσμιας λογοτεχνίας, αξίζει να επανέλθουμε. Αρκεί να κρατήσουμε στη μνήμη, μέχρι να μας δοθεί η ευκαιρία να επανέλθουμε, ότι ο Μαβίλης υπήρξε ο ηρωικότερος και ωραιότερος εκφραστής του κινήματος του εθνικού Δημοκρατικού Δημοτικισμού.

Δυο λόγια ίσως απαιτούνται ως επίλογος για τον πατριδολάτρη αγωνιστή, τον εραστή της ομορφιάς και της ελευθερίας. Όταν ο Παύλος Μελάς ιδρύει στα 1896 παράρτημα της Εθνικής Εταιρείας στην Κέρκυρα, ο Μαβίλης «γίνεται πρόεδρος ενός από τα πέντε τμήματά της… εργάζεται όμως σαν να είναι ο γενικός αρχηγός»…

Με την Κρητική επανάσταση θα βρεθεί στη Μεγαλόνησο απ’ όπου επιστρέφει στις 26 Αυγούστου 1896. Στα 1897 ξανά ως η ηγετική μορφή της Εθνικής Εταιρίας στην Κέρκυρα σχηματίζει δική του ομάδα 70 ανδρών, με δικά του έξοδα για να πολεμήσουν για την απελευθέρωση της Ηπείρου. Σ’ αυτήν την εκστρατεία σκοτώθηκε και Εγγλέζος εθελοντής Κλέμενς Χάρρις στον οποίο ο Μαβίλης αφιέρωσε το θαυμάσιο ομώνυμο Σονέτο του. Ένα σονέτο προφητικό και για το δικό του θάνατο.

Στα 1912 ξανά εθελοντής όπως περιγράψαμε προηγουμένως, στο τάγμα θανάτου των Γαριβαλδινών. Στις 25/11/1912 αναχωρεί ο Μαβίλης με την εμπροσθοφυλακή για το Μέτωπο υπό την ηγεσία του Ρώμα. Στα ονόματα που βρίσκονται δίπλα του διαβάζουμε Γερακάρης, Δομενεζίνης, Αλεξάκης. Η Ασπασία Χαλκοκονδύλη που της αρνήθηκαν να τους ακολουθήσει καταγράφει το αποχαιρετιστήριο χειροφίλημα… Τα άσπρα γένια, τα ταξιδεμένα μάτια, το περίεργο χαμόγελο και μετά το «Αντίο κυρά μου, και στα χέρια σας λαβωμένος…».

Όταν πλησιάζουν στον προορισμό τους και πρέπει να περάσουν τον φουσκωμένο παραπόταμο του Άραχθου, Μπαλντουμά, ο Μαβίλης αρνείται να περάσει μ’ άλογο. Περνάει επικεφαλής του λόχου του, πεζός, μέχρι τη μέση στο νερό…

Η τελευταία μάχη

28 Νοεμβρίου η εχθρική επίθεση αρχίζει… Ο Μαβίλης όρθιος με το πιστόλι στο χέρι, αναχαιτίζει την προσπάθειά τους να υπερκεράσουν το αριστερό. Οι Τούρκοι είναι αποφασισμένοι να καταλάβουν οπωσδήποτε τον Δρίσκο… Οι Γαριβαλδινοί αποδεκατίζονται… Ο Βραχνός σκοτώνεται. Ο Μπαρδόπουλος πληγώνεται, ένας αγγελιοφόρος που έδινε το σημείωμά του, πέφτει νεκρός.

Έχουν σκοτωθεί πέντε αξιωματικοί και τραυματίστηκαν δεκατρείς. Είκοσι τέσσερα κανόνια και άλλα τόσα μυδράλια τους βάλλουν. Ο Ρώμας, υπερασπιζόμενος το μοναδικό τους κανόνι, ανδραγαθεί με το περίστροφο στο χέρι, αλλά τραυματίζεται… Ο Μαβίλης εξακολουθεί όρθιος με το περίστροφο στο χέρι. Πέφτουν ακόμα οι σύντροφοι του Μαβίλη Γερακάρης και Τοπάζης. Ο Μαβίλης επιμένει, περνάει όρθιος από διμοιρία σε διμοιρία, δίνει διαταγές…

Ο θάνατος

Το πρώτο βόλι περνάει από μάγουλο σε μάγουλο. Παραμένει όρθιος, παραδίδει τον λόχο του και προχωράει έφιππος προς το Νοσοκομείο. Η δεύτερη σφαίρα του τρυπάει την καρωτίδα, ξεπεζεύει, αποχαιρετάει στρατιωτικά τον Ρώμα, ο Γαριβάλδης παρών τον αποχαιρετάει στρατιωτικά. Ο Μαβίλης δεν μπορεί να μιλήσει… ζητάει να γράψει… Δεν προφταίνει ούτε να γράψει τα τελευταία του λόγια…

Αυτός ο πολεμιστής, στην πορεία προς το Δρίκο μπροστά στη μαγεία της φύσης όπως μαρτυρούν οι συμπολεμιστές σε μια στιγμή κοντοστάθηκε και μονολογεί: «Τι χαρά Θεού. Κι ωστόσο εμείς πάμε να σκοτώσουμε ανθρώπους». Ο πόλεμος δεν ήτανε χαρά, ήτανε χρέος, για τον Μαβίλη, ήτανε το κόστος για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και ελευθερία.