Τα όρια της γλώσσας – Πτώχευση και εμπλουτισμός τού γλωσσικού κώδικα

Η γλώσσα είναι ένα εργαλείο. Όπως έχω γράψει εδώ και τέσσερις δεκαετίες κι επαναλαμβάνω διαρκώς (γιατί δεν λύθηκε – δεν λύνεται το πρόβλημα): «Αναπαύομαι στις λέξεις όπως οι φακίρηδες στα καρφιά. / Η γλώσσα είναι ένας κώδικας. / Το σώμα ένας άλλος. / Αναζητώ για όλους/όλες/όλα μας το δρόμο / όπου σώμα και Ποίηση γίνονται ΈΝΑ».

Η επιθυμία επιστροφής στο Ένα είναι αδήριτη ανάγκη τής ανθρώπινης ψυχής απανταχού τού κατοικημένου κόσμου. Ο μύθος της Εδέμ το αποδεικνύει.

Υπάρχει όμως κι ο μύθος τού Πύργου τής Βαβέλ (το χαρτί με αριθμό XVI στην ταρώ τής Μασσαλίας). Το οικοδόμημα τού Πανανθρώπινου Πολιτισμού καταρρέει όταν οι οικοδόμοι-τεχνίτες-χτίστες σταματούν να ομιλούν και να γράφουν στον ίδιο γλωσσικό κώδικα.

Το ερπετό στον Κήπο τής Εδέμ είναι τα κατώτερα ένστικτα τής επιβίωσης που ρυθμίζονται αυτομάτως από τον λεγόμενο «ερπετοειδή εγκέφαλο». Εκεί είναι το πρόβλημα: τα ατομικά, κοντόθωρα συμφέροντα. Κι ο Φθόνος: «να ψοφήσει η κατσίκα τού γείτονα».

Οι ανώτερες πνευματικές λειτουργίες στον «φλοιό» του εγκεφάλου και η «φαιά ουσία» δεν είναι ο κανόνας αλλά η εξαίρεση στην παρούσα φάση τής εξελικτικής πορείας τού ανθρωπίνου είδους. Όλα τα στατιστικά φαινόμενα ακολουθούν την μαθηματική καμπύλη τού Gauss: έχουν ΌΡΙΑ.

• Ποια είναι τα όρια τού λευκού;
• Ποια είναι τα όρια τού Επιστητού;
• Ποιες είναι οι εξωαισθητηριακές αντιληπτικές και γνωστικές ικανότητες τού εξαιρετικού ανθρώπινου εγκεφάλου;
• Γιατί γκρεμίζανε τα τείχη για να μπουν οι Ολυμπιονίκες;
• Γιατί είναι αναγκαία η Ποίηση, η Τέχνη, η ανά-ψυχή;

Η γλώσσα ως εργαλείο

Η γλώσσα ως κώδικας είναι ένα εργαλείο. Δεν πρέπει να υπερεκτιμάται. Είναι ένας συμβατικός κώδικας. Με ελάχιστες εξαιρέσεις η σχέση τού εκάστοτε σημαίνοντος με το σημαινόμενο είναι αυθαίρετη και αίρεται ευκόλως, αναθεωρείται, καταργείται…
Επομένως, δεν έχει νόημα να γκρινιάζουμε γιατί η γλώσσα ΜΑΣ φτωχαίνει, αλλοτριώνεται, «μολύνεται», υποβαθμίζεται, φθείρεται, «παρακμάζει» και για όλα αυτά φταίνε οι «ξένοι», οι «διαφορετικοί», οι «άλλοι». Η γλώσσα δεν είναι αυτοσκοπός. Η ΕΥΤΥΧΙΑ ΕΙΝΑΙ ΑΥΤΟΣΚΟΠΟΣ.

Η εμμονή σε τυπολατρείες τού παρελθόντος δεν λύνει τα σύγχρονα προβλήματα, δημιουργεί άλλα, περιττά. Η ΠΟΙΗΣΗ – εξ ορισμού – ανιχνεύει το Άγνωστο, το Άρρητο, το Αόρατο… Επιχειρεί (εμπλουτίζοντας) τον φθαρμένο γλωσσικό κώδικα να εκφράσει το Ανέκφραστο με καινοφανή, καινοτόμο, πρωτοφανή, πρωτότυπο τρόπο.

Οι κοινοτοπίες αυξάνουν την εντροπία. Ακόμα κι η αποδόμηση (στο βαθμό που οδηγεί σε αναδόμηση κι όχι σε στείρα καταστροφολαγνεία) είναι ένα υγιές κοινωνικό ανακλαστικό. Όμως μετά τον Σίβα έρχεται ο Κρίσνα. Οι Mayas κάθε 52 χρόνια (τόσο διαρκούσε ο δικός τους «αιώνας») γκρέμιζαν σπίτια και ναούς προκειμένου να τα ξαναχτίσουν από την αρχή.

Ο απλός λαός λέει: «έκαψα την καλύβα μου να μην με τρώνε οι ψύλλοι». Ας μην «κάψουμε» την πλούσια ελληνική γλώσσα. Είναι ένας εύπλαστος πανάρχαιος γλωσσικός κώδικας, ευεπίφορος στην έκφραση υψηλών, λεπτών, αλλοδιαστασιακών ΙΔΕΩΝ και ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΩΝ ΝΟΗΜΑΤΩΝ.

Η δυσκολία των αλλόγλωσσων στην ελληνική ορθογραφία και προσωδία δεν είναι αρκετός λόγος για κατάργηση τόνων, γραμμάτων, συμφώνων, φωνηέντων, φωνημάτων. Οι τεχνολογικές δυσκολίες στην ψηφιακή αναπαραγωγή πανάρχαιων γλωσσικών ιδιωμάτων δεν είναι ικανή και αναγκαία συνθήκη για να γκρεμίσουμε τα γλωσσικά μας ανάκτορα και να διαμένουμε σε πολιτιστικά αντίσκηνα.
Τα επίθετα «πολιτισμικός» και «πολιτιστικός» ΔΕΝ ταυτίζονται στον δικό μας λεπταίσθητο εκφραστικό κώδικα.

Γλώσσες και πολιτισμός

Υπάρχουν ιδιωματισμοί, γνωμικά, παροιμίες… που ΔΕΝ μεταφράζονται. Διαθέτουμε μια τεράστια παρακαταθήκη γλωσσών που επηρεάστηκαν από προγενέστερες. Το λατινικό αλφάβητο προέρχεται από το ευβοϊκό αλφάβητο (Ερέτριας, Κύμης…). Οι λατινογενείς γλώσσες εμπεριέχουν πάμπολλες ρίζες της αρχαίας ελληνικής. Η ελληνιστική κοινή μιλιόταν κάποτε από το σύνολο τού τότε γνωστού κόσμου. Η αγγλική γλώσσα σήμερα πολλαπλασιάζεται γοργότερα κι από τις «ορολογίες» τού μυθικού Πύργου τής Βαβέλ.

Για να μην καταλήξουμε στην τελική αποδόμηση τού Πανανθρώπινου Πολιτισμού μας πρέπει να δεχτούμε την γλωσσική-πολιτισμική ιδιαιτερότητα εκάστου/εκάστης. Μόνον μέσα από ένα πολύχρωμο ψηφιδωτό επιτυγχάνεται η Αρμονία.
Αισθητική και Ηθική ταυτίζονται και συγκοινωνούν ως έννοιες, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη.

Για να μην καταντήσει η περίφημη Ελευθερία τής Έκφρασης στην απόλυτη μονόχρωμη, μονοδιάστατη, μονότονη… ΟΜΟΙΟΜΟΡΦΙΑ θα πρέπει να συμβάλλουμε όλοι εμείς οι πρωτοπόροι πνευματικοί άνθρωποι, λογοτέχνες, καλλιτέχνες, επαρκείς αναγνώστες/θεατές, οι διαρκώς εξασκούμενοι σε ενσυναίσθηση / κριτική οξύνοια… θα πρέπει όλοι εμείς να αναλογιστούμε, να συλλογιστούμε, να συλλογιστούμε, να συνεργαστούμε, να διαδράσουμε, να συνδημιουργήσουμε την καινούργια ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ βασιζόμενοι στα γερά θεμέλια της Ελευθερίας, της Ισότητας, της Αδελφοσύνης, της Δημοκρατίας… έτσι όπως διατυπώθηκαν στον Διαφωτισμό.

Τα ουμανιστικά ιδεώδη είναι ανθρωποκεντρικά κι ανθρωπομετρικά μεν, εμπλουτίζονται δε καθημερινώς με την έγνοια μας για τα άλλα είδη (νοήμονα ή μη) που συναπαρτίζουν τον αρκετά πολύπλοκο και λεπταίσθητο ΟΙΚΟΣΥΣΤΗΜΑ τού πλανήτη γη και του ηλιακού συστήματος στο οποίο ανήκουμε. Οι όποιες επιλογές μας επιφέρουν ανυπολόγιστες κβαντικές μετατροπές/μεταλλάξεις/καταστροφές στον Χωροχρόνο.

Η χρήση της πυρηνικής ενέργειας για πολεμικούς σκοπούς προξένησε τόσες συμφορές στο ευρύτερο σύμπαν που η σημερινή Επιστήμη αδυνατεί να καταγράψει. Ας είμαστε λοιπόν υπεύθυνοι/υπεύθυνες/υπεύθυνα στη χρήση των εργαλείων που επινοούμε και κατασκευάζουμε για την προσωρινή ευκολία μας (συμπεριλαμβανομένης τής γλώσσης).

Ως μεταδιδακτορικός ερευνητής, αριστούχος διδάκτωρ τού Τμήματος Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας τού Ιονίου Πανεπιστημίου, αλλά ομιλώντας (γράφοντας) κυρίως η Ποιητής, κρούω τον κώδωνα τού κινδύνου συμβατικώ τω τρόπω, μέσα μου όμως είμαι σίγουρος πως η γλώσσα θα απορροφήσει τις οιεσδήποτε ηφαιστειακές εκρήξεις και θα καταστεί σαν την Μεσόγειο: μια γαλήνια λίμνη, παρά τις επιφανειακές πρόσκαιρες φουρτούνες της. Μια λίμνη ΕΙΡΗΝΗΣ, ΟΜΟΝΟΙΑΣ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ, ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ…

Αμήν, αμήν, αμήν. Γέγονε, γέγονε, γέγονε.