Θα πει το “ναι” η Τουρκία στην ένταξη της Σουηδίας; – Τι δείχνει η ιστορία

Και να λοιπόν που το “αγαπημένο παιδί” του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ, έχει κάνει άνω κάτω την Συμμαχία και τις ΗΠΑ, για άλλη μια φορά. Αν και ήρε το βέτο για την ένταξη της Φιλανδίας, η Τουρκία εμμένει για λόγους συμφερόντων της στο βέτο για την ένταξη της Σουηδίας. Βέβαια η Τουρκία και δια μέσω του συμβούλου Εξωτερικής Πολιτικής του Ερντογάν, Ακίφ Τσαγατάι Κιλίτς, αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να δώσει το “πράσινο φως” για ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, στην επικείμενη Σύνοδο της Συμμαχίας, στα μέσα Ιουλίου στην Λιθουανία.

Σύμφωνα με τον Ρώσο πολιτικό αναλυτή Κονσταντίν Σοκόλοφ, αλλά και τον Γενικό Γραμματέα του Τουρκικού Κόμματος Μητέρας Πατρίδας, Dogu Perincek, πίσω από την κρίση ΝΑΤΟ-Τουρκίας βρίσκεται το αμερικανικό σχέδιο δημιουργίας κουρδικού κράτους! Πάντως, η Τουρκία κρατάει “αιχμάλωτη” τη Σουηδία σε σχέση με την ένταξή της στο ΝΑΤΟ, προκειμένου να αποσπάσει στρατιωτικά και πολιτικά οφέλη μέχρι να πει το πολυπόθητο “Ναι”. Όμως δεν είναι η πρώτη φορά που το κάνει.

Το ίδιο έκανε και το 1713 με τον βασιλιά της Σουηδίας Κάρολο! Κάποιες φορές μια συγκλονιστική επανάληψη της ιστορίας, μας επαναφέρει στις σημερινές γεωπολιτικές εξελίξεις. Ο Κάρολος ΧΙΙ, ανέβηκε στον θρόνο της Σουηδίας στα δεκαπέντε του χρόνια 1697 και οδήγησε στα δεκαοκτώ του την Σουηδία στον Μεγάλο Βόρειο Πόλεμο εναντίον όλων των γειτόνων της, που διαμφισβήτησαν την κυριαρχία της στην Βαλτική.

Ο Κάρολος στο Διδυμότειχο

O Κάρολος ήταν μόλις 18 ετών και ο αντίπαλός του, ο Μεγάλος Πέτρος της Ρωσίας, 28. Τελικά ο Κάρολος ηττήθηκε στην μάχη της Πολτάβα (στη σημερινή Ουκρανία) το 1709 και κατέφυγε στην Μολδαβία, όπου το 1713, οι Οθωμανοί με μια αιφνιδιαστική ενέργεια στο στρατόπεδό του στον Δνείστερο, τον συνέλαβαν και τον οδήγησαν στο Διδυμότειχο, όπου παρέμεινε επί δεκαπέντε μήνες ημι-αιχμάλωτος στο κάστρο της πόλης.

Ο Κάρολος έφυγε τελικά από το Διδυμότειχο το Σεπτέμβριο του 1714 και μετά από περιπέτειες επέστρεψε στην Σουηδία. Φυσικά ούτε τότε, ούτε και τώρα οι Τούρκοι δέχτηκαν να συμμαχήσουν με τη Σουηδία εναντίον των Ρώσων. Το Διδυμότειχο έγινε έτσι για λίγο Σουηδία, ενώ είχε διατελέσει και πρωτεύουσα του Βυζαντίου. Το “παλάτι του βασιλιά” όπου κρατούνταν ο Κάρολος δεν ήταν παρά μια σκαμμένη σπηλιά ψηλά στο κάστρο, που ακόμα και σήμερα οι ντόπιοι τη δείχνουν και την αποκαλούν «η φυλακή του Καρόλου».

Το ερώτημα που έχει τεθεί είναι γιατί Φινλανδία και Σουηδία εγκατέλειψαν την παραδοσιακή πολιτική ουδετερότητας τους και επεδίωξαν την ένταξη στο ΝΑΤΟ; Σύμφωνα με ανάλυση του Jon Henley της εφημερίδας The Guardian, «η ουδετερότητα δύο χωρών είχε τις ρίζες της σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές, ιστορίες και εθνικές ταυτότητες. Η επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία με σκοπό να αποτρέψει την επέκταση του ΝΑΤΟ – κατέληξε να επιτύχει το αντίθετο, καθώς οι Σκανδιναβοί γείτονες εγκατέλειψαν την επί δεκαετίες στρατιωτική ουδετερότητας σε μια σεισμική μετατόπιση της τάξης ασφαλείας της Ευρώπης». Την εγκατέλειψαν σε τέτοιο βαθμό, ώστε η Σουηδία να μοιάζει πρόθυμη να φιλοξενήσει στρατεύματα του ΝΑΤΟ, πριν ακόμα γίνει επίσημα μέλος του!

Η περίπτωση της Φινλανδίας

Η ουδετερότητα της Φινλανδίας, ήταν προφανώς λειτουργική, καθόσον μοιραζόταν σύνορα 830 μιλίων (1.340 χιλιομέτρων) με τη Ρωσία, κέρδισε την ανεξαρτησία της από τη Μόσχα μόλις το 1917 και απέκρουσε δύο φορές τις επιθέσεις του Κόκκινου Στρατού κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Σύμφωνα με αναλυτές, όπως η Minna Ålander, ειδική για τη βόρεια Ευρώπη, «η φινλανδική πολιτική ασφαλείας ήταν πάντα απόλυτα ρεαλιστική. Η προσέγγιση βασίστηκε σε καλές σχέσεις με τη Ρωσία και διατήρηση υψηλής ικανότητας ασφαλείας. Λοιπόν, από τον Φεβρουάριο, η πρώτη δεν ισχύει πλέον».

Για τη Φινλανδία, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η συζήτηση για την ένταξη είχε να κάνει με την ασφάλεια. Η Ρωσία είχε γίνει αναξιόπιστος και βάναυσος γείτονας και μόνο η συλλογική άμυνα του ΝΑΤΟ θα ήταν αρκετή. Φινλανδοί πολιτικοί αναφέρθηκαν σε μια «στιγμή εθνικής αφύπνισης». Ακόμα και τον Ιανουάριο του 2022, όταν τα ρωσικά στρατεύματα συγκεντρώνονταν στα σύνορα της Ουκρανίας, η πρωθυπουργός της Φινλανδίας, Σάνα Μάριν, δήλωνε ότι είναι «πολύ απίθανο» η Φινλανδία να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, κατά τη διάρκεια της θητείας της.

Ωστόσο, μέσα στον Μάιο, το κοινοβούλιο της Φινλανδίας ψήφισε την ένταξη στο ΝΑΤΟ και μόνο οκτώ από τους 200 βουλευτές ψήφισαν αρνητικά. Αυτό ήταν ένα μεγάλο βήμα για την Φιλανδία που δεν ξέχασε τον πόλεμο με την Ρωσία το 1939-40, που αποτελεί βασικό μέρος της σύγχρονης ιστορίας της και παραμένει πηγή διαρκούς εθνικής υπερηφάνειας. Αλλά τελικά η Φινλανδία αναγκάστηκε να εκχωρήσει το 10% του εδάφους της και το 1948 υπέγραψε συνθήκη φιλίας και συνεργασίας με τη Σοβιετική Ένωση, πράξη που στην διπλωματία ονομάσθηκε έκτοτε “φινλανδοποίηση”, δηλαδή παραχώρηση κυριαρχίας, για να αποφευχθεί ο πόλεμος.

Αλλά, αυτό που συνέβη με την ένταξη στο ΝΑΤΟ είναι όντως ιστορική αλλαγή. Μια δραματική αλλαγή στην κοινή γνώμη έδειξε το δρόμο. Το 2021 μια δημοσκόπηση έθετε τη στήριξη για ένταξη στο ΝΑΤΟ στη Φινλανδία στο 34%. Σε έρευνα του 2022, μετά την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, έφθασε στο 76%. Και αυτό ήταν που άλλαξε όλα τα μέχρι τότε δεδομένα για την Φιλανδία, η οποία έγινε και επίσημα μέλος της Συμμαχίας τον περασμένο Απρίλιο.

Η ριζική αλλαγή της Σουηδίας

Η αλλαγή στη Σουηδία είναι μνημειώδης, είχε δηλώσει ο Gunilla Herolf, ανώτερος συνεργάτης ερευνητής στο Σουηδικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων. «Έχουμε διατηρήσει ένα δόγμα εδώ και πάνω από 200 χρόνια», ανέφερε. «Είναι μεγάλη υπόθεση. Σημαίνει κάτι για τους ανθρώπους. Γίνεται θέμα ταυτότητας». Σύμφωνα με δυτικούς αναλυτές, αν ρωτούσαμε παλαιότερα τους Σουηδούς ποια είναι τα τρία πράγματα που καθορίζουν τη χώρα τους, πολλοί θα απαντούσαν: «Το κυνήγι ελαφιών, η ζυμωμένη ρέγκα και η μη ευθυγράμμιση», δηλαδή η ουδετερότητα!

Με τη Φινλανδία να χρησιμεύει ως δικλείδα ασφαλείας κατά της Ρωσίας, η Σουηδία, η οποία δεν έχει πολεμήσει και δεν έχει ενταχθεί σε συμμαχίες από το 1812, θα μπορούσε να διαμορφώσει την ουδετερότητά της, σύμφωνα με πιο ιδεαλιστικές και ιδεολογικές γραμμές. Η Σουηδία ακολούθησε έτσι έναν αξιοζήλευτο χώρο για την ίδια την χώρα και τους Σουηδούς πολίτες: Ειρήνη, πυρηνικός αφοπλισμός, διεθνής μεσολάβηση, υποστήριξη νεοσύστατων δημοκρατιών σε όλο τον κόσμο.

Αυτό έγινε μέρος της εθνικής εικόνας και ιδιαίτερα της διεθνούς ταυτότητας των ισχυρών Σοσιαλδημοκρατών της Σουηδίας, οι οποίοι έχουν κερδίσει κάθε εκλογή τα τελευταία 100 χρόνια! Πολλοί, εξακολουθούν να πιστεύουν ότι η ένταξη στο ΝΑΤΟ δεν θα καταστήσει την Σουηδία περισσότερο ασφαλή, καθώς η πυρηνική αποτροπή της Συμμαχίας αυξάνει τις εντάσεις, ενώ θα της κοστίσει τον επιφανή ουδέτερο και ειρηνικό ρόλο της στον παγκόσμιο αφοπλισμό. Πάντως, δεν είναι σίγουρο ότι η Σουηδία θα είχε ενεργήσει διαφορετικά από τη Φινλανδία, εάν βρισκόταν στη γεωγραφική θέση της δεύτερης.

Η Σουηδία μείωσε τον στρατό της τη δεκαετία του 1990 και τερμάτισε τη στρατολόγηση, πριν την επαναφέρει και ενισχύσει ξανά τις αμυντικές δαπάνες από το 2014, όταν η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία. Έτσι τώρα, αν και η πλειονότητα υποστηρίζει σήμερα την ένταξη στο ΝΑΤΟ, πολλοί στη Σουηδία βλέπουν την απόφαση αυτή ως βιαστική. Άλλοι εξέφρασαν επίσης τη λύπη τους για το γεγονός ότι (αν και για κατανοητούς λόγους) η Φινλανδία, που αποτελούσε σουηδικό έδαφος για 600 χρόνια, ήταν αυτή που ηγήθηκε του χορού. Η γρήγορη απόφαση της Φινλανδίας κατέλαβε τη σουηδική πολιτική που ακολούθησε, με το επιχείρημα ότι η Σουηδία δεν θα μπορούσε να είναι η μόνη σκανδιναβική χώρα εκτός ΝΑΤΟ.

Που οδηγούνται τα πράγματα

Οι αντιρρήσεις της Τουρκίας, σαφώς κατατάσσονται στην επιθετική, εκβιαστική πολιτική της Άγκυρας και στα ανταλλάγματα που επιδιώκει. Θέλει να εγκρίνουν οι ΗΠΑ τα 40 Α/Φ F-16 που ζητά, να γίνει αναβάθμιση των παλαιότερων 80 και να αρθούν οι κυρώσεις από τις ΗΠΑ, λόγω του νόμου CAATSA και να μπει ξανά στο πρόγραμμα των F-35. Τι πρόκειται να γίνει: Κατά την εκτίμησή μου, θα ικανοποιηθεί μεγάλο μέρος των τουρκικών απαιτήσεων, τόσο από τις ΗΠΑ, όσο και από την ΕΕ. Ήδη Σουηδία και Φιλανδία έχουν υποχωρήσει για θέματα “τρομοκρατίας”, όπως τα θέτει η Τουρκία.

Σε ότι αφορά την αντίδραση της Ρωσίας, αυτή έχει σταματήσει τις εξαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου στη Φινλανδία, αλλά και τα δύο αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 10% των συνολικών προμηθειών, αφού το μεγαλύτερο μέρος παρέχεται από τα πυρηνικά της εργοστάσια.

Η Ρωσία φαίνεται να αναγνώρισε ότι η Φινλανδία και η Σουηδία ήταν μια χαμένη ευκαιρία για τη Μόσχα από τη στιγμή που εντάχθηκαν στην ΕΕ. Δεν πρόκειται να αντιδράσει βίαια, όπως έκανε στην περίπτωση της Ουκρανίας. Εκτός της μιας και μοναδικής περίπτωσης: Αν οι δύο χώρες – και ιδιαίτερα η Φιλανδία, δεχθούν νατοϊκές βάσεις και εγκατάσταση της αντιπυραυλικής ασπίδας του ΝΑΤΟ. Τότε ο πόλεμος θα είναι δεδομένος.