Το μυθιστόρημα της μειονότητας – Το δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού

Το όνομα της μειονότητας στη Θράκη μπορεί να κυριάρχησε στην τρέχουσα προεκλογική αντιπαράθεση με τις κατηγορίες της ΝΔ εναντίον του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά δεν ήταν μόνο την εποχή του Παπάγου που η ελληνική κυβέρνηση είχε γίνει σημαιοφόρος. Το 1999, ο τότε υπουργός Eξωτερικών Γιώργος Παπανδρέου είχε δηλώσει ότι δεν τον ενδιαφέρουν οι ονομασίες των μειονοτήτων, αρκεί να μην αμφισβητηθούν τα σύνορα! Και βεβαίως, το επιχείρημα είναι το δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού.

Tο επιχείρημά του είναι λογικά διάτρητο. H διπλωματική ιστορία έχει αποδείξει ότι η αμφισβήτηση των συνόρων δεν προκύπτει ως διά μαγείας. Προετοιμάζεται με μικρά ενδιάμεσα βήματα. Aυτό δεν σημαίνει ότι θα τεθεί σε κίνδυνο η εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας εάν αποδεχθεί η μειονότητα να ονομάζεται επισήμως “τουρκική”. Σημαίνει, όμως, ότι στον ελληνοτουρκικό διπλωματικό “πόλεμο χαρακωμάτων”, η Aθήνα θα έχει εγγράψει μία πολύ αρνητική υποθήκη, την οποία θα βρει μπροστά της.

Δεν είναι μυστικό ότι δεν ήταν μόνο ο Γιώργος Παπανδρέου που σκεφτόταν έτσι. Υπάρχουν κύκλοι στην Αθήνα που υποστηρίζουν την μετονομασία της μειονότητας, επικαλούμενοι το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού. Το δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού, όμως, αφορά άτομα και όχι μειονότητες, έστω κι αν υπάρχει η τάση να γενικευθεί. O καθένας έχει δικαίωμα να έχει όποια εθνική ταυτότητα επιθυμεί. Δεν μπορεί, όμως, να διεκδικεί ως εξ αυτού ειδικό καθεστώς προστασίας, όπως συμβαίνει με τις μειονότητες.

Ας μείνουμε, όμως, σ’ αυτό το σημείο. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, με τη σύμφωνη γνώμη και Ελλήνων δικαστών, έχει αποφανθεί το 2008 ότι οι μουσουλμάνοι μπορούν να αποκαλούνται “Τούρκοι” και να συστήνουν συλλόγους με τον επιθετικό προσδιορισμό “τουρκικός/ή”. Επέβαλε, μάλιστα, και χρηματική ποινή στην Ελλάδα. Το 2017, η ελληνική Βουλή ψήφισε το νόμο 4491 (υπερψήφισαν ΣΥΡΙΖΑ, ΝΔ και ΠΑΣΟΚ), ο οποίος, επικαλούμενος την προαναφερθείσα απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, άφησε ανοικτή τη δυνατότητα στους μουσουλμάνους να χρησιμοποιούν τους όρους “Τούρκοι” και “τουρκικός/ή”. Το 2021, όμως, ο Άρειος Πάγος με την απόφαση 840 ακύρωσε την εφαρμογή και της απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και του νόμου 4491/2017.

Το δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού

Όσοι εμφανίζονται έτοιμοι να μετονομάσουν την μουσουλμανική μειονότητα σε τουρκική, επικαλούμενοι το δικαίωμα αυτοπροσδιορισμού, πρέπει να σκεφθούν πού οδηγεί η λογική τους. Εάν την εφαρμόσουμε, το ελληνικό κράτος πρέπει να αναγνωρίσει την ύπαρξη και “μακεδονικής μειονότητας” και να ιδρύσει σχολεία για τη διδασκαλία της “μακεδονικής γλώσσας”! Όπως έχουμε ήδη σημειώσει, το εάν η μειονότητα θα ονομάζεται επισήμως μουσουλμανική ή τουρκική δεν είναι φραστική λεπτομέρεια. H Συνθήκη της Λωζάνης αναγνωρίζει την ύπαρξη θρησκευτικής και όχι εθνικής μειονότητας στην Θράκη και γι’ αυτό την ονομάζει μουσουλμανική.

Προφανώς, ένα μεγάλο ποσοστό των μουσουλμάνων της Θράκης είναι εθνικά Τούρκοι, εξου και αποκαλούνται τουρκογενείς για να διαχωρίζονται από τους Πομάκους και τους Ρομά μουσουλμάνους. Το ζήτημα δεν είναι εάν υπάρχουν Τούρκοι στην Ελλάδα, που προφανώς υπάρχουν, όπως υπάρχουν και Αλβανοί, Αιγύπτιοι, Πολωνοί, Ουκρανοί κ.α. που έχουν ελληνικό διαβατήριο. Το ζήτημα είναι εάν κάποιοι από αυτούς αναγνωρίζονται ως μειονότητα με τα ειδικά δικαιώματα που συνεπάγεται αυτή η αναγνώριση. Η μόνη αναγνωρισμένη με διεθνή συνθήκη μειονότητα στην Ελλάδα είναι η μουσουλμανική στη Θράκη, η οποία, ως τέτοια, έχει ειδικά δικαιώματα.

Oι απόψεις για ελαφρά τη καρδία αναγνώριση μειονοτήτων, όπως και οι απόψεις για άνευ όρων μαζική παροχή ιθαγένειας σε οικονομικούς μετανάστες πηγάζουν από έναν επικίνδυνο ιδεολογικό μεταπρατισμό. Mε επαρχιώτικο φανατισμό προσπαθούν να εφαρμόσουν σ’ ένα εθνικό κράτος το θεσμικό μοντέλο της πολυπολιτισμικής κοινωνίας. Tο γεγονός ότι εδώ και λίγα χρόνια η Eλλάδα δέχθηκε πολλούς μετανάστες, δεν αλλάζει τα πράγματα στο θεσμικό επίπεδο.

Η εκπαίδευση της μειονότητας

Η εκπαίδευση της μειονότητας αποτέλεσε και συνεχίζει να αποτελεί στρατηγικής σημασίας παράγοντα στη προσπάθεια της Άγκυρας για τον εκτουρκισμό του μουσουλμανικού στοιχείου και την χρησιμοποίησή του σαν πιόνι για την προώθηση των επεκτατικών σχεδιασμών της. Γι’ αυτό και η Τουρκία από νωρίς έδωσε έμφαση στον τομέα αυτό, έχοντας επίγνωση ότι η ηγεμονία της στην εκπαιδευτική διαδικασία ήταν απαραίτητη προϋπόθεση για να επιτύχει τις επιδιώξεις της.

Την 1-2-1993, ο Σαδίκ παρεμπόδισε τους μουσουλμάνους δασκάλους να συμμετάσχουν στην τελετή παράδοσης των νέων σχολικών βιβλίων, που ετοίμασε το ελληνικό υπουργείο Παιδείας για τα δημοτικά σχολεία της μειονότητας. Το αποτέλεσμα ήταν η κήρυξη τετραήμερης αποχής από τα μαθήματα δασκάλων και μαθητών. Το εκπαιδευτικό πρωτόκολλο του 1968 δεν προβλέπει ποια μαθήματα θα διδάσκονται στην τουρκική γλώσσα και ποια στην ελληνική.

Γι’ αυτό και στα ελληνικά σχολεία της Κωνσταντινούπολης όλα τα μαθήματα γίνονταν στα τουρκικά, εκτός από το μάθημα των ελληνικών! Στα μειονοτικά σχολεία της Θράκης στην ελληνική γλώσσα γίνονται εκτός από τα ελληνικά, η ιστορία, η γεωγραφία και η αγωγή του πολίτη, ενώ στην τουρκική γίνονται τα τουρκικά, τα θρησκευτικά, τα μαθηματικά, η φυσική-χημεία, τα τεχνικά και η μουσική.

Η στροφή στα δημόσια σχολεία

Στην πραγματικότητα, οι μειονοτικοί μαθητές, ειδικά των ορεινών περιοχών, δεν μαθαίνουν επαρκώς τα ελληνικά, ώστε να είναι σε θέση να ενταχθούν στην ελληνική κοινωνία. Ο πρώτος λόγος ήταν η αδιαφορία της ίδιας της μειονότητας. Ο δεύτερος ήταν η αδιαφορία της πλειονότητας των χριστιανών δασκάλων, οι οποίοι πολλές φορές δεν πήγαιναν καθημερινά στα σχολεία τους. Όσο κι αν φαίνεται απίστευτο, στα μειονοτικά σχολεία στέλνουν πρωτοδιόριστους, χωρίς καμία προπαρασκευή για να αντιμετωπίσουν τις ιδιαίτερες και δύσκολες συνθήκες. Με τον τρόπο αυτό, το ίδιο το ελληνικό κράτος ακύρωνε μία σημαντική δυνατότητα για να καλλιεργήσει κλίμα αρμονικής συμβίωσης και στα παιδιά και στους γονείς τους.

Οι τουρκόφρονες, μάλιστα, απαιτούσαν τα όποια κονδύλια διατίθενται για τη μειονοτική εκπαίδευση να τα διαχειρίζονται όχι οι αρμόδιες δημόσιες υπηρεσίες, αλλά επιτροπές μουσουλμάνων. Ο Φαϊκογλου, μάλιστα, είχε υποβάλει και μήνυση γι’ αυτό το λόγο στον τότε νομάρχη Ξάνθης! Η ελεγχόμενη από το τουρκικό προξενείο μειονοτική ηγεσία επεδίωκε και συνεχίζει να επιδιώκει να δημιουργήσει συνθήκες de facto συνδιοίκησης, να αναγορευθεί σε αποκλειστικό ενδιάμεσο και διαχειριστή των μειονοτικών υποθέσεων, ώστε να αναπαράγει και να ενισχύει τον έλεγχό της επί του μουσουλμανικού πληθυσμού.

Η αστικοποίηση μουσουλμάνων από τις ορεινές περιοχές είχε και ένα θετικό αποτέλεσμα στο επίπεδο της εκπαίδευσης. Πολλοί μειονοτικοί, ακόμα και από όσους ψηφίζουν τουρκόφρονες, στέλνουν πλέον τα παιδιά τους στα δημόσια ελληνικά σχολεία, έχοντας συνειδητοποιήσει πως μόνο έτσι θα έχουν ένα επαγγελματικό μέλλον στην Ελλάδα. Το γεγονός, μάλιστα, πως έχει καθοριστεί μία ποσόστωση για την είσοδο μουσουλμάνων στα ελληνικά πανεπιστήμια έχει ενισχύσει αυτή την τάση με όσα θετικά αυτή συνεπάγεται.