Και εθνική κυριαρχία στο τραπέζι – Ο Μητσοτάκης τεστάρει αντιδράσεις

Ήταν εδώ και καιρό προφανές ότι η συνάντηση Μητσοτάκη-Ερντογάν θα λειτουργούσε σαν το εναρκτήριο λάκτισμα για τον επικείμενο νέο κύκλο ελληνοτουρκικής διαπραγμάτευσης υπό αμερικανική εποπτεία, ο οποίος θα αγγίξει όχι μόνο κυριαρχικά δικαιώματα, αλλά εθνική κυριαρχία. Το ανέφερε, μάλιστα, και ο ίδιος ο πρόεδρος Μπάιντεν ότι έχει δρομολογηθεί μία διπλωματική διαδικασία μεταξύ Αθήνας-Άγκυρας με σκοπό, βεβαίως, την ενίσχυση του ΝΑΤΟ.

Ο Μητσοτάκης πήγε στο Βίλνιους, δηλώνοντας ότι η μόνη διαφορά που έχουμε με την Τουρκία είναι η οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας-ΑΟΖ. Για την ακρίβεια, επί μεγάλο διάστημα ο πρωθυπουργός χρησιμοποιούσε τον όρο “οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών” και μόνο όταν δέχθηκε κριτική επανήλθε στην εθνική γραμμή, διευκρινίζοντας ότι αναφέρεται σε υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ.

Στην πραγματικότητα, όμως, δεν πρόκειται για φραστική παραδρομή. Το αντίθετο, μάλιστα. Στις θαλάσσιες ζώνες, εκτός από την ΑΟΖ που αφορούν κυριαρχικά δικαιώματα, συμπεριλαμβάνονται και τα χωρικά ύδατα, τα οποία αφορούν εθνική κυριαρχία, αφού τα χωρικά ύδατα θεωρούνται επικράτεια ενός παράκτιου κράτους. Να προσθέσουμε ότι η επέκταση των χωρικών υδάτων στα 12 μίλια είναι –σύμφωνα με το Διεθνές Δίκαιο– δικαίωμα κάθε παράκτιου κράτους, το οποίο ασκείται μονομερώς, χωρίς δηλαδή διαβούλευση και πολύ περισσότερο διαπραγμάτευση με γειτονικό κράτος. Αντιθέτως, η οριοθέτηση ΑΟΖ, εάν υπάρχει διαφωνία των παρακτίων κρατών, λύνεται ή με συμφωνία κατόπιν διμερούς διαπραγμάτευσης, ή με απόφαση διεθνούς δικαιοδοτικού οργάνου, όπως η Χάγη.

Το γεγονός ότι ο Μητσοτάκης συνειδητά χρησιμοποιούσε τον όρο “θαλάσσιες ζώνες” ήταν εξαρχής σαφές, αλλά επιβεβαιώνεται τώρα με τη συνέντευξή του στον “Σκάι”. Ακούγοντας προσεκτικά τον πρωθυπουργό, διαπιστώνει κανείς ότι σχοινοβατεί: από τη μία πλευρά δεν θέλει να δώσει πάτημα για καταγγελία και στην εσωκομματική αντιπολίτευση και στα άλλα κόμματα. Από την άλλη, όμως, είναι πασιφανές ότι έστω και θολά ανοίγει κάποια χαρτιά για να τεστάρει αντιδράσεις.

Μόνη διαφορά ή βασική διαφορά

Ενώ, λοιπόν, σύμφωνα με την πάγια εθνική γραμμή η οριοθέτηση ΑΟΖ ήταν η μόνη ελληνοτουρκική διαφορά, ο Μητσοτάκης μιλάει για «βασική διαφορά», αφήνοντας σαφώς να εννοηθεί πως υπάρχουν κι άλλες. Δεν είναι τυχαίο ότι χρησιμοποιεί ταυτοχρόνως και τον όρο “θαλάσσιες ζώνες” και τον όρο “υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ”, ενώ υπάρχει ποιοτική διαφορά μεταξύ τους. Και βεβαίως το κάνει, επειδή –σύμφωνα με πληροφορίες– είναι αποφασισμένος να διαπραγματευθεί με την Άγκυρα και το εύρος των ελληνικών χωρικών υδάτων.

Στην πραγματικότητα, οι επικείμενες διαπραγματεύσεις –σύμφωνα με πληροφορίες– θα κινηθούν στο πλαίσιο, στο οποίο είχαν κινηθεί επί κυβέρνησης Σημίτη, στις αρχές της δεκαετίας 2000. Τότε, η Αθήνα είχε αποδεχθεί, όπως προκύπτει από τα πρακτικά των διερευνητικών, να μετατραπεί σε αντικείμενο διαπραγμάτευσης με την Άγκυρα το νόμιμο δικαίωμά της να επεκτείνει μονομερώς τα ελληνικά χωρικά ύδατα. Για την ακρίβεια, διαπραγματευόταν χωρικά ύδατα διαφορετικού εύρους από περιοχή σε περιοχή του Αιγαίου.

Η φόρμουλα έχει επανέλθει τώρα στο τραπέζι. Οι Τούρκοι φέρονται διατεθειμένοι να μας επιτρέψουν(!) να επεκτείνουμε τα χωρικά μας ύδατα στα 12 μίλια στα νότια της Κρήτης και στο δυτικό Αιγαίο, αλλά όχι στο ανατολικό, στο βόρειο και στο νότιο. Εκεί θα παραμείνουν τα έξι μίλια ή στις απομακρυσμένες από τα μικρασιατικά παράλια περιοχές ίσως επεκταθούν στα οκτώ μίλια, πάντα με αντίστοιχη ευθυγράμμιση του εθνικού εναερίου χώρου. Επίσης, θα καθιερωθούν και δίαυλοι “ελεύθερης διέλευσης” (όχι αβλαβούς) για τα τουρκικά πλοία και μέσα από ελληνικά χωρικά ύδατα. Εάν αυτό δεν είναι προσαρμογή στις θέσεις της Άγκυρας τί είναι;

Ένα άλλο ζήτημα που βρίσκεται στο τραπέζι είναι ότι ο οριοθέτηση της ΑΟΖ δεν θα γίνει με βάση το Διεθνές Δίκαιο, αλλά με βάση το συνυποσχετικό, εάν ποτέ φθάσουμε να υπογραφεί. Και η Άγκυρα απαιτούσε πριν 20 χρόνια και απαιτεί και σήμερα, το συνυποσχετικό να παρακάμπτει το Διεθνές Δίκαιο και να υποδεικνύει στο Διεθνές Δικαστήριο την οριοθέτηση που θα έχει προαποφασιστεί από τις δύο πλευρές, εάν βεβαίως ποτέ καταλήξουν. Πιο συγκεκριμένα, απαιτούσε να μην εφαρμοστεί η μέση γραμμή, ή έστω μία ευνοϊκή για την Άγκυρα προσαρμογή της, αλλά στην Τουρκία να δοθεί σαν υφαλοκρηπίδα-ΑΟΖ μία συνεκτική έκταση στα διεθνή ύδατα του βορειοκεντρικού Αιγαίου (δυτικά της Λήμνου και της Λέσβου), όπου πιθανολογείται η ύπαρξη κοιτασμάτων.

Οι “υποχωρήσεις” του Μητσοτάκη

Αν προσέξουμε τα όσα είπε ο Μητσοτάκης. Μπορεί να επέλεξε θολές κι αμφίσημες εκφράσεις, αλλά δεν παύει να είναι αποκαλυπτικός. Προφανώς, κανείς δεν έχει αντίρρηση να επικρατήσει ήπιο κλίμα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και ως εκ τούτου δεν έχει αντίρρηση να επανεκκινήσει ο διμερής διάλογος. Άλλο διάλογος, όμως, κι άλλο διαπραγμάτευση επί των τουρκικών μονομερών επεκτατικών διεκδικήσεων.

Ο πρωθυπουργός ξεκαθάρισε ότι στόχος του είναι να λύσει τον “πυρήνα της διαφοράς”. «Υπάρχει μία τολμηρή ατζέντα, την οποία είμαι διατεθειμένος να διερευνήσω». Κι όταν ρωτήθηκε αν θα υπάρξει απομείωση της εθνικής κυριαρχίας, όπως την γνωρίζουμε σήμερα, απάντησε: «Αυτό είναι μία σχετική έννοια… Οποιαδήποτε συμφωνία μπορεί ενδεχομένως, ναι, να συνεπάγεται και κάποιες υποχωρήσεις από θέσεις που αποτελούν την αφετηρία της διαπραγμάτευσης».

‘Ελεος κ. Μητσοτάκη! Ε όχι και σχετική έννοια η εθνική κυριαρχία! Η εθνική κυριαρχία είναι πολύ συγκεκριμένη και ως εκ τούτου και η όποια ενδεχόμενη απομείωσή της. Η Ελλάδα, όπως και όλα τα άλλα κράτη-μέλη έχουν εθελοντικά παραχωρήσει στην ΕΕ τμήματα της εθνικής τους κυριαρχίας για να μπορέσει να υπάρξει η Ένωση. Αυτό, ωστόσο, είναι ποιοτικά διαφορετικό από την ενδεχόμενη απομείωση της εθνικής κυριαρχίας μας υπέρ της Τουρκίας ως αποτέλεσμα μίας συμφωνίας. Και είναι πραγματικά απογοητευτικό ότι οι δύο δημοσιογράφοι του “Σκάι” δεν αντέδρασαν με διευκρινιστικές ερωτήσεις ούτε σ’ αυτό, ούτε σε άλλα σημεία, διευκολύνοντάς τον (με πρόθεση ή όχι αδιάφορο) να υπεκφύγει από τις συνέπειες των δικών του λόγων.

Είναι πασίδηλο ότι ο Μητσοτάκης λέει πολύ λιγότερα από όσα συμβαίνουν στο διπλωματικό παρασκήνιο και μάλιστα φροντίζει με επιλεγμένες εκφράσεις να προετοιμάσει το έδαφος για τις υποχωρήσεις που προανήγγειλε. Δεν είναι τυχαίο π.χ. ότι αυθαιρέτως και σκοπίμως μετέτρεψε τη διαφορά για την οριοθέτηση της ΑΟΖ από νομική σε γεωπολιτική. Η νομική διαφορά λύνεται με βάση το Διεθνές Δίκαιο, ενώ η γεωπολιτική λύνεται με πολιτικούς όρους, δηλαδή κατά κανόνα με βάση την κάθε είδους ισχύ.

Δεν είναι επίσης τυχαίο ότι ο πρωθυπουργός απέφυγε επιμελώς να αναφέρει, έστω και για τα προσχήματα τη λέξη Κυπριακό και Κύπρος. Ανήκει στη σχολή των Ελλήνων πολιτικών, όπως π.χ. ο Σημίτης, που εγκλωβισμένοι στον “μικροελλαδισμό” τους, θεωρούν το Κυπριακό “βαρίδι” και εμπόδιο για την επίλυση των ελληνοτουρκικών. Με τον τρόπο αυτό, όμως, διασπούν τον Ελληνισμό ως γεωπολιτική οντότητα, συρρικνώνοντας το ειδικό βάρος και τη διαπραγματευτική ισχύ όχι μόνο της Κύπρου, αλλά και της Ελλάδας.

Μόνο ελληνικά στο τραπέζι

Ας επιστρέψουμε, όμως, στις “υποχωρήσεις”. Πρώτα απ’ όλα είναι διεθνώς πρωτοφανές να προαναγγέλλει ο ηγέτης μίας χώρας υποχωρήσεις πριν καν αρχίσει η διαπραγμάτευση! Ο Μητσοτάκης δεν είναι αφελής να μην γνωρίζει ότι αυτό δίνει “από τα αποδυτήρια” διαπραγματευτικούς πόντους στην Άγκυρα. Η μόνη εξήγηση είναι ότι το είπε, επειδή το μείζον γι’ αυτόν είναι να προετοιμάσει την ελληνική κοινή γνώμη.

Κατά τα άλλα, όπως το είπε ο πρωθυπουργός, σε αρκετούς μπορεί να φανεί λογικό: πάμε σε μία διαπραγμάτευση και για να επιτευχθεί συμφωνία, πρέπει να επιτευχθεί συμβιβασμός και για να επιτευχθεί συμβιβασμός πρέπει και οι δύο πλευρές να κάνουν κάποιες υποχωρήσεις από τις αρχικές θέσεις τους. Γενικά αυτό δεν είναι λάθος, αλλά στην περίπτωση των ελληνοτουρκικών είναι καταστροφικό.

Εκτός από την οριοθέτηση ΑΟΖ, στο τραπέζι βρίσκονται μόνο οι τουρκικές μονομερείς επεκτατικές διεκδικήσεις (τα νησιά δεν έχουν ΑΟΖ, “Γαλάζια Πατρίδα”, αποστρατιωτικοποίηση, “γκρίζες ζώνες”, αιτία πολέμου τα 12 μίλια κλπ). Και βεβαίως η Άγκυρα δεν έχει αποσύρει καμία διεκδίκησή της. Το υπενθύμισε στους αφελείς της Αθήνας ο εκπρόσωπος του κυβερνώντος κόμματος Τσελίκ, αφού ο Ερντογάν πουλάει αυτόν τον καιρό ήπιους τόνους.

Με άλλα λόγια, στο τραπέζι βρίσκονται για μοίρασμα μόνο ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα και ελληνική κυριαρχία. Ούτε τουρκικά κυριαρχικά δικαιώματα, ούτε τουρκική κυριαρχία. Αυτό σημαίνει ότι από ένα συμβιβασμό, ακόμα και από τον πιο ευνοϊκό, η Ελλάδα έχει μόνο να χάσει και η Τουρκία μόνο να κερδίσει. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι κάθε ελληνική υποχώρηση είναι απεμπόληση κυριαρχικών δικαιωμάτων ή κυριαρχίας, ενώ κάθε τουρκική υποχώρηση είναι υποχώρηση από αυθαίρετες επεκτατικές διεκδικήσεις. Είναι ακριβώς αυτό που θα έπρεπε η σχετική δήλωση του πρωθυπουργού να έχει σημάνει εθνικό συναγερμό.

Ο “πυρήνας” και η “τολμηρή ατζέντα”

Η Άγκυρα δεν κρύβει τις επιδιώξεις της. Μας τις λέει ξεκάθαρα σε κάθε ευκαιρία. Γι’ αυτό και έχει θέσει ως όρο να συμπεριληφθούν στην ατζέντα και να αποτελέσουν αντικείμενο διμερούς διαπραγμάτευσης όλα αυτά που ο Μητσοτάκης έλεγε ότι δεν θα διαπραγματευθεί (επέκταση ελληνικών χωρικών υδάτων, αποστρατιωτικοποίηση, “γκρίζες ζώνες” κλπ). Και γράφω “έλεγε”, επειδή τώρα μας είπε άλλο, ότι στόχος του είναι να επιλύσει τον πυρήνα των ελληνοτουρκικών, προσθέτοντας ότι είναι διατεθειμένος να διερευνήσει μία τολμηρή ατζέντα. Ο πυρήνας της ελληνοτουρκικής διένεξης, όμως, είναι οι μονομερείς τουρκικές επεκτατικές διεκδικήσεις, όχι η οριοθέτηση της ΑΟΖ. Και μιλώντας για “τολμηρή ατζέντα” ο πρωθυπουργός δεν μπορεί να υπονοεί τίποτα άλλο από το καλάθι του τουρκικού επεκτατισμού.

Ουσιαστικά, οι Τούρκοι επιδιώκουν να ακρωτηριάσουν την Ελλάδα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, χρησιμοποιώντας ως όπλο το φοβικό σύνδρομο της Αθήνας. Δεν είναι τυχαίο ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη, όπως και προκάτοχοί της είχαν αναγορεύσει σε διπλωματικό “θρίαμβο” τη χαμηλή θερμοκρασία στο ελληνοτουρκικό μέτωπο. Η χαμηλή θερμοκρασία, όμως, είναι αμοιβαία επωφελής και δεν οφείλει η Ελλάδα να κάνει φαινομενικά ανώδυνες υποχωρήσεις για να την επιτύχει.

Σύμφωνα με πληροφορίες, η επικείμενη διαπραγμάτευση θα είναι εφ’ όλης της ύλης, αλλά αρθρωτή. Αυτό σημαίνει πως θα μπουν όλα τα ζητήματα στο τραπέζι και θα γίνει προσπάθεια να βρεθούν ρυθμίσεις για όλα, αλλά δεν είναι υποχρεωτικό να καταλήξουν σε πακέτο. Θα το προσπαθήσουν, αλλά θα έχουν την ευελιξία να δημιουργήσουν δυναμική “επίλυσης προβλημάτων” με επιμέρους συμφωνίες.

Την τουρκική γραμμή μας την είχε περιγράψει πριν πολύ καιρό ο Τσαβούσογλου: «Είναι χρήσιμο να τα συζητήσουμε αυτά ως πακέτο, όχι να επιλέξουμε ένα θέμα». Αναφερόμενος δε στην αποστρατιωτικοποίηση είχε προσθέσει: «Θα συνεχίσουμε να το διατηρούμε στην επικαιρότητα της διεθνούς κοινότητας. Ένας από τους σκοπούς των συνομιλιών είναι η επίλυση αυτού του προβλήματος». Και όποιος μπορεί να πει ότι αυτά τα έλεγε ο Τσαβούσογλου, να του υπενθυμίσουμε τι είπε χθες ο Τσελίκ.