Τρομοκρατία και πολιτική – Mία άλλη ματιά για το τζιχάντ

Το πρόβλημα της ισλαμικής τρομοκρατίας αντιμετωπίστηκε στην Ευρώπη κυρίως με δύο τρόπους. Ο πρώτος ήταν ο εντυπωσιασμός των μέσων ενημέρωσης, που επικεντρώθηκαν στα αθώα θύματα και τις καταστροφές που προκάλεσαν σε ευρωπαϊκές πόλεις επιθέσεις σχεδιασμένες και εκτελεσθέντες ακριβώς για τα ταιριάζουν στην εντέλεια στο είδος «πληροφόρησης» που σερβίρουν τα τηλεοπτικά μέσα: μια συγκινησιακή και συναισθηματική φόρτιση που κάνει πολύ καλό στους δείκτες θεαματικότητας, αλλά πολύ κακό σε κάθε σοβαρή προσπάθεια κατανόησης του φαινομένου.

Ο δεύτερος τρόπος είναι πιο επεξεργασμένος και βασίζεται σε μια δήθεν σε βάθος ανάλυση της γεωπολιτικής σημασίας που αποκτά το πολιτικό Ισλάμ, το οποίο πολύ συχνά συγχέεται είτε με το ένοπλο Ισλάμ ή με το Ισλάμ tout court. Έτσι χαρίζεται στις τρομοκρατικές οργανώσεις όλους τους πιστούς της δεύτερης ανά τον κόσμο πιο διαδεδομένης θρησκείας.
Ενώ η πρώτη προσέγγιση έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργήσει μια μάζα από απληροφόρητους πολίτες, φτωχούς σε γνώση αλλά πλούσιους σε θυμικό, συχνά σε βαθμό υστερίας, η δεύτερη είναι πολύ πιο επικίνδυνη.

Συνδέεται άμεσα με ένα άλλο τεράστιο πρόβλημα της Δύσης, που είναι το προσφυγικό και μεταναστευτικό και ενίοτε λειτουργεί ως ενισχυτής και μεγάφωνο του τζιχαντισμού: όλοι οι μετανάστες είναι μουσουλμάνοι, όλοι οι μουσουλμάνοι είναι τρομοκράτες. Το αποτέλεσμα είναι να γεννιούνται και να ανδρώνονται τα φαινόμενα Σαλβίνι, Λεπέν και Όρμπαν. Ακριβώς ό,τι επιδιώκουν οι φανατικοί ισλαμιστές.

Όπως όλοι οι μεγάλοι δημοσιογράφοι, ο Γάλλος δημοσιογράφος Ζεράρ Σαλιάν επιμένει ιδιαίτερα στην επικοινωνιακή προβολή του ισλαμιστικού ριζοσπαστισμού: στις αρχές της δεκαετίας του ’60, γράφει, όταν η γαλλική ακροδεξιά ομάδα OAS (Οργάνωση Μυστικής Στρατιάς) επιτίθετο στα αστυνομικά τμήματα και προσπαθούσε να δολοφονήσει τον Πρόεδρο Ντε Γκωλ, η νυχτερινή ζωή του Παρισιού ποτέ δεν σταμάτησε.

Όταν ξέσπασε ο πρώτος πόλεμος του Κόλπου, συνεχίζει, στο Παρίσι δεν υπήρχε νυχτερινή ζωή, ενώ κάποιοι μάζευαν προμήθειες. Στο τέλος του πολέμου, για πρώτη φορά δεν υπήρξε κανένας απολογισμός για τις απώλειες του αντιπάλου: η ανισορροπία φάνηκε υπερβολική στα μάτια της δυτικής κοινής γνώμης και γι’ αυτό, σχολιάζουμε εμείς, η είδηση απλώς λογοκρίθηκε.

Ειδήμων στις διεθνείς και στρατηγικές σχέσεις

Με τον ίδιο τρόπο στα δυτικά ΜΜΕ υπάρχουν “καλοί” και “κακοί” μαχητές του Ισλάμ: ο τοπικός βραχίονας της Αλ Κάιντα και άλλες εξτρεμιστικές ισλαμικές οργανώσεις της Συρίας μετατράπηκαν ως εκ θαύματος σε “δυνάμεις της συριακής αντιπολίτευσης”, στον “Ελεύθερο Συριακό Στρατό”. Μετά την τουρκική εισβολή σε συριακό έδαφος έγιναν “Άραβες σύμμαχοι της Άγκυρας”.

Με άλλα λόγια, εξηγεί με σπάνια ευθύτητα ο Γάλλος δημοσιογράφος, όταν δεν υποκλίνονται στις υποδείξεις της πολιτικής ηγεσίας, τα δυτικά ΜΜΕ ερμηνεύουν και προβάλουν την ένοπλη επίθεση του επαναστατημένου Ισλάμ με όρους τηλεθέασης, δηλαδή ως καταστασιακό θέαμα: «Η Δύση χαρακτηρίζεται από την άρνηση του θανάτου. Τα ΜΜΕ συνεχίζουν να προβάλλουν την κοινωνία του θεάματος την ώρα που απαιτείται αποφασιστικότητα και θάρρος».

Και αυτό χωρίς να γνωρίζει ο έγκυρος δημοσιογράφος την τηλεοπτική φρίκη της Ελλάδας. Ο Ζεράρ Σαλιάν θεωρείται ειδήμων στις διεθνείς και στρατηγικές σχέσεις, στις ασύμμετρες συγκρούσεις, κυρίως στους ανταρτοπολέμους και τα αντιαποικιακά κινήματα σε εκείνο που ονομάζουμε το Νότο του πλανήτη. Τα τελευταία 40 χρόνια έχει κυριολεκτικά οργώσει τις τρεις ηπείρους (Ασία, Αφρική και Λατινική Αμερική), αποκτώντας μια μοναδική άμεση εμπειρία από τα αντάρτικα της Λατινικής Αμερικής μέχρι το Αφγανιστάν.

Τώρα, αποφάσισε να ασχοληθεί με την ισλαμιστική τρομοκρατία και μιλάει γι’ αυτήν από τη δική του δημοκρατική και προοδευτική οπτική γωνία σε ένα μικρό, αλλά πολύ σημαντικό βιβλιαράκι 90 σελίδων με τίτλο “Τρομοκρατία και Πολιτική” που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Στοχαστής. Το βιβλίο προλογίζει με ένα πολύ ενδιαφέρον κείμενο ο Σταύρος Λυγερός, συγγραφέας με τη σειρά του άλλου σημαντικού βιβλίου για την ισλαμιστική τρομοκρατία.

Ένα εξτρεμιστικό πολιτικό κίνημα

Ο Σαλιάν αμφισβητεί τον όρο “ισλαμιστική τρομοκρατία” διότι θεωρεί πως οι μέθοδοι πάλης δεν είναι το σωστό κριτήριο για να κρίνουμε ένα πολιτικό κίνημα: τρομοκρατικές μεθόδους πάλης χρησιμοποίησαν όλα τα απελευθερωτικά κινήματα, αλλά και η ευρωπαϊκή αντίσταση εναντίον των ναζιστών. Μόνον οι αντίπαλοι τούς αποκαλούσαν “τρομοκράτες” για εμφανείς προπαγανδιστικούς λόγους. Όχι, μας λέει ο συγγραφέας, το μαχόμενο ένοπλο Ισλάμ πρέπει να αντιμετωπιστεί γι’ αυτό που πραγματικά είναι: ένα εξτρεμιστικό πολιτικό κίνημα που πήρε έκταση και ανδρώθηκε χάρη στην πολιτική ανεπάρκεια των ΗΠΑ και των μεγαλύτερων ευρωπαϊκών χωρών, αλλά και της αραβικής πολιτικής ηγεσίας.

Η επέμβαση της Γαλλίας και της Βρετανίας στη Λιβύη, επί παραδείγματι, υπήρξε ένα γιγαντιαίων διαστάσεων σφάλμα που ακόμη πληρώνουν όλοι οι λαοί της Μεσογείου. Και ούτε ο Κάμερον ούτε ο Σαρκοζί παραδέχτηκαν ποτέ το λάθος τους, σημειώνει ο συγγραφέας. Υπήρξαν και χειρότερα. Όπως η επιπόλαιη επέμβαση του Τζωρτζ Μπους του νεότερου στο Ιράκ, αγνοώντας το μέτρο κατά το οποίο ο Σαντάμ Χουσεϊν λειτουργούσε (με αυταρχισμό βεβαίως) ως σταθεροποιητικός παράγοντας ανάμεσα στους σιίτες και σουνίτες υπηκόους του.

«Ο “πόλεμος επιλογής” του 2003, που προκλήθηκε από τους νεοσυντηρητικούς και ενισχύθηκε από τον αντιπρόεδρο Ντικ Τσένεϋ και τον επικεφαλής του Πενταγώνου Ντόναλντ Ράμσφιλντ –γράφει ο Σαλιάν– συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στο χάος. Οι ΗΠΑ θεωρούσαν πως είναι πανίσχυρες σε έναν κόσμο χωρίς ανταγωνιστές. Την εποχή του πολιτικού διοικητή Πωλ Μπρέμερ που είχε ως σύμβουλο το σιίτη Αχμέντ Σαλάμπι τα αμερικανικά σφάλματα συσσωρεύονταν το ένα επάνω στο άλλο, λόγω της έλλειψης της πολιτιστικής και ιστορικής γνώσης της περιοχής».

Και η Τουρκία του Ερντογάν

Αλλά δεν είναι αποκλειστικά ευθύνη των “κακών δυτικών ιμπεριαλιστών”, σπεύδει να προσθέσει ο συγγραφέας: οι πρώτες εκδηλώσεις λαϊκής δυσαρέσκειας της λεγόμενης “Αραβικής Άνοιξης” αντιμετωπίστηκαν από το καθεστώς Άσαντ με άγρια καταστολή. Παράλληλα, οι θεολόγοι του φονταμενταλιστικού Ισλάμ ονομάζονται ουαχαμπιστές και βασιλεύουν στην Σαουδική Αραβία και σε κάποια κρατίδια του Αραβικού Κόλπου, σε χώρες που παραμένουν πιστοί σύμμαχοι και συνέταιροι της Δύσης.

Σε αυτούς προσθέτουμε εμείς και την Τουρκία του Ερντογάν, η οποία φιλοδοξεί ανοιχτά πλέον να διεκδικήσει με τα όπλα την ηγεμονία στο χώρο του πολιτικού σουνιτικού Ισλάμ, αλλά και η Ουάσινγκτον και η ΕΕ δυσκολεύονται να το διαπιστώσουν και να βγάλουν τα συμπεράσματα τους. Ακόμη κι εκεί που οργανώσεις του πολιτικού Ισλάμ κατάφεραν να ανέλθουν ειρηνικά στην εξουσία, όπως οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι στην Αίγυπτο, τελικά απέδειξαν ότι η κοινωνική τους πολιτική ήταν πολύ πιο αποτελεσματική όταν ήταν στην αντιπολίτευση.

Εύκολα λοιπόν τους αντικατέστησε το δεύτερο πιο σημαντικό πολιτικό “κόμμα” της χώρας, δηλαδή ο στρατός. Κάτι παρόμοιο συνέβη και στην Τυνησία: εκεί όχι η ανάμιξη του στρατού, αλλά η κινητοποίηση των γυναικών στάθηκε εμπόδιο στην ανάδειξη του ισλαμικού κόμματος, το οποίο, για να παραμείνει στην πολιτική αρένα, αναγκάστηκε να μετριάσει σημαντικά τον πολιτικό του λόγο.

Ανηλεής ανάλυση

Η ανάλυση του Σαλιάν είναι ακριβής και ανηλεής. Μπορεί να κατανοεί σε βάθος προγράμματα και στρατηγικές του ριζοσπαστικού Ισλάμ, αλλά δεν κάνει το λάθος που έκαναν κάποιοι άλλοι αναλυτές να θεωρήσουν το ένοπλο Ισλάμ κατά κάποιον τρόπο συνέχεια των απελευθερωτικών και αντιαποικιακών κινημάτων του περασμένου αιώνα.

Ο Γάλλος δημοσιογράφος θεωρεί πως οι τζιχαντιστές καλύπτουν με τον χειρότερο τρόπο το τεράστιο κενό που άφησε η χρεοκοπία του αραβικού εθνικισμού μπροστά στο άλυτο πρόβλημα της Παλαιστίνης. Και δηλώνει ρητώς ότι δεν συμμερίζεται καθόλου ούτε την στρατηγική τους, ούτε το διακηρυγμένο στόχο τους: το ριζοσπαστικό Ισλάμ είναι ό,τι πιο ξένο προς τις ελευθερίες που κατέκτησε η Δύση. Η ανάλυσή του σε αυτό το σημείο θυμίζει έντονα την γνωστή πολεμική του Κρίστοφερ Χίτσενς περί “ισλαμοφασισμού”.

«Τελικά χρειάζεται, χωρίς να περιθωριοποιούμε ή να αποκλείσουμε καμία εθνοτική ή θρησκευτική ομάδα, να αγωνιστούμε δυναμικά ενάντια στους δεδηλωμένους εχθρούς των δημοκρατικών και πολιτιστικών αξιών των κοινωνιών μας» και προειδοποιεί: «Πρόκειται να πάρουμε σκληρότερα μέτρα, μεριμνώντας βέβαια, στο μέγιστο εφικτό βαθμό, να μην οδηγήσουμε λόγω της υπερβολικής καταστολής στη ριζοσπαστικοποίηση. Εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα, το οποίο μπορεί εύκολα να εκτραπεί».

Στην πρώτη θέση βρίσκεται η αλλαγή της κοινωνικής πολιτικής, δίνοντας εργασιακή διέξοδο στους νέους μουσουλμάνους στα προάστια, προκειμένου να μην αναζητούν διέξοδο στην ένοπλη πάλη. Αλλά πώς να γίνει αυτό σε μια Ευρώπη ρημαγμένη από τα άκαμπτα νεοφιλελεύθερα δόγματα της Ευρωζώνης; Ιδού λοιπόν ένας ακόμη λόγος να κοιταχτεί η Ευρώπη στον καθρέπτη.