Πως μετατρέψαμε τη Γιόγκα στον υπ’ αριθμό 1 εθνικό μας κίνδυνο!

Στους Κόβαλαμ Πάνικαρ σκηνοθέτη και Γιογκές Κουμάρ δάσκαλο που μου γνώρισαν την Γιόγκα. Στα πνευματικά παιδιά μου που την αξιοποιούν για να είναι  Ελληνίδες και Έλληνες.

Πίστευα αφελώς ότι άλλοι κίνδυνοι απειλούσαν τα εθνικά είτε τα υγειονομικά σύνορά μας. Οι πατέρες της Διαρκούς Συνόδου με έβγαλαν από την πλάνη μου: Κίνδυνος καταδικαστέος στο πυρ το εξώτερον είναι ο εξής ένας: Η Γιόγκα. Πηγή του κινδύνου είναι το γεγονός ότι η Γιόγκα αποτελεί με δύο λόγια τον Δούρειο Ίππο που θα υποσκάψει την ορθόδοξη πίστη μας, διότι όσοι την ασκούν και την διδάσκουν προωθούν πίσω από αυτή την σωματική τεχνική θρησκευτικές ιδέες εχθρικές υποτίθεται προς την Ορθοδοξία.

Δανείζομαι τον όρο από τον Marcel Mauss, στο διάσημο άρθρο του “Les techniques du corps” του 1931 όπου αναφέρεται στις σωματικές –αναπνευστικές– τεχνικές του Ταώ και της Γιόγκα.

Η Διαρκής Ιερά Σύνοδος επισημαίνει κατόπιν τούτου ότι «η “Γιόγκα” τυγχάνει απολύτως ασυμβίβαστη με την Ορθόδοξη Χριστιανική Πίστη μας και δεν έχει καμία θέση στην ζωή των Χριστιανών». Τρόπος αντιμετώπισης του κινδύνου είναι προφανώς η καταδίκη όλων των δραστηριοτήτων, από την διδασκαλία και την μελέτη, μέχρι την πρακτική άσκηση και –για να βοηθήσω την ολοκλήρωση του χρήσιμου αυτού καταλόγου– την καλλιτεχνική αξιοποίηση της Γιόγκα.

Υπήρξαν αντιδράσεις στην απόφαση της Συνόδου. Ωστόσο, ανάμεσα σε αυτές κάποιες συναγωνίστηκαν με τους κατηγόρους της Γιόγκα σε πολιτισμική μυωπία. Παράδειγμα δημοσίευμα συνεργάτη έγκριτης εφημερίδας που διαπίστωνε, ως ληξίαρχος του πολιτισμού, ότι δεν χρειαζόταν μια τέτοια καταδίκη, αφού η Γιόγκα δεν είναι σήμερα τίποτε περισσότερο από ένα νεκρό κέλυφος.

Μια τόσο θαρραλέα διαπίστωση απλοποιεί με μια μονοκοντυλιά τα σχετικά με μια μείζονα πνευματική, φιλοσοφική και σωματική παράδοση, βασικό μέρος του Ινδουισμού, η οποία έχει μια ιστορία πέντε χιλιάδων ετών και μια κεντρική παρουσία σε μια φίλη της Ελλάδας χώρα ενάμισι σχεδόν δισεκατομμυρίου κατοίκων. Και επαναλαμβάνει την περιφρόνηση των άλλων, που σημείωσα πιο πάνω, από μια πιο εκσυγχρονισμένη πλευρά.

Προσηλυτισμός και Ινδουισμός

Είμαι υποχρεωμένος να μιλήσω για την σχέση μου με την Ινδία, σχέση που ξεπερνά τις τρεις δεκαετίες. Περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την συνεργασία στην Κέραλα της Ινδίας και στο Χόρτο του Πηλίου με τον κορυφαίο Ινδικό θίασο Σόπαναμ το 1991-1992 και την θητεία μου στην Έδρα Ελληνικής Γλώσσας και Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Νεχρού στο Δελχί.

Την πρώτη αυτή σχετική Έδρα στην Ασία που εγκαινίασα το 2000-2001 είχα το 2014 την χαρά να την δω να συνεχίζει να λειτουργεί με εξαιρετικά αποτελέσματα από τους Ινδούς συναδέλφους που συνέχισαν, και να παρακολουθήσω τότε την επίδοση πιστοποιητικών στους –πολλούς- φοιτητές και φοιτήτριές της.

Ήδη στην Κέραλα, μήτρα των θεατρικών τεχνών της Ινδίας, και αργότερα στο Χόρτο η γιόγκα, όπως και η θεατρική/αμυντική τέχνη Κάλαρι, ήταν μέρος της καλλιτεχνικής προετοιμασίας όσων μετείχαμε στην ομάδα του θιάσου της Λέσχης Βόλου για την ινδοελληνική παραγωγή Ιλιάδα/Ραμαγιάνα.

Σε καμιά περίπτωση δεν ακούσαμε οποιοδήποτε κήρυγμα προσηλυτισμού στον ινδουισμό, και αυτό διότι οι σοφοί Ινδοί φίλοι μας προσδοκούσαν από εμάς όχι να είμαστε κακές απομιμήσεις Ινδών –ανόητη μόδα που σάρωνε και σαρώνει κάποια Δυτικά Κέντρα- αλλά για να είμαστε αυτοί που είμαστε, και μέσα από την ταυτότητά μας να έρθει η συνάντηση με την ετερότητά τους.

«Τώρα μας γνωρίσατε μιαν άλλη Ελλάδα» μας είπαν το μακρινό εκείνο δειλινό του αποχαιρετισμού μας. Κι εμείς , μέσα από αυτούς είχαμε τότε γνωρίσει μιαν άλλη Ινδία. Να σημειώσουμε ακόμη ότι και η ίδια η θεατρική συνεργασία ήταν ένας διάλογος θρησκειών και πολιτισμών, διότι γι αυτούς η πρόβα και η παράσταση είναι τελετές.

Παρόμοια ήταν και η εμπειρία μου με τα μαθήματα Γιόγκα που έδωσε το 2001-2 στην σύντροφό μου και σε μένα ο γλυκύτατος δάσκαλός μας Γιογκές Κουμάρ. Πιστός του θεού Γκανές, ενδιαφερόταν κατά τα άλλα για την ουσία της άσκησης και αντιμετώπιζε με χιούμορ και φλέγμα τις όποιες κουλτουριάρικες κουβέντες. Πολιτισμό –Ινδικό και όχι μόνον– μας δίδαξε με κάθε κίνησή του, για παράδειγμα με την υποδοχή που μας έκανε όταν μας τίμησε καλώντας μας στο λιτό του σπίτι. Ήταν οι πιο νόστιμες φακές που είχαμε φάει. Αυτή με δυο λόγια είναι η γεύση μου από την Γιόγκα που κάποιοι θεώρησαν δαιμονική και κάποιοι άλλοι νεκρή.

Φανατικοί και σπουδαίοι

Επιστρέφω στα γενικά ζητήματα. Ανάμεσα σε όσους ασχολούνται με τον Διάλογο Θρησκειών και Πολιτισμών, υπάρχουν και αυτοί που τον καταλαβαίνουν ουσιαστικά μόνον ως διάλογο μεταξύ κληρικών των διαφόρων χριστιανικών δογμάτων και των εν γένει Χριστιανών θεολόγων με τους αντίστοιχους τους Ισλάμ και της Εβραϊκής θρησκείας.

Αυτά με το επιχείρημα ότι πρόκειται για τις “Αβραμικές” θρησκείες που έχουν κοινή αναφορά στην Παλαιά Διαθήκη, κάτι που προσδίδει στους πιστούς τους μια κοινή σε σημαντικό βαθμό κοσμοαντίληψη και γλώσσα και τους διαχωρίζει από όλους τους άλλους, που είναι “ειδωλολάτρες” ή οτιδήποτε άλλο το κατώτερο και το βλαπτικό. Όχι τυχαία, οι διωγμοί είτε οι καταγγελίες κατά της Γιόγκα έχουν κατά τα τελευταία χρόνια προέλθει σε πολύ μεγάλο βαθμό από φανατικούς Ισλαμιστές αλλά και Χριστιανούς.

Στον αντίποδα αυτής της συμπεριφοράς μπορούμε να παραθέσουμε σπουδαία χριστιανικά ονόματα. Τα πρώτο είναι του παγκοσμίως γνωστού και περίπου αγνώστου στην Ελλάδα Δημητρίου Γαλανού του Αθηναίου, ο οποίος παραμένοντας Έλληνας και Χριστιανός ερμήνευσε τον Ινδουισμό μέσα από την βαθιά θρησκευτική του παιδεία και στις αρχές του 19ου μετέφρασε πρώτος στον κόσμο θεμελιώδη ινδουιστικά κείμενα. Ενώ με την δωρεά του συνεισέφερε στην θεμελίωση του πρώτου ελληνικού Πανεπιστημίου στην Αθήνα.

Οι άλλοι είναι δύο σπουδαίοι καθολικοί ιεράρχες, διαπρεπείς για το ήθος, την ελληνομάθεια και την αγάπη τους για τον ελληνικό πολιτισμό. Ο ένας είναι ο Πάπας Ιωάννης-Παύλος Βοϊτίλα, που μας ζήτησε και συγγνώμη για την ειδεχθή κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους το 1204.

Ο άλλος ο διάδοχός του Πάπας Βενέδικτος/πρώην Καρδινάλιος Ράτσινκερ. Και οι δύο προώθησαν τον διάλογο με κάθε θρησκεία, ανάμεσά τους για παράδειγμα με το αφρικανικό Βοντού, χωρίς να φοβούνται ότι προδίδουν την δική τους θρησκεία και το δόγμα τους. Όχι τυχαία το 2013 ο καρδινάλιος Μαρτινέλλι δήλωσε αναφερόμενος και στην Γιόγκα ότι ο Χριστιανός έχει να κερδίσει από την κριτική αξιοποίηση στοιχείων άλλων θρησκειών.

Θετική ιδιαιτερότητα της Ορθοδοξίας

Κλείνω με δύο παρατηρήσεις: Η πρώτη έχει να κάνει με μία –πολύ θετική– ιδιαιτερότητα της Ορθοδοξίας την οποία ξεχνούν συχνά τόσο τα Μέσα και οι πολιτικοί όσο με την συμπεριφορά και τον λόγο τους- και κάποιοι κληρικοί. Εκκλησία για την Ορθοδοξία δεν είναι μόνον ο κλήρος. Είναι όλο το “χριστεπώνυμον πλήρωμα” με απλά λόγια όλοι όσοι ομολογούμε την ορθόδοξη πίστη. Που θα πει ότι όποιος “ομολογεί” έχει και λόγο ως μέλος –ούτε ανώτερο ούτε κατώτερο– της ίδιας εκκλησίας.

Ως τέτοιο μέλος λοιπόν έχει λόγο και για το αν αποφάσεις σαν αυτές περί Γιόγκα κάνουν καλό ή –όπως συμβαίνει και στην περίπτωση αυτή– βλάπτουν όχι μόνον την εκκλησία αλλά –πέραν και δογμάτων και θρησκειών– όλη τη χώρα μας. Μα, θα μου πείτε από την γιόγκα κρέμεται η πατρίδα μας; Όχι βέβαια μόνον. Αλλά για παράδειγμα, οι κάθε λογής κυβερνήσεις  μετέχουν σε συνέδρια Διαλόγου των Πολιτισμών και των Θρησκειών.

Έχοντας δουλέψει χρόνια σε τέτοιες διοργανώσεις θεωρώ ότι πρέπει να είναι ανοιχτές σε όλους, ακόμη και στην αθεΐα που την θεωρώ μια πολύ ενδιαφέρουσα, αν και συχνά, όπως έλεγε ο πιστός καθολικός Μπαλζάκ, υπερβολικά φανατική θρησκεία.

Η πιο σημαντική διάσταση τέτοιων πρωτοβουλιών είναι η υπεράσπιση των πολιτισμών και της ειρήνης και με την έννοια αυτή χωρούν όλοι όσοι ενδιαφέρονται ειλικρινά για τα ζητήματα αυτά. Και εύχομαι στους τυχόντες διοργανωτές τέτοιων συναντήσεων να έχουν κάτι από την σοφία της καθηγήτριας Καπίλα Βατσιαγιάν, κορυφαία ερευνήτρια και καλλιτέχνιδα και προέδρου του Ιδρύματος Πολιτισμού της Ινδίας, που στο ξεκίνημα μιας μακράς και γόνιμης σχέσης μας με ξάφνιασε με την φράση: «Απάντησή μας είναι το Άγιον Όρος και όχι η Γουώλ Στρήτ».

Αν όμως η ηγεσία της Εκκλησίας δεν βλέπει ως συνομιλητές της παρά τις ηγεσίες του Ισλάμ και του Εβραϊσμού – όσο και όπως τις βλέπει κι αυτές- θα βλάψει, πλην του εαυτού της, και τον πολιτισμικό διάλογο και την Ελλάδα.