“Μια αληθινή ιστορία ψεύτικης τέχνης” – Fake ζωγραφική εξευτελίζει τεχνοκριτικούς

To fake έχει την τιμητική του τα τελευταία χρόνια. Αρχικά ήταν τα fake news, που γνώρισαν πεδία δόξης λαμπρά χάρη στη διείσδυση και εξάπλωση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης αλλά και χάρη στη βαθύτερη εξάρτηση των ΜΜΕ από πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα. Έπειτα, είδαμε ψεύτικα αφηγήματα για τις ζωές ανθρώπων να ανθούν με το αζημίωτο στο Instagram και άλλες πλατφόρμες.

Τους influencers αυτών των πλατφόρμων εξέθεσε, σε μεγάλο βαθμό, το ντοκυμαντέρ Fake Famous, που με όλα τα κενά και τα στραβά του, θύμισε τη δύναμη της πειθούς μέσω της εικόνας, της ελλιπούς πληροφόρησης και της υποβολής. Τώρα, ένα νέο ντοκυμαντέρ, ήδη διαθέσιμο στο Netflix, καταπιάνεται με τη fake τέχνη.

To “Made You Look: A True Story of Fake Art” (Σ’ έκανα να κοιτάξεις: Μια αληθινή ιστορία ψεύτικης τέχνης) αναμοχλεύει τα περάσματα της τέχνης, πηγαίνοντας πίσω στο 1995. Στη γκαλερί Knoedler, την αρχαιότερη στη Νέα Υόρκη, η οποία τότε αγόρασε έναν άγνωστο πίνακα του Μαρκ Ρόθκο, δηλαδή του Λετονού Μάρκους Ρόθκοβιτς (αφηρημένος εξπρεσιονισμός). Η διευθύντρια της γκαλερί, Ανν Φρίντμαν, πλήρωσε για τον πίνακα 750.000 δολάρια σε μια κυρία που υποτίθεται πως εκπροσωπούσε έναν πλούσιο, ανώνυμο συλλέκτη.

Η Φρίντμαν έδειξε τον πίνακα στον Ντέιβιντ Άνφαμ, γκουρού της εποχής πάνω στη μελέτη του έργου του Ρόθκο. Της είπε ότι ήταν αυθεντικός και πανέμορφος, με αποτέλεσμα τελικά ο πίνακας να πουληθεί 5,5 εκατομμύρια δολάρια σε δημοπρασία. Παρομοίως, η Φρίντμαν αγόρασε κι έναν ακόμα πίνακα, που της τον έφεραν ως “άτιτλο” του Τζάκσον Πόλοκ, που έγινε γνωστός για το “πιτσίλισμα” που χρησιμοποιούσε ως τεχνική (drip). Επαλήθευσε την αυθεντικότητα και αυτού του πίνακα, πάλι ζητώντας την εμπειρογνωμοσύνη μιας σειράς ειδικών. Η ιστορία επαναλήφθηκε αρκετές φορές, με δεκάδες πίνακες –πάντα του αφηρημένου εξπρεσιονισμού– με προμηθεύτρια την ίδια γυναίκα.

Fake ζωγραφική 80.000.000!

Πλήθος έργων πέρασαν από την Knoedler, υποτίθεται του Γουόρχολ, του Μάδεργουελ, του Κράσνερ, του Κλάιν και άλλων ζωγράφων. Κανένας δεν ήταν αυθεντικός. Επί δέκα χρόνια, μουσεία, συλλέκτες και πινακοθήκες έπεσαν θύμα του μεγαλύτερου σκανδάλου της τέχνης στην ιστορία. Και του πιο ζημιογόνου, αφού όλα τα πλαστά έργα στοίχισαν συνολικά 80 εκατομμύρια δολάρια. Η Φρίντμαν, μετά τον εξευτελισμό της, αποσύρθηκε λίγα χρόνια μετά, το 2009.

Σήμερα, “πρωταγωνιστεί” στο Made You Look, όπου οι λοιποί καλεσμένοι του σκηνοθέτη Μπάρι Άβριτς, δεν της χαρίζονται. Δεν έφταιγε, όμως, μόνο αυτή. Πώς τόσοι άνθρωποι, ειδικοί και μη, ξεγελάστηκαν και εξαπατήθηκαν και μαζί με αυτούς όλος ο καλλιτεχνικός κόσμος; Πώς μπόρεσαν οι πλαστοί πίνακες να μοιάζουν τόσο αυθεντικοί, όντας ίσως διαφορετικά έργα τέχνης οι ίδιοι; Όπως αποδείχθηκε τελικά οι πίνακες έγιναν από έναν Κινέζο πλαστογράφο, σε ένα γκαράζ του Κουίνς, ο οποίος κατάφερε να μιμηθεί την τεχνοτροπία των ζωγράφων και να τους κάνει να μοιάζουν παλιοί, χρησιμοποιώντας διάφορα υλικά, όπως τσάι και σκόνη.

Ο πλαστογράφος Πέι-Σεν Κιαν κατέφυγε στην Κίνα για να αποφύγει τη σύλληψη, ενώ η Γκλάφιρα Ροζάλες, η γυναίκα που προμηθευόταν τους πίνακες από εκείνον για να τους πουλήσει στη Φρίντμαν, ομολόγησε την ενοχή της και καταδικάστηκε. Πέρα από το θλιβερό και την απάτη της υπόθεσης, όμως, το ντοκυμαντέρ εκθέτει τη νομενκλατούρα της αγοράς τέχνης, αποκαλύπτοντας πόσο εμμονικοί ήταν (και είναι ίσως) οι άνθρωποι της ελίτ να αποκτήσουν αυτό που θεωρούν πολύτιμο και σύμβολο της θέσης και της αξίας τους.