Ο ρόλος των 3000 ξεναγών στην Ελλάδα των 222 μουσείων

Ο όρος επιμορφωτικό σεμινάριο έχει παρεξηγηθεί, αφού πολλές διοργανώσεις που επαγγέλλονται κάτι τέτοιο, στην πράξη δεν προσφέρουν ουσιαστική προσέγγιση, δεν διευρύνουν τους επαγγελματικούς ορίζοντες των παρισταμένων, αλλά περιορίζονται σε υπερφίαλες εισηγήσεις κάποιων φερέλπιδων επωνύμων που απλά τις προσθέτουν στο βιογραφικό τους. Εξαίρεση σ΄ αυτό το κλίμα, το φετινό 42ο επιμορφωτικό σεμινάριο του Σωματείου Διπλωματούχων Ξεναγών.

Το σεμινάριο του Σωματείου Διπλωματούχων Ξεναγών φιλοξενήθηκε στο Πολεμικό Μουσείο των Αθηνών, όπου όλοι οι ομιλητές, καθηγητές ιστορίας, Έφοροι αρχαιοτήτων, ανθρωπολόγοι, καθηγητές Πανεπιστημίου, ερευνητές, παλαιοανθρωπολόγοι και σπηλαιολόγοι, ξεναγοί, έδωσαν ψυχή, κατέθεσαν εμπειρίες, φώτισαν αρχαιολογικά, τουριστικά, κοινωνικά, πολιτισμικά, την εικόνα της Ελλάδας, εστιάζοντας στο πολυεπίπεδο έργο ευθύνης των επαγγελματιών ξεναγών.

Είναι οι πρεσβευτές της χώρας μας και βρίσκονται σε μια διαρκή ετοιμότητα γνώσεων και απαιτήσεων πληροφοριών, που εδράζονται στο χθες και στο σήμερα διαφωτίζοντας ξένα γκρουπ τουριστών, που ζητούν να μάθουν για την εικόνα της χώρας παράλληλα με το ένδοξο παρελθόν της.

Η Ελλάδα του 2023 διαθέτει 222 μουσεία και 3000 ξεναγούς που μετά την Covid εποχή προσπαθούν να καλύψουν τις αυξημένες ανάγκες ξεναγήσεων σε αρχαιολογικούς χώρους της Αττικής, των νησιών, της Κρήτης, Πελοποννήσου, Θεσσαλονίκης, Ηπείρου, Θράκης, Μακεδονίας και σε κάθε άλλη περιοχή της χώρας που υπάρχουν οργανωμένοι αρχαιολογικοί χώροι, που συνδυάζονται με αγροτοτουρισμό, με σπάνια πανίδα και χλωρίδα, σε βιότοπους , ορειβατικές διαδρομές, παραδοσιακούς οικισμούς με το δικό τους χρώμα κι όχι μόνο.

Οι εισηγήσεις αληθινός θησαυρός

Η πρόεδρος του Σωματείου Διπλωματούχων ξεναγών κ. Τζέμμα Οικονομοπούλου σκιαγράφησε πολύ εύστοχα τις ιδιαιτερότητες και τις απαιτήσεις αυτού του επαγγέλματος που μόνο αν το αγαπάς αποδίδεις, αναφερόμενη στον κόσμο του πνεύματος που ανταποκρίθηκε με την φυσική ή διαδικτυακή παρουσία του στις εργασίες του τριήμερου σεμιναρίου, τονίζοντας ότι:

«Αυτή η προσέλευση δείχνει γενναιοδωρία, αγάπη, σεβασμό στο έργο που επιτελούν οι ξεναγοί και ειδικά αυτή την εποχή σε αντιδιαστολή με την δραματική αδιαφορία κι απαξίωση της Πολιτείας, των φορέων και των εκπροσώπων της, ενεργοποιώντας με την στάση τους όλοι οι ομιλητές, αυτή την δύναμη και την όρεξη να συνεχίσουμε με αίσθημα ευθύνης το έργο μας».

Mηχανισμοί στηρίζουν το… εμπόριο αρχαιοτήτων!

Η γυμνή αλήθεια μιας πραγματικότητας που βιώνουν οι ειδικοί του χώρου για το διεθνές εμπόριο παράνομων ελληνικών αρχαιοτήτων, με την εμπειρία έρευνα και αποκάλυψη τέτοιων κυκλωμάτων, έγινε αισθητή με την παρουσίαση του κ. Χρήστου Τσιρογιάννης, ερευνητή αρχαιολόγου διεθνών αρχαιοκαπηλικών κυκλωμάτων στο Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης. Αναφέρθηκε σε Αμερικανούς επιμελητές των μουσείων τους που την δεκαετία του 1980 υπολόγιζαν ότι το 95% τω εκθεμάτων τους να είναι παράνομα αποκτηθέντα, κάτι που στις μέρες μας, όπως ανέφερε, με τον α ή β τρόπο πλέον το ποσοστό εκεί αγγίζει το 99,5%!

«Η κατάσταση είναι τραγική, βλέπουμε ένα πολύ μικρό ποσοστό των εκθεμάτων να είναι νόμιμο. Βλέπουμε μηχανισμούς που στηρίζουν το εμπόριο αρχαιοτήτων, κανένας δεν κατέληξε στα κάγκελα της φυλακής, κι έτσι περνά το μήνυμα ότι μπορεί να χάσατε κάποια αντικείμενα αλλά κρατάτε όλα τα υπόλοιπα… Κι όσο δεν παίρνουμε δραστικά μέτρα θα φτάσουμε και στο 100%. Και αναρωτιέμαι γιατί για οποιονδήποτε άλλο εγκληματία να υπάρχουν αυστηρές ποινές και οι αρχαιότητες να αποτελούν εξαίρεση;».

Πολεμικά σενάρια για τις αρχαιότητες

Πολύ εύγλωττη συνοδευόμενη με φωτογραφίες εποχής ήταν η παρουσίαση εισήγηση του κ. Κωνσταντίνου Πασχαλίδη αρχαιολόγου επιμελητή της συλλογής προϊστορικών Αιγυπτιακών, Κυπριακών Ανατολικών αρχαιοτήτων στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών, που περιέγραψε την προσπάθεια που καταβλήθηκε για την απόκρυψη και διάσωση των αρχαιοτήτων του Μουσείου στις παραμονές της κατοχής και τις περιπέτειές τους στα δύσκολα χρόνια που ακολούθησαν.

Η αναφορά του σφαιρική και για το τι συνέβη στο Λούβρο με την μετακίνηση των πολυτιμότερων εκθεμάτων, την πρακτική της βρετανικής κυβέρνησης το 1939 που σ΄ ένα χρόνο μετακίνησε 14.000 κιβώτια αρχαιοτήτων σε σήραγγες του μετρό, στην περίοδο του Αττίλα το 1974 με τον βομβαρδισμό της Λευκωσίας και της Αμμοχώστου που έγινε εκκένωση του Κυπριακού Μουσείου και εκθέματα του φιλοξενήθηκαν στο αρχαιολογικό μουσείο της Αθήνας, στην εκκένωση το 1981 με τον εμφύλιο πόλεμο στον Λίβανο του Μουσείου της Βηρυτού, που τα εκθέματα τοποθετήθηκαν σε μπετόνινα “κουτιά” με σάκους από άμμο και το 1992 ξαναστήθηκε και είναι περίλαμπρο, όπως και οι αναφορές το μουσείο της Δαμασκού στην Συρία.

Ιδιαίτερη αναλυτική μνεία έγινε στους πρωταγωνιστές που ανέλαβαν την διάσωση των αρχαιοτήτων στο μουσείο της Αθήνας που κινδύνευαν το 1940 από τυχόν βομβαρδισμούς στην κεραμοσκεπή στέγη του, από τον κίνδυνο αρπαγής, αλλά και την εποχή των μαύρων Δεκεμβριανών το 1944, έγινε αναφορά σε σχεδιαγράμματα κι εκθέσεις όπως του εφόρου Νικ. Κυπαρίσση τότε που κρίθηκαν ασύμφορες, για να αναλάβουν δραστικό ρόλο οι Αναστάσιος Ορλάνδος, Σπυρίδων Μαρινάτος, Σέμνη Παπασπυρίδη Καρούζου, Γιάννης Μηλιάδης και βοηθός τότε ως πρωτοετής φοιτητής, ο Σπύρος Ιακωβίδης.

Χαρακτηριστική ήταν η διαβεβαίωση ότι σήμερα υπάρχουν απόλυτα σχέδια αντιμετώπισης κινδύνου και γρήγορης αποτελεσματικής ασφάλισης των εκθεμάτων σε περίπτωση αεροπορικής επιδρομής, εκκίνησης πολέμου με τα γνωστά απειλητικά σενάρια της Τουρκίας, όπως αντιστοίχως και οι αρχαιολόγοι Σμύρνης, Εφέσου στην Τουρκία έχουν κι εκείνοι τα δικά τους σχέδια εκκένωσης. Διατυπώθηκε βεβαίως η ευχή να μην υπάρξει τέτοια ανάγκη…

Η εισήγηση της Μαρίας Ευθυμίου

Ένα μοναδικό ταξίδι στην ιστορία αρχαίων πολιτισμών, αλλά και στη νοοτροπία σύγχρονων λαών κι επισκεπτών στην Ελλάδα που την προσεγγίζουν με την δική τους οπτική έκανε στην δική της παρουσίαση η ευριμαθής ιστορικός Μαρία Ευθυμίου, συγκεράζοντας πολύτιμη γνώση, αλλά και ιστορικά ντοκουμέντα που ήταν πολύτιμα για την οπτική των ξεναγών αναλόγως την προέλευση των γκρουπ που κάθε φορά συνοδεύουν.

Τόνισε ότι το 2022 η ελληνική εμπορική ναυτιλία αναδείχθηκε πρώτη στον κόσμο με το 20% της πλοιοκτησίας να είναι ελληνική και η διακίνηση των αγαθών να γίνεται με ελληνικά εμπορικά πλοία. Υπενθύμισε ότι από το 600 π.Χ έως το 800μ.Χ για 1200 χρόνια η ελληνική γλώσσα ήταν η πιο ισχυρή γλώσσα της Ανατολικής Μεσογείου, η γλώσσα του εμπορίου, των μορφωμένων, ήταν τα αγγλικά της εποχής!

Όταν οι Εβραίοι έπρεπε να επιλέξουν την γλώσσα γραφής και επικρατέστερα θα ήταν τα λατινικά γιατί ανήκαν στην Ρωμαϊκή επαρχία, επέλεξαν τα ελληνικά για να γράψουν τα ιερά τους κείμενα. Το σύμβολο της πίστεως είναι στα ελληνικά, για να αναφερθεί στις σχέσεις των Ελλήνων με πόλεις της Ουκρανίας, της Γεωργίας, της Ρουμανίας, στο Δούναβη, όπου ο Ελληνισμός είχε τεράστια παρουσία στο διάβα των αιώνων. Η Μαύρη θάλασσα, μέσω του Ευξείνου Πόντου και του Βοσπόρου σαν συνέχεια του Αιγαίου έδινε την δυνατότητα να κινηθείς παντού. Είναι το απόλυτο ίντερνετ αυτής της γης! Όταν ο πλανήτης μας με 75% νερό σου δίνει την δυνατότητα με τα πλοιάρια να πας παντού, ενώ με την στεριά δεν μπορείς.

Η κ. Ευθυμίου αναφέρθηκε στην θάλασσα του Αζώφ στην Ουκρανία που υπήρχαν 30 ελληνικές αποικίες και ανεπτυγμένες σχέσεις, «αλλά φέτος δεν ήρθε ούτε ένας Ρώσος ή Ουκρανός τουρίστας. Ας ελπίσουμε ότι όταν εξομαλυνθούν τα πράγματα να δούμε τέτοιους φίλους» για να περιγράψει τα αρχοντικά των Ελλήνων με τις μαρμάρινες επιγραφές στα αστικά σημεία της Ρουμανίας, στην νότια ζώνη της Βουλγαρίας, την ανατολική Ρωμυλία με την Βάρνα, το Μπουργκάς=Πύργο, την Μεσημβρία, με αναφορά στην ανταλλαγή πληθυσμών, των 100.000 Ελλήνων το 1919 και πριν την ανταλλαγή με την Τουρκία.

«Όταν μιλάτε με Ρώσους να γνωρίζετε ότι υπάρχει διακριτικός σεβασμός και αγάπη για το Βυζάντιο και την χριστιανοσύνη, ενώ για να κερδίσεις την καρδιά του μέσου Γάλλου, Άγγλου, Αμερικανού αρκεί να αναφερθείς στην αρχαία Ελλάδα. Όταν ξεναγείτε Τούρκους μπορείτε να ακούσετε τρομερά πράγματα ότι είναι Χετταίοι, αλλά η γλώσσα τους είναι τουρανική, ενώ οι Χετταίοι είχαν ινδοευρωπαϊκή. Θα ακούσετε να λένε τον Αμαζόνιο, Αμαν ζουν, τον Αγαμέμνωνα Αγά-μεμνούν, ότι οι Τούρκοι ήταν πίσω από κάθε μεγάλο πολιτισμό, κάνοντας αναγωγές που αγγίζουν την γελοιότητα. Στην πραγματικότητα οι Σελτζούκοι Τούρκοι ήρθαν από τις στέπες του Αφγανιστάν το 1000μ.Χ».

“Το μέλλον είναι η αυτοκρατορία”

Η κ. Ευθυμίου αναφέρθηκε στην αυτοκρατορία του Τζένγκις Χαν τον 13ο αιώνα που ήταν πέντε φορές πιο πάνω του Μεγάλου Αλεξάνδρου και τρεις φορές μεγαλύτερη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Επειδή δεν υπήρχε γραπτή γλώσσα των στεπών πήραν Ινδούς σοφούς κι αιχμάλωτους Κινέζους κι απέκτησαν γραφή. Οι Τούρκοι υιοθέτησαν το αραβικό αλφάβητο μέχρι την αλλαγή του από τον Κεμάλ Ατατούρκ.

Σε άλλο σημείο της παρουσίασης της η κ. Ευθυμίου ανέφερε ότι ο πιο περήφανος λαός στον κόσμο είναι οι Ολλανδοί, τόσο για την χώρα τους που είναι το 1/3 της Ελλάδας, αλλά για τις κατακτήσεις τους. Υπ’ όψιν έχουν τις περισσότερες εξαγωγές αγροτικών προϊόντων στον κόσμο, δημιούργησαν υποδομές φέρνοντας χώμα, ενώ η χώρα τους είναι κάτω από την θάλασσα.

Οι Γερμανοί ξέρουν αρχαία ελληνικά περισσότερο από κάθε λαό. Θα σου μιλήσουν άσχημα αν δουν κάτι που τους ενοχλεί. Οι Άγγλοι και Σάξονες, γερμανικά φύλα που πέρασαν στην Ευρώπη, δημιούργησαν το 600-700μ.Χ την αγγλική γλώσσα που ανήκει στις γερμανικές γλώσσες. Οι Γάλλοι ήταν Κέλτες, Γαλάτες που τους κατέκτησε η Ρώμη, έχασαν την γλώσσα τους και η νέα γλώσσα πλάστηκε το 300μ.Χ. και το ίδιο συνέβη με τους Ισπανούς και Πορτογάλους.

Συνεχίζοντας την αναφορά της στους λαούς της γης απευθυνόμενη στους επαγγελματίες διπλωματούχους ξεναγούς, η ιστορικός κ. Ευθυμίου τόνισε ότι οι Κινέζοι, οι Κορεάτες, οι Γιαπωνέζοι θαυμάζουν την Ελλάδα, γνωρίζουν ότι οι μεγαλύτεροι σοφοί ήταν Έλληνες, έρχονται με θετική διάθεση και καλοπροαίρετη αντιμετώπιση για να προσθέσει ότι και «η Λατινική Αμερική μας λατρεύει ως χώρα». Παράλληλα ανέφερε ότι στην Ισπανία υπάρχουν σχολεία αρχαίων ελληνικών δίνοντας μεγάλη βαρύτητα σ΄ αυτά, ενώ στην χώρα μας χρησιμοποιούμε το … 1/1000 της δύναμης της ελληνικής γλώσσας σήμερα.

Η πρόβλεψη της ομιλήτριας, που με γλαφυρότητα και ρεαλισμό αναφέρθηκε στο σήμερα και το αύριο, ήταν ότι στην εποχή μας οι ανθρωπιστικές σπουδές είναι σε υποχώρηση και σε άνθηση η τεχνολογία. «Όταν ήμουν 20άρα οι Αμερικανίδες έκαιγαν τα σουτιέν ως δείγμα καταπίεσης και οι ίδιες κυρίες αγοράζουν τώρα τις πιο ακριβές μάρκες. Θα επανέλθουμε στις ανθρωπιστικές σπουδές με πάθος αλλά εγώ δεν θα ζω».

Ένα άλλο πολύ ενδιαφέρον σημείο στην εισήγηση της αφορούσε τα εθνικά κράτη. Τόνισε ότι «το μοντέλο αυτό θα αλλάξει, το πολιτικό μέλλον της ανθρωπότητας θα είναι η αυτοκρατορία με κεντρική διοίκηση αλλά πανσπερμία λαών, ελευθερία απόψεων, πλούτο γλωσσών, θρησκειών, αρκεί να είσαι συνεπής στους φόρους και τις γενικές υποχρεώσεις σου, απαιτώντας νομιμοφροσύνη. Τα εθνικά κράτη είναι κατάκτηση180-200 ετών και κατέδειξαν ότι θέλουν την ψυχή σου, υπενθυμίζοντας η ομιλήτρια, ότι εμείς γίναμε εθνικό κράτος το 1830, οι Βούλγαροι το 1890,οι Αλβανοί το 1912 και οι Τούρκοι το 1923 ενώ οι Κούρδοι πολεμούν ακόμη για το δικό τους εθνικό κράτος».

Ο ρόλος των ξεναγών

Οι τρεις μέρες φώτισαν πολλές πτυχές του τουριστικού γίγνεσθαι, των αδυναμιών που εντοπίζονται σε λειτουργικά θέματα, «δομικές δυσχέρειες» όπως αποκάλεσε ο έφορος αρχαιοτήτων Κυκλάδων κ. Δημήτρης Αθανασούλης τις επισημάνσεις για κλειστές τουαλέτες στους αρχαιολογικούς χώρους της Δήλου, της Θήρας κ.α. μιλώντας για επιθετική αύξηση των αρχαιολογικών χώρων, για αύξηση από τα 2,5 εκατομμύρια ευρώ στα 8,5 εκατομμύρια από την Περιφέρεια για να υλοποιηθεί το μεγάλο έργο του Αρχιπελάγους, με αναφορές στο θαυμαστό έργο της έρευνας στα ακατοίκητα νησιά, στην συνεργασία με την Πομποιία και το εξωτερικό. Βεβαίως το επίκεντρο του ενδιαφέροντος εστιάζεται στη Νάξο και το μουσείο Κυκλαδίτικου πολιτισμού.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα η εισήγηση-παρουσίαση του κ. Ιωάννη Κιουρτσόγλου διπλωματούχου ξεναγού για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και το παράδειγμα του σταθμού Βενιζέλου [στο Μετρό Θεσσαλονίκης], του επίκουρου καθηγητή προϊστορικής αρχαιολογίας κ. Βασίλειου Πετράκη για τον Μυκηναϊκό κόσμο εντός του Αιγαίου και πέρα από αυτό, της κοινωνικής ανθρωπολόγου κ. Δέσποινας Νάζου για τις τουριστικές και αρχαιολογικές γενεαλογίες της Δήλου, του κ. Ευθύμιου Νικολαίδη διευθυντή του Τομέα Νεοελληνικών Ερευνών αποκρυπτογραφώντας των μηχανισμό των Αντικυθήρων και άλλων αξιόλογων ομιλητών που ταξίδεψαν το κοινό στην Εύβοια, την Θεσσαλία, στο Παριανό ιερό του Απόλλωνα, στην αρχαία Μεσσήνη, στην Σίφνο και Σέριφο.

Ένα ανοικτό “πανεπιστήμιο” σύγχρονης γνώσης, με πλούτο στοιχείων, ευελιξία, συναρπαστικές εισηγήσεις, διδακτική χροιά, διαφωτισμό σε δύσκολα πρακτικά ζητήματα που επιβράβευσε την όλη πρωτοβουλία του Σωματείου Διπλωματούχων Ξεναγών και του προεδρείου που κόπιασε για την υλοποίησή του. Η ικανοποίηση της προέδρου κ. Τζέμμας Οικονομοπούλου εύγλωττη. Και σε άλλα!