Όταν “ψήφιζαν και τα δέντρα” – Οι εκλογές άλλοτε και τώρα

Θυμάστε πώς γίνονταν παλιά οι εκλογές; Άλλα εκλογικά κέντρα για τους άντρες και άλλα για τις γυναίκες… Ραδιοφωνική ανακοίνωση των αποτελεσμάτων από τα κέντρα της επικράτειας ξεχωριστά, ένα προς ένα… Και γύρω από το τρανζίστορ ομάδες μεσήλικων και ηλικιωμένων (τα παιδιά είχαν ήδη πάει με το ζόρι στο κρεββάτι) να γράφουν μανιωδώς πάνω σε κομμάτια χαρτί τα νούμερα που “έλεγε το ραδιόφωνο”. Μετά αριθμητικές πράξεις κατά συρροήν… και τελικώς κραυγές θριαμβευτικές ή πένθιμες, ανάλογα με τα φρονήματα του καθενός, σχετικώς με τον “νικητή”.

Από αυτές τις λίγο-πολύ γραφικές εκλογικές αναμετρήσεις, αλήστου μνήμης παραμένει εκείνη του Οκτωβρίου του 1961. Όλοι μας τις θυμόμαστε: Άλλοι από εμάς τις ζήσανε και άλλοι τις ακούσανε ή τις διαβάσανε. Πρόκειται για τις αξέχαστες εκλογές της “βίας και νοθείας”, με τις παρεμβάσεις του Στρατού και της Χωροφυλακής (η Αστυνομία Πόλεων συνήθως ήταν πιο μαζεμένη), τους “κάλπικους” εκλογικούς καταλόγους, τα “νοθευμένα” αποτελέσματα… τις εκλογές στις οποίες ψήφισαν “ακόμα και τα δέντρα” – με αποτέλεσμα την παράταση της παραμονής στην εξουσία του κόμματος επικεφαλής του οποίου ήταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής.

Καθόλου περιέργως (εφόσον ληφθεί υπόψη η ιδιοσυγκρασία των Νεοελλήνων) οι εν λόγω εκλογές συνεχίζουν να “αναταράσσουν” την εθνική μας μνήμη – έστω και σε επίπεδο επιστημονικό πια. Εξυπακούεται βέβαια ότι οι σχετικές συζητήσεις εκτυλίσσονται κατά τον παραδοσιακό στο Έθνος μας τρόπο: Αυθωρεί και παραχρήμα οι συζητητές χωρίζονται σε δύο παρατάξεις, εκείνες της Αριστεράς και της Δεξιάς. Και στη συνέχεια, η μία κατηγορηματικώς απορρίπτει τις απόψεις της άλλης, μέχρις ότου η κατάσταση εκτραχύνεται, επίκειται η αμοιβαία διατύπωση ύβρεων, αχνοφαίνεται η προοπτική προσφυγής στη Δικαιοσύνη… και ο διάλογος, κάπου εκεί, τερματίζεται.

Ούτως εχόντων των πραγμάτων λοιπόν και δεδομένου ότι εκείνες οι εκλογές υπήρξαν κομβικές ως προς τις μεταπολεμικές εξελίξεις στη χώρα μας, ας επιχειρηθεί μια άλλη προσέγγιση του όλου ζητήματος. Και η προσέγγιση αυτή είναι αυτή που απορρέει από τη Φιλοσοφία των Αρχαίων μας – και ιδίως εκείνη του Πλάτωνος: Το όποιο συμβάν αυτό καθ’ εαυτό δεν έχει μεγάλη σημασία. Σημασία έχει το ποιος ευθύνεται για αυτό και ο σκοπός τον οποίο το συγκεκριμένο γεγονός εξυπηρετεί. Συνακολούθως: Ναι, στις βουλευτικές εκλογές του 1961 εκδηλώθηκε “βία και νοθεία”.

Σε ποιο βαθμό; Ασαφές… Σαφές, βεβαίως είναι ότι μέσω “του βιασμού και της νόθευσης της λαϊκής ετυμηγορίας” ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ξαναέγινε πρωθυπουργός. Ευθύνεται λοιπόν αυτός για τα “παρατράγουδα” των τότε εκλογών; Στον βαθμό που σήμερα μπορεί να ξέρει κανείς, η εν προκειμένω απάντηση δεν μπορεί παρά να είναι αρνητική: Όχι! Οι εκλογές είχανε γίνει από κυβέρνηση “επανδρωμένη” από ανθρώπους των Ανακτόρων. Και φυσικά, κινητήριος νους ήταν το βασιλικό ζεύγος και ιδίως η Φρειδερίκη. Γιατί όμως;

Η Φρειδερίκη και ο Φράνκο

Στο σημείο αυτό, το ζήτημα περιβάλλεται χροιά σαφώς φιλοσοφική. Η τότε Βασίλισσα, υπέρμετρα ευφυής, είχε αναπτύξει σχέσεις οικειότητας με τον Αρχηγό του Ισπανικού Κράτους, Φρανθίσκο Φράνκο. Και, όπως φαίνεται, αυτός την είχε κάνει κοινωνό του πολιτικού προβληματισμού του. Ο Φράνκο θαύμαζε και σταθερώς ήταν σε επαφή και συνεννόηση με τον Πορτογάλο ομόλογό του, Αντόνιο ντε Ολιβέιρα Σαλαζάρ. Αυτός ο τελευταίος, πανεπιστημιακός καθηγητής όχι τυχαίος, είχε μια θεωρία την οποία και εφάρμοσε: Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου της “λαϊκής μάζας” επιφέρει στροφή της κοινωνίας προς την Αριστερά και -το κυριότερο!- διαφθορά.

Έτσι, σκοπίμως κρατούσε τη χώρα του σε κατάσταση “υπανάπτυξης” και συνακολούθως ευνοούσε τη “συντήρηση και αναζωογόνηση της Παράδοσης”. Ο Φράνκο, πάλι, ακολουθούσε μόνο μερικώς τις προτροπές του Πορτογάλου δικτάτορα. Δημιούργησε, συγκεκριμένα, τις προϋποθέσεις της βιομηχανικής ανάπτυξης της Ισπανίας, σταθερώς ευνοώντας όμως τα μεσαία κοινωνικά στρώματα, την οικονομική και ηθική ισχύ των οποίων θεωρούσε ως εγγύηση της εθνικής συνοχής.

Έχουν αυτά σχέση με την Ελλάδα; Βεβαίως! Από το πρώτο μισό της δεκαετίας του 1940 το εγχώριό μας Κομμουνιστικό Κόμμα είχε αναδειχθεί ως το αναλογικώς μεγαλύτερο στην Ευρώπη. Και φυσικά αυτό δημιουργούσε βαρύ πρόβλημα στον όλο Δυτικό Συνασπισμό. Πώς, λοιπόν, ήταν δυνατόν να καμφθεί η ισχύς γενικώς της Αριστεράς στη χώρα μας;

Ο Καραμανλής, με την καραμανλίδικη λογική του, πίστευε πως η απαλλαγή των Ελλήνων από τη φτώχεια, που παραδοσιακώς τους μάστιζε, σε συνδυασμό με τη “φιλελευθεροποίηση” του δημόσιου βίου μας θα επέφεραν τη δραστική μείωση του αριθμού των “κομμουνιστών και των συνοδοιπόρων τους”. Εξ ου και το σύνθημα που επιδέξια διακωμώδησε ο Βασίλης Βασιλικός στο “Ζ”: “Η ΕΡΕ κάνει έργα!” Το Στέμμα όμως είχε άλλη άποψη: Άνοδος του βιοτικού επιπέδου και “άνεμος ελευθερίας” δεν θα μείωναν μα αντιθέτως θα προκαλούσαν αύξηση των οπαδών της Αριστεράς. Και -δυστυχώς!- η “βάσανος της πείρας” απέδειξε την ορθότητα της άποψης των Ανακτόρων, την οποία, ως φαίνεται, εμμόνως συμμερίζονταν οι Παναγής Παπαληγούρας και Γεώργιος Ράλλης.

Αφορισμοί με νόημα

Τα σχετικά γεγονότα βέβαια έχουνε, τώρα πια, σημασία κυρίως ιστορική. Ο γενικότερος προβληματισμός πάντως διατηρεί αμείωτη τη σπουδαιότητά του. Πρώτος ο Αριστοτέλης είχε ασχοληθεί με το ζήτημα των επιπτώσεων που συνεπάγεται η πολύ ευμενής μεταχείριση των “μη προνομιούχων”. Στη συνέχεια, τη σκυτάλη παρέλαβαν άλλοι, μεταξύ των οποίων διέλαμψε ο ημέτερος Εμμανουήλ Ροΐδης. Η επίλυση του σχετικού προβλήματος κείται, βέβαια, πολύ πέρα από τα όρια του εν όψει άρθρου. Αυτό που όμως παρουσιάζει ενδιαφέρον ιδιαίτερο είναι το ότι το ζήτημα αυτό αναταράσσει κυρίως τη δική μας Πατρίδα.

Ο αφορισμός: «οι Έλληνες είναι τρελλοί» συνιστά κοινό τόπο της σκέψης πολλών προσωπικοτήτων του τόπου μας, με πρώτο τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και τελευταίο (;) τον Κ. Καραμανλή. Έχοντας κατά νουν αυτό λοιπόν, ακουσίως αναθυμάται κανείς τη ρήση που και σήμερα ακούγεται σε χώρες της Εγγύς Ανατολής: «Ο Θεός έρριξε στους ανθρώπους δέκα μέτρα τρέλλας, αλλά τα εννιά από αυτά [πρόλαβαν και] τα πήραν οι Έλληνες».

Και εν κατακλείδι: Το να βγει η χώρα μας από τη δραματική κατάσταση όπου σήμερα βρίσκεται είναι “μέγα ζητούμενο”. Ακόμη μεγαλύτερο όμως, το “ύψιστο” θα μπορούσε κανείς να πει, είναι το πώς θα αντιμετωπίσουμε εμείς, οι Έλληνες, το τυχόν νέο “χαμόγελο του Πεπρωμένου μας”. Κατά κανόνα, εκεί ακριβώς είναι που τα “κάνουμε θάλασσα”. Και προκειμένου να γίνει αντιληπτό το πόσο βαθύ είναι το πέλαγος στο οποίο βυθιζόμαστε, όποτε στέρξει η Τύχη να μας χαμογελάσει, καλό είναι να αναλογιστούμε τα όσα γίνονται στη γειτονική μας Τουρκία.

Η Τουρκία για τον Κεμάλ

Οι Τούρκοι, κάνοντας σύγκριση της χώρας τους με τη δική μας, αφεύκτως καταλήγουν στο εξής συμπέρασμα: «Οι Έλληνες είναι λαός πανέξυπνος που όμως διοικείται από λίγους ανόητους. Ενώ εμείς [οι Τούρκοι] είμαστε μετρίως ή και καθόλου ευφυείς, αλλά μας διοικεί μια μικρή ομάδα ατόμων ταλαντούχων». Δυστυχώς, αυτό ευχερώς επαληθεύεται. Και για να πειστούν οι εν προκειμένω δύσπιστοι, ας αναφερθεί εδώ η περίπτωση του Κεμάλ Ατατούρκ.

Ο Κεμάλ δεν καταγόταν από την Τουρκία αυτή καθ’εαυτή. Επιπλέον, αντιπαθούσε γενικώς τον “ανατολίτικο” τρόπο ζωής και το Ισλάμ ιδιαιτέρως. Παραμένει γνωστή η φάση κατά την οποία εκσφενδόνισε από το βήμα της Εθνοσυνέλευσης στα τελευταία έδρανα το Κοράνι, κραυγάζοντας ότι δεν θέλει καμιά σχέση με αυτό το…… (!) ενός “Άραβα σεΐχη”. Ακόμη και κατά τις παραμονές του θανάτου του, το έσκαγε από τους σωματοφύλακές του και πήγαινε να “γλεντήσει” σε ελληνικές ταβέρνες της Κωνσταντινούπολης.

Επίσης, απαγόρευσε “δια ροπάλου” την ιερή για τους Μουσουλμάνους αραβική γραφή και έστηνε φρουρούς έξω από τα τζαμιά των μεγάλων πόλεων, οι οποίοι κατέγραφαν την ταυτότητα αυτών που σύχναζαν εκεί για προσευχή. Αλλοίμονο στον δημόσιο υπάλληλο και τον αξιωματικό του Στρατού που θα γινόταν ύποπτος προσήλωσης στο Ισλάμ! Δεν απολυόταν άμεσα, αλλά αμέσως τού κοινοποιούνταν η απαγόρευση της προαγωγής του. Και αυτά σε ένα λαό, στον οποίο η θρησκευτική συνείδηση παραδοσιακώς ταυτιζόταν με την εθνική.

Και όμως… Ακόμα και σήμερα η προσωπικότητα του Ατατούρκ περιβάλλεται τιμή ουσιαστικώς απεριόριστη στη χώρα του. Μόνο σε “κλειστές” συζητήσεις με πρόσωπα “εμπιστοσύνης”, λίγοι, γέροι πια, Τούρκοι στέργουν να ομολογήσουν το “τι τράβηξαν” οι οικογένειές τους επί Κεμάλ. Κανένας όμως δεν σπιλώνει “φωναχτά” τη μνήμη του. Εκεί, σε αυτόν τον σεβασμό που σταθερώς και διαχρονικώς εκδηλώνουν οι Τούρκοι προς τους ήρωές τους και τα επιτεύγματά τους οφείλεται η ευστάθεια του τουρκικού Κράτους.

Τα άλλα που κυκλοφορούν στη δική μας Πατρίδα, τα σχετικά με τη “διπλωματική επιτηδειότητα των γειτόνων μας” και τα συναφή, είναι λίγο-πολύ αβάσιμα. Ας ρίξει κανείς μια ματιά στη Σύγχρονη Ιστορία του τόπου μας, κυρίως στην επικαιρότητα, και θα πειστεί για του λόγου το αληθές. Οι ηθικές αξίες της νεολαίας, το επίπεδο των πανεπιστημίων και του εκπαιδευτικού τους προσωπικού, η λειτουργία των νοσοκομείων, η κοινωνική σημασία της οικογένειας και ο συνακόλουθος σεβασμός των παιδιών προς τους γονείς, ο τρόπος με τον οποίο οι Θεσμοί διαδραματίζουν τον ρόλο τους – όλα αυτά αποτελούν πεδία σύγκρισης το αποτέλεσμα της οποίας μόνο απόγνωση μπορεί να προξενήσει στους τωρινούς συμπατριώτες μας…