Πού βρίσκεται ο τάφος της Ολυμπιάδας

Πρόσφατα επανεμφανίστηκε στα έντυπα και διαδικτυακά μέσα ενημέρωσης ένα θέμα που ουσιαστικά πρωτοδημοσιεύθηκε τον περασμένο Δεκέμβρη, σχετικά με το πού τάφηκε η μητέρα του Μέγα Αλέξανδρου, Ολυμπιάδα. Πολλά δημοσιεύματα είχαν τίτλο αυτές τις μέρες “Βρέθηκε ο τάφος της Ολυμπιάδας”. Είναι όμως έτσι; Το υπουργείο Πολιτισμού διαψεύδει θεωρώντας την ανακάλυψη «προσωπική άποψη μόνον ενός ατόμου», χωρίς όμως να αναλύει τον αντίλογο επαρκώς.

Το “ένα άτομο” που υποστηρίζει ότι ο τάφος της Ολυμπιάδας βρίσκεται στην περιοχή της αρχαίας Πύδνας, στον Κορινό Πιερίας, είναι ο καθηγητής του Τμήματος Ελληνικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Νις της Σερβίας, Αθανάσιος Μπίντας. Το υπουργείο Πολιτισμού εν προκειμένω συντάσσεται με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πιερίας.

«Σχετικά με την φερόμενη ανακοίνωση της ανακάλυψης “του τάφου της Ολυμπιάδος, μητέρας του Μεγάλου Αλεξάνδρου, στην περιοχή του χωριού Κορινός-Πιερίας”, σύμφωνα και με δημοσιεύματα του ηλεκτρονικού τύπου “στις 08/12/2019 σε ημερίδα που διοργανώθηκε στο Επιμελητήριο Κατερίνης” από τοπικούς φορείς, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Πιερίας διευκρινίζει ότι απόψεις οι οποίες διατυπώνονται εκτός της επιστημονικής κοινότητας, ήτοι επιστημονικών συνεδρίων, έγκυρων επιστημονικών περιοδικών κ.λπ., ώστε να αποτελέσουν αντικείμενο επιστημονικής κριτικής, παραμένουν προσωπικές», αναφέρει η Λίνα Μενδώνη.

Ο τάφος του Εζέ

Ο κ. Μπίντας από πλευράς του πιστεύει ότι η Ολυμπιάδα είχε ταφεί στον μακεδονικό τάφο Κορίνου Α’ ή “τάφο του Εζέ”, ο οποίος και τον είχε ανακαλύψει το 1861. Ο τάφος Α’ βρίσκεται στην ανατολική πλευρά της εθνικής οδού και είχε συληθεί ήδη από την αρχαιότητα. Το μνημείο χρονολογείται, όπως και η πλειονότητα των μακεδονικών τάφων, στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αι. π.Χ. και είναι πάντως φροντισμένο και επισκέψιμο.

Ο κ. Μπίντας υποστηρίζει ότι ιστορικές πηγές και επιγραφές, αλλά και τα χαρακτηριστικά του τύμβου “δείχνουν” την Ολυμπιάδα. Αποδίδει δε την αδιαφορία ή και την “καταδίκη” της ανακάλυψης στα «κωφεύοντα αυτιά» των αρμοδίων για το θέμα αυτό. Επικαλείται σημειώσεις του Αμερικανού καθηγητή Τσαρλς Έντσον, αλλά και το βιβλίο του Έλληνα Αρχαιολόγου Γεώργιου Οικονόμου για τις επιτύμβιες επιγραφές της Πιερίας.

Εκείνες «αναφέρονται στους Αιακίδες της Πιερίας που ήταν απόγονοι της Ολυμπιάδας τής συζύγου τού, Φιλίππου Β’ της Μακεδονίας» αλλά και στα ανασκαφικά συμπεράσματα του αρχαιολόγου Ματθαίου Μπέσιου, ο οποίος έχει πραγματοποιήσει ανασκαφές στην ευρύτερη περιοχή. Όλοι θεωρούν ότι οι τάφοι αυτοί ήταν πολύ μεγάλοι και αποτελούσαν χώρο ταφής σπουδαίων ατόμων.

Το σκεπτικό της αναγνώρισης

Το σκεπτικό της ταυτοποίησης του ταφικού μνημείου του Κορινού με τον τάφο της Ολυμπιάδας έχει παρουσιάσει μάλιστα ο καθηγητής τόσο σε ημερίδα τον περασμένο Δεκέμβρη, όσο και σε βιβλίο. Αναφέρει μάλιστα για τις επιγραφές που αναφέρονται στην Ολυμπιάδα, ότι βρέθηκαν με πολύ κόπο, καθώς η περιοχή κατακλύσθηκε πριν από εκατό χρόνια από πρόσφυγες που έχτιζαν τα σπίτια τους με όποιο μάρμαρο ή πέτρα έβρισκαν. Μία από επιγραφές βρέθηκε λίγο προτού γίνει… τούβλο σε αγροικία.

https://www.youtube.com/watch?v=X9J-2XxJaIA

Επιμένει στην αξιοποίηση των τριών σημαντικών επιγραφών των επιτυμβίων που δεν απασχόλησαν επαρκώς την αρχαιολογική κοινότητα και βρίσκονται η μία στο Λούβρο και οι άλλες δύο παραπεταμένες στο επιγραφικό μουσείο του Αρχαιολογικού Μουσείου στην Πατησίων. Όπως λέει ο καθηγητής «Ο λεγόμενος τάφος του Φιλίππου, για παράδειγμα, επιγραφικά δεν έχει αποδειχθεί ότι ήταν δικός του, κι όμως τον λέμε τάφο του Φιλίππου».

»Στο συγκεκριμένο τύμβο της Ολυμπιάδος όμως βρέθηκε επιγραφή που αναφέρει “Ξένε στάσου καθώς κοιτάς τον τάφο του Νεοπτολέμου και κοίτα απέναντι τον τάφο της τρανής Ολυμπιάδας” και αυτό κατ΄ εμέ τα λέει όλα», υποστηρίζει, προσθέτοντας ότι υπάρχουν και άλλες επιγραφές που αναλύθηκαν από άλλους επιγραφολόγους.

Πού αναφέρονται οι υπογραφές

Αυτές οι επιγραφές αναφέρονται στα κείμενα (του 1915) του αρχαιολόγου και εφόρου Γεώργιου Οικονόμου και η μία αναλύθηκε από τον Αυστριακό ελληνιστή επιγραφολόγο Άντολφ Βίλερ. Αυτός συνέδεσε τα θραύσματα και βρήκε και ένα σημείο που αναφέρεται στο δρόμο που χωρίζει τον τάφο της Ολυμπιάδας από άλλον.

Αυτό ισχύει για τον συγκεκριμένο τύμβο που ένας δρόμος τον χωρίζει από τον τάφο του Νεοπτολέμου, θείου του Μεγάλου Αλεξάνδρου που είχε δολοφονηθεί το 321 π.Χ. Ο κ. Μπίντας έχει στηριχθεί και σε ένα σπάνιο αντίγραφο μιας έκδοσης του 1948 του Αμερικανού αρχαιολόγου Τσαρλς Έντσον, που αναφέρεται στο ίδιο θέμα.

«Όποιος άλλος είχε βρει κάτι τέτοιο θα το είχε ως θησαυρό, τα ξένα μουσεία έχουν κομματάκια από τα αγάλματά μας και τα αναδεικνύουν, ενώ εμείς τα έχουμε μέσα στα πόδια μας, σκοντάφτουμε επάνω τους, μας εκλιπαρούν να τα εκμεταλλευθούμε τρόπον τινά, αλλά δυστυχώς οι πάντες κωφεύουν και τα υποβαθμίζουν», είπε ο κ. Μπίντας για την αντιμετώπιση της δημοσίευσης του.

Τι ισχυρίζεται η απέναντι πλευρά

Υπέρ των συμπερασμάτων του κ. Μπίντα έχει ταχθεί και η αρχαιολόγος κ. Λιάνα Σουβαλτζή, το όνομα της οποίας έχει ταυτιστεί με τις ανασκαφές στην όαση Σίουα της Αιγύπτου όπου επιμένει ότι βρίσκεται ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Όμως αυτό δεν έχει γίνει δεκτό από την διεθνή αρχαιολογική κοινότητα και χρησιμοποιείται τώρα ως “όπλο” και εναντίον του κ. Μπίντα.

Η “απέναντι” πλευρά υποστηρίζει ότι ο Τσαρλς Έντσον δεν αναφέρεται σε τάφο αλλά σε μνημείο, και ότι η Ολυμπιάδα δεν τάφηκε ποτέ από τον Κάσσανδρο. Επιμένουν ότι αργότερα δομήθηκε στην Πύδνα ένα ιερό ως εξιλέωση, αλλά όχι τάφος και επιμένουν ότι αν είχε ταφεί, θα την έθαβαν στις Αιγές, όπως συνήθως τα μέλη της βασιλικής οικογένειας.

Όμως η Ολυμπιάδα ήταν μισητή εκείνα τα χρόνια στους έχοντες εξουσία και αποκλείεται να την έθαβαν στις Αιγές. Μάλιστα όλοι παραδέχονται ότι ο Κάσσανδρος επέλεξε να θάψει στις Αιγές τον σύμμαχό του και διανοητικά υστερημένο γιο του Φιλίππου, τον Φίλιππο Αριδαίο, που τον σκότωσε η Ολυμπιάδα. Κατά συνέπεια ο Κάσσανδρος δεν θα έθαβε δίπλα-δίπλα την Ολυμπιάδα με τον Αριδαίο.

Ιστορική σύγκλιση

Ιστορικές πηγές συμφωνούν πάντως στα βασικά, ότι δηλαδή η Ολυμπιάδα και οι συγγενείς της πολιορκήθηκαν το 316 π.Χ. από τον Κάσσανδρο. Εκείνος της πρότεινε να το σκάσει για να μην αναγκαστεί να την σκοτώσει –κάτι που αμφισβητείται αν ήταν ειλικρινές– και εκείνη βέβαιη ότι θα την σκότωνε μόλις διέφευγε από το “μυστικό” πέρασμα, αρνήθηκε, αλλά δέχτηκε να παραδοθεί υπό τον όρο να μη σκοτώσουν τον εγγονό της.

Για να μην φορτωθεί ο ίδιος την εκτέλεσή της, εν συνεχεία, αλλά και να φανεί ότι ικανοποιούσε το τρόπον τινά “λαϊκό αίσθημα” οργάνωσε ομάδα από άλλους “αριστοκράτες” της εποχής (άτομα των οποίων συγγενείς είχε σκοτώσει η Ολυμπιάδα στις αιματηρές διαμάχες διαδοχής) και τους άφησε να την λιντσάρουν. Για να την τιμωρήσει και μετά θάνατον αλλά και να διαλύσει τελείως τους αμφισβητίες της πολιτικής του, εικάζεται ότι διέταξε να μην ταφεί. Όσο για τον Αλέξανδρο Δ΄ και την σύζυγο του Μεγάλου Αλεξάνδρου Ρωξάνη, ο Κάσσανδρος τους δηλητηρίασε αργότερα στην Αμφίπολη.

Επίσης όσοι διαφωνούν ότι ο τάφος είναι στην Πύδνα, υποστηρίζουν (χωρίς όμως να έχουν καν αναγνώσει τις επιγραφές), ότι αυτές οι επιτύμβιες επιγραφές που επικαλείται ο κ. Μπίντας, δεν είναι διόλου εύκολο να αναγνωστούν και ότι ίσως το όνομα Ολυμπιάδα σε αυτές να αναφέρεται σε κάποια συνονόματη που τάφηκε εκεί. Ουσιαστικά θέλουν να είναι πολιτικά ορθοί στα Βαλκάνια και στην ΕΕ και να μην εκληφθεί ότι η Ελλάδα ανανεώνει το θέμα της “μακεδονικότητας”.