Μας επιστρέφουν το χάλκινο άλογο του 8ου π.Χ. αιώνα – Αμερικανικά δικαστήρια δικαίωσαν τη χώρα μας και όχι τον οίκο Sotheby’s

Το  Εφετείο των ΗΠΑ εξέδωσε χτες απόφαση που δικαιώνει τη χώρα μας και όχι τον οίκο Sotheby’s αναφορικά με το χάλκινο ειδώλιο αλόγου (του 8ου  π.Χ. αιώνα) που διεκδικούσαμε απο διετίας.

Ηταν μάλιστα η πρώτη φορά που οίκος δημοπρασιών στρεφόταν κατά κράτους! Το αντίστροφο ήταν πάντα το σύνηθες -να ζητούν τα έθνη πίσω τα κλεμμένα τους. Η πρωτόδικη απόφαση ήταν υπέρ του οίκου και αν το Εφετείο δεν την ανέτρεπε, θα υπήρχε πλέον δεδικασμένο πολύ δυσάρεστο  για κάθε λαό που λεηλατήθηκαν οι αρχαιότητές του.

Με την χθεσινή απόφαση του Εφετείου ανετράπη η πρώτη απόφαση δικαστηρίου των ΗΠΑ και απορρίφθηκε η αγωγή του οίκου δημοπρασιών Sotheby΄s, εναντίον του ελληνικού κράτους.

Το Υπουργείο Πολιτισμού διεκδίκησε το επίμαχο αντικείμενο ως στοιχείο της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας, κάτι που δεν μπορεί να κριθεί από τα Αμερικανικά Δικαστήρια σύμφωνα με τη σχετική νομοθεσία (FSIA).

Η δικαστική περιπέτεια άρχισε στις  14 Μαΐου του  2018 στη Νέα Υόρκη, όταν ο Οίκος Δημοπρασιών Sotheby’s έθεσε προς δημοπράτηση, “ένα χάλκινο ειδώλιο ίππου, ύψους 14 εκ., σωζόμενο σε πολύ καλή κατάσταση, με εκτιμώμενη τιμή εκκίνησης μεταξύ 150.000-250.000$” Στον Κατάλογο της δημοπρασίας, ο ίδιος ο Οίκος χαρακτήριζε το ειδώλιο ως «Ελληνικό Ειδώλιο Αλόγου, κορινθιακού τύπου… γεωμετρικής περιόδου, 8ος αιώνας π.Χ. Ελληνικό»

Σύμφωνα με τον Αρχαιολογικό Νόμο 3028/2002, η προέλευση του ειδωλίου από την Ελλάδα σε συνδυασμό με τη χρονολόγησή του έως τον 8ο αιώνα π.Χ. το καθιστούν αρχαίο κινητό μνημείο, το οποίο τίθεται εκτός συναλλαγής και ανήκει στην αποκλειστική κυριότητα του Ελληνικού Δημοσίου.

Η Διεύθυνση Προστασίας και Τεκμηρίωσης των Πολιτιστικών Αγαθών του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού κινητοποιήθηκε άμεσα επιβεβαιώνοντας ότι το ειδώλιο προερχόταν από την Ελλάδα.

Ουδέποτε είχε δηλωθεί η εύρεση του στις Ελληνικές Αρχές και ουδέποτε είχε ζητηθεί ή εκδοθεί άδεια κατοχής ή άδεια εξαγωγής του από το έδαφος της Ελληνικής επικράτειας. Μετά από αυτές τις διαπιστώσεις το Υπουργείο έστειλε τότε επίσημη επιστολή στον Οίκο Sotheby’s, ζητώντας αφενός την απόσυρση του μνημείου από την επικείμενη δημοπρασία,  αφετέρου την συνεργασία του Οίκου για τον επαναπατρισμό του, ως ανήκοντος αποκλειστικά στο Ελληνικό Κράτος, σύμφωνα με τον Ελληνικό Αρχαιολογικό Νόμο και τις Διεθνείς Συμβάσεις.

Ο Οίκος απέσυρε μεν το ειδώλιο από τη δημοπρασία, αλλά ταυτόχρονα άσκησε αγωγή κατά του Υπουργείου Πολιτισμού και ενώπιον των Δικαστηρίων των ΗΠΑ, από κοινού με τους φερόμενους ως ιδιοκτήτες του ειδωλίου. Αίτημα της αγωγής ήταν η αναγνώριση από το Δικαστήριο ότι δεν υφίστανται ιδιοκτησιακά δικαιώματα του ελληνικού κράτους επί του ειδωλίου και ούτε βάση για τον επαναπατρισμό στην Ελλάδα. Ο Οίκος Sotheby’s ζητούσε να προχωρήσει στην πώληση του, για λογαριασμό των φερόμενων ως ιδιοκτητών του.

Το Υπουργείο Πολιτισμού, σε άμεση συνεργασία με το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους, υπερασπίστηκε την υπόθεση, μέσω δικηγορικού γραφείου της Ν. Υόρκης, επικαλούμενο, πρωτίστως και μεταξύ άλλων, ότι η διεκδίκηση του επίμαχου μνημείου συνιστούσε κυριαρχικό δικαίωμα της Ελλάδας, επιτασσόμενο από το Σύνταγμα και την αρχαιολογική νομοθεσία και, ως εκ τούτου, μη υποκείμενο στη δικαστική κρίση των Δικαστηρίων των ΗΠΑ. Με την από 21-6-2019 απόφαση του, το Δικαστήριο απέρριψε τον άνω ισχυρισμό.

Το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού εμμένοντας στην ως άνω θέση, ζήτησε την άσκηση έφεσης κατά της πρωτόδικης απόφασης.  Και όταν άλλαξε η κυβέρνηση,  η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Λίνα Μενδώνη τον Αύγουστο του 2019 απηύθυνε πρόσκληση για υποστήριξη της Ελλάδας τόσο προς χώρες που αντιμετωπίζουν παρόμοια ζητήματα παράνομης διακίνησης πολιτιστικών αγαθών, όσο και προς φορείς δραστηριοποιούμενους στο πεδίο της πολιτιστικής κληρονομιάς. Ανταποκρίθηκαν στο ελληνικό κάλεσα η Κύπρος η Ιταλία και το Μεξικό, που και τα τρία κατέθεσαν στο αμερικανικό δικαστήριο ‘Υποστηρικτικές Επιστολές υπέρ της Ελλάδας’ (amicus briefs). Ανάλογες επιστολές κατέθεσαν φορείς όπως το “Ελληνικόν Κολλέγιον-Ιερά Θεολογική Σχολή του Τιμίου Σταυρού” στη Βοστώνη και η μη κυβερνητική οργάνωση “Antiquities Coalition” στην Ουάσιγκτον. Περαιτέρω, σημαντική υπήρξε και η συμβολή της ελληνικής ομογένειας, η οποία προχώρησε στην ανάδειξη του θέματος με κάθε πρόσφορο μέσο.

Τώρα αναμένουμε τον επαναπατρισμό του όμορφου αλόγου που τριγυρνά 3.000 χρόνια τώρα σε ξένα σαλόνια….