Μία υπόκλιση στη φωνή της Βούλας Γκίκα (1933-2024)

Eίναι ορισμένα από τα πιο γνωστά ερμηνευτικά “δίδυμα” στο χώρο του λαϊκού τραγουδιού, εκ των οποίων το δεύτερο μέλος της δυάδας, η γυναικεία φωνή, κρατούσε- κατά κανόνα- το ρόλο του σεγόντου. Γράφω “κατά κανόνα”, επειδή σε κάποιες περιπτώσεις οι ρόλοι αντιστρέφονταν, και ο βασικός τραγουδιστής πήγαινε πίσω, για να πάρει την πρώτη θέση η δεύτερη φωνή.

Έτσι, για παράδειγμα, έχει τραγούδια ως πρώτη φωνή η η Άννα Χρυσάφη, η Ρένα Ντάλια, αλλά φυσικά και η Μαίρη Λίντα, στην οποία τις δεύτερες τις κάνει ο Μανώλης Χιώτης. Μάλιστα ορισμένες από αυτές τις δεύτερες φωνές, κάποια στιγμή αυτονομήθηκαν και επιχείρησαν να κάνουν τη δική τους πορεία, όχι πάντοτε με ιδιαίτερη επιτυχία.

Όπως και να έχει ο ρόλος του “σεγόντου” ήταν (και είναι) ιδιαίτερα σημαντικός, καθώς έπρεπε να δένει απολύτως με την πρώτη φωνή- χωρίς να την υπερβαίνει- και ταυτόχρονα να πλουτίζει τη μελωδία. Μερικές φορές έπρεπε να καλύπτει και τις “αστοχίες” της πρώτης φωνής κρύβοντας τα φάλτσα. Κι αν στα ντουέτα που αναφέραμε οι γυναίκες ταυτίστηκαν σε επίπεδο σταδιοδρομίας σχεδόν απόλυτα με τους τραγουδιστές που συνόδευαν, η Βούλα Γκίκα κατάφερε να αφήσει το δικό της στίγμα το πεδίο του “σεγόντου”, συνεργαζόμενη με μια πληθώρα διαφορετικών καλλιτεχνών και τελικά ταυτίζοντας αυτό που ονομάζεται “σεγόντο” με το δικό της όνομα.

Κατά κάποιο τρόπο η περίπτωσή της είναι μοναδική, όχι μόνο γιατί η ίδια υπήρξε μια ανεπανάληπτη φωνή, αλλά γιατί μάλλον είναι και η μοναδική γυναικεία δεύτερη φωνή η καριέρα της οποίας δε συνοδεύεται από ένα ανδρικό όνομα, παρά το ότι ήταν σύζυγος του σπουδαίου μπουζουξή και συνθέτη Νίκου Καρανικόλα. Έφυγε απ’ τη ζωή πριν ένα μήνα, στις 19 Ιουλίου 2024, στο σπίτι της στην Κινέτα.

Μία ανεπανάληπτη φωνή

Η ίδια σε συνέντευξή της στον Τάσο Κουτσοθανάση για το περιοδικό “Πρώτο”, το 1966, έλεγε «Πιο εύκολο θα ήταν να σας πω με ποιους … δεν έχω συνεργαστεί. Πάντως πιο στενά δούλεψα με τους εξής: Πάνο Γαβαλά (γύρω στα 9 χρόνια), Περπινιάδη, Καζαντζίδη, Μπιθικώτση, Καίτη Γκρέυ, Πόλυ Πάνου και μερικούς άλλους…».

Οι συνεργασίες μάλιστα εκτείνονταν και στο χώρο του ελαφρού τραγουδιού, καθώς «έχω γράψει δίσκους με την Μπελίντα, την Εύα Στυλ, την Έλσα Λάμπο, τον Μαρούδα και άλλους». Τα τραγούδια που είχε ερμηνεύσει ως πρώτη φωνή τα υπολόγιζε σε λιγότερα από 20, λόγω του ότι το συμβόλαιο «υποχρεώνει την εταιρεία με την οποία συνεργάζομαι να μου γραμμοφωνεί και να μου κυκλοφορεί 4 τραγούδια το χρόνο (!) και παράλληλα με υποχρεώνει να τραγουδώ απεριόριστο αριθμό με οποιονδήποτε συνάδελφο».

Στην ερώτηση του δημοσιογράφου για ποιο λόγο δεν της εμπιστεύεται η εταιρεία μεγαλύτερο αριθμό τραγουδιών απάντησε πως αφενός τη θέλει ως «μπαλαντέρ» και ότι δύσκολα θα της επιτρέψει να αλλάξει «καρέκλα» και αφετέρου ότι «δεν…χορεύει τσιφτετέλι». Αμέσως μετά εξηγεί: «Ένα βράδυ σε κέντρο που εμφανιζόμουν, είδα τον διευθυντή μεγάλης εταιρείας δίσκων να χαζεύει μία από τις χορεύτριες… Μετά από λίγες μέρες έμαθα ότι η χορεύτρια… ηχογράφησε δίσκους‼ Χρειάζεται να πω κάτι περισσότερο;».

Στα παραπάνω να προσθέσουμε πως είχε συνεργαστεί ακόμη με τον Σπύρο Ζαγοραίο, Αντώνη Ρεπάνη, Μιχάλη Μενιδιάτη, Αντώνη Καλογιάννη, Νίκο Ξυλούρη, Στράτο Διονυσίου, αλλά και τον Μανώλη Μητσιά, το 1970, σε δύο από τα πρώτα τραγούδια της Ελένης Καραΐνδρου.

Τα τραγούδια που ερμήνευσε η ίδια ως πρώτη φωνή είναι ελάχιστα συγκριτικά με εκείνα που θα έπρεπε να ερμηνεύσει, με βάση τις φωνητικές της δυνατότητες. Στη δισκογραφία πάντως εμφανίστηκε ως πρώτη φωνή, με το “Σύνταγμα και Ομόνοια”, ζεϊμπέκικο των Βαγγέλη Πρέκα και Σαράντη Κοτομάτη, από την εταιρεία ODEON, το 1955.

 

Η διαδρομή της στο τραγούδι ωστόσο αρχίζει πολύ πιο μπροστά: υπάρχουν τα παιδιά χρόνια στο Άργος μέσα στην Κατοχή, ο πατέρας που έπαιζε κιθάρα, ο αδελφός με τη φυσαρμόνικα, η αδελφή στην οποία έκανε σεγόντο, ένα Ειρηνοδικείο και μια αγριοπιπεριά.

Τραγούδι της έδωσε επίσης ο συνθέτης των Γλάρων, ο Νίκος Μεϊμάρης, με δεύτερη φωνή εδώ τον Πάνο Γαβαλά. Είναι το “Δρομολόγιο”, που κυκλοφόρησε στις 45 στροφές πάλι από την ODEON, το 1960.

Το 1969 ερμήνευσε το “Ξαναγεννήθηκα” του Άκη Πάνου, με σεγόντο της Βάσως Καρανικόλα, αδελφής του Νίκου Καρανικόλα.

Ας ακούσουμε την ίδια όμως να αφηγείται πως συνεργάστηκαν με τον Άκη Πάνου σε ένα άλλο τραγούδι, επίσης μεγάλη επιτυχία, το “Ξημέρωσε καλή μου”.

Να θυμηθούμε και δύο μάλλον άγνωστες, συνθέσεις του Γρηγόρη Μπιθικώτση, που ερμήνευσε πάντα ως πρώτη φωνή ένα χρόνο αργότερα, το 1970, σε παραγωγή της HIS MASTER’S VOICE.

Η σχέση με Καρανικόλα-Μπιθικώτση

Η σχέση του Νίκου Καρανικόλα και της Βούλας Γκίκα με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση ήταν φιλική και μακροχρόνια. Άλλωστε ήταν η πρώτη γυναίκα που, συνοδεύοντας τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, ερμήνευσε τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη στο πάλκο, στην “Όαση” στο Αιγάλεω.

Ως πρώτη φωνή εμφανίζεται σε δύο LP, με συνθέσεις του Νίκου Καρανικόλα: Το “Ρεμπέτικο σεργιάνι” που κυκλοφόρησε το 1980 και το “Δυο στάλες κόκκινο κρασί”, του 1990. Το τελευταίο είχε κυκλοφορήσει από τη δισκογραφική SIDO, εταιρεία που είχε ιδρύσει ο Νίκος Καρανικόλας με έναν φίλο του και η οποία δεν είχε συνέχεια, καθώς ο συνέταιρος ενεπλάκη σε περιπέτειες με τον νόμο.

Μια ιδιότητά της που δεν αναφέρεται συχνά είναι εκείνη της στιχουργού. Η Βούλα Γκίκα έγραψε αξιόλογα λαϊκά τραγούδια, με το “Κανείς”, κατά την άποψή μου, να ξεχωρίζει. Στίχοι δικοί της, μουσική και ερμηνεία του Νίκου Καρανικόλα.

Επίλογος

Τη Βούλα Γκίκα την είχα επισκεφθεί στο σπίτι της στην Κινέττα προς το τέλος του 2009. Δεν κράτησα ημερομηνίες. Η επίσκεψη είχε πραγματοποιηθεί χάρη στον φίλο Γιώργο Βεντουζά, συνθέτη, τραγουδιστή, εξαιρετικό μπουζουξή επίσης. Εκκρεμεί μια εκτενέστερη αναφορά στον ίδιο και στο έργο του. Βρεθήκαμε σα να βρίσκονταν παλιοί φίλοι. Ανάμεσα στη Βούλα Γκίκα και στον Γιώργο Βεντουζά ούτως ή άλλως υπήρχε αυτή η φιλία, και έτσι πήρα, από μια ευνοϊκή συγκυρία, και εγώ το “χρίσμα”.

Συζητήσαμε, γελάσαμε, πήγαμε βόλτα με το τυφλό σκυλάκι της στην παραλία, θυμηθήκαμε ή για να ακριβολογώ θυμήθηκε η Βούλα Γκίκα. Την είχα ενημερώσει πως την ηχογραφώ και θα αξιοποιήσω το υλικό. Δεν είχα στο μυαλό μου κάτι συγκεκριμένο. Η ίδια επηρεασμένη από το φιλικό κλίμα της κουβέντας σε κάποια σημεία προέβαινε σε εκτιμήσεις για πρόσωπα και πράγματα του χώρου εκφράζοντας κάποιες πικρίες, ας πούμε. Προτίμησα να τις αφαιρέσω, από τη στιγμή που πλέον δεν είναι στη ζωή. Φύγαμε έχοντας πραγματοποιήσει μια “πρώτη επαφή” και με την υπόσχεση ότι θα ξαναέλθουμε. Με τα Μνημόνια που ακολούθησαν μας πήρε και μας σήκωσε. Δεν έγινε ποτέ η δεύτερη συνάντηση.

Τα γράφω όλα αυτά, για να εξηγήσω πως ό,τι ακούσετε δεν είναι ακριβώς προϊόν μιας ολοκληρωμένης συνέντευξης αλλά μιας πρώτης διερευνητικής συνάντησης, με εξωτερικούς ήχους, θορύβους κλπ. Ο λόγος που το δημοσιοποιούμε τώρα είναι για να την αποχαιρετίσουμε με τη δική της φωνή να έχει τον πρώτο λόγο. Εμείς της το οφείλουμε και η κυρία Βούλα Γκίκα το δικαιούται.

Μιλάνε οι Γιώργος Βεντουζάς-Βούλα Γκίκα

Σημείωση: Ευχαριστώ τους φίλους Γιώργο Αθητάκη, Άρη Βιδάλη και Κυριάκο Μητροκώτσα για τη βοήθειά τους. Φυσικά τον Γιώργο Βεντουζά για την εκδρομή και τη συνάντηση.