Η περιπέτεια του μαρμάρινου Τρικούπη – Από την Πλατεία Ομονοίας στη Βουλή

Η ιδέα για τη φιλοτέχνηση μνημείου για τον Τρικούπη είχε διαφανεί πριν από το 1904, οπότε ξεκίνησε πανελλήνιος έρανος για τη συγκέντρωση των απαιτούμενων εξόδων, προκειμένου να ανιδρυθεί ανδριάντας του Τρικούπη από έγχρωμο μάρμαρο, που το είχε ήδη δοκιμάσει σε έργα του ο Θωμόπουλος, στην Πλατεία Ομονοίας, όπου είχε κατοικήσει ο πολιτικός.

Τον ανδριάντα άρχισε να τον δουλεύει ο Θωμόπουλος δέκα χρόνια μετά, το 1914. Απαιτήθηκαν δύο χρόνια, από το 1916 έως το 1918, για να φτάσει στο τελικό στάδιο. Στις 5 Δεκεμβρίου 1918 ο πολιτικός Φίλιππος Στ. Δραγούμης (1890-1980) γράφει στο ημερολόγιό του ότι με τη θεία του Μαρίκα (1846-1941) και με τον αδελφό του αρχιτέκτονα Αλέξανδρο (1891-1977) επισκέφθηκαν το εργαστήριο του Θωμόπουλου για να δουν τον ανδριάντα του Τρικούπη, ο οποίος θα στηνόταν στον περίβολο της τότε Βουλής. Παρών στο εργαστήριο ήταν ο φίλος και θαυμαστής του Θωμόπουλου, χαράκτης Γιάννης Κεφαλληνός (1894-1957).

Όπως μαθαίνουμε από επιστολή προς τους δικούς του στις 25 Φεβρουαρίου 1919, ο Κεφαλληνός ετοίμαζε κριτική για τον έγχρωμο ανδριάντα του Τρικούπη, με πρόθεση να υπερασπιστεί τον φίλο του που θα τον έβριζαν, αλλά φαίνεται ότι δεν τη δημοσίευσε… Και λίγους μήνες αργότερα, την 1η Ιουνίου 1919, σε επιστολή του προς τον Θωμόπουλο, ο Κεφαλληνός τον ρωτούσε αν έστησε τον ανδριάντα.

Τρικούπης απέναντι Κολοκοτρώνη και Δηλιγιάννη

Το μνημείο, εκτός από τον αγέρωχο όρθιο Τρικούπη, περιλαμβάνει και έναν άγγελο, αλληγορίας της Φήμης ή της Δόξας, που το δεξί χέρι του, με το οποίο κρατούσε κονδύλι, το έχει στα πόδια του, ενώ με το αριστερό κρατάει το στήριγμα μίσχου δάφνινου κλαδιού. Κάτω από το αριστερό χέρι του Τρικούπη αναγράφεται η φράση του: «Η ΕΛΛΑΣ / ΘΕΛΕΙ / ΝΑ ΖΗΣΗ / ΚΑΙ / ΘΑ ΖΗΣΗ».

Ως μοντέλο για τη μορφή του αγγέλου, που υπήρχε η σκέψη να χυτευόταν σε χαλκό, ο γλύπτης πήρε τον κατόπιν αυτόχειρα γιο του, γλύπτη Δάντη (1903-1935). Τα έξοδα για την ανίδρυση του μνημείου ανήλθαν στις 60.000 δρχ. Καλύφθηκαν από τον πλούσιο ομογενή της Αιγύπτου, Καρύστιο βιομήχανο και τραπεζίτη Πολυχρόνη Κότσικα (1859-1922).

Τα αποκαλυπτήρια του μνημείου έγιναν με κοσμοσυρροή. Τον εμπνευσμένο, περίκλειο, όπως χαρακτηρίστηκε, πανηγυρικό για το έργο, τη ζωή και τη δράση του μεγάλου πολιτικού τον εκφώνησε από τη βήμα της Βουλής ο δημοσιογράφος και βουλευτής Εμμανουήλ Ρέπουλης (1863-1924). Ο Θωμόπουλος είχε ζητήσει από τη Βουλή να εγκρίνει την ανίδρυση του ανδριάντα στο κηπάριο μπροστά από την είσοδο του μεγάρου της, όπου το 1954 στήθηκε ο έφιππος ανδριάντας του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. Τότε το μνημείο μετατοπίστηκε στην αριστερή πλευρά του μεγάρου της Παλαιάς Βουλής, προς την οδό Κολοκοτρώνη, στη σημερινή θέση του.

Έτσι ο Τρικούπης έμελλε να βρεθεί στην αντίθετη πλευρά με τον πολιτικό αντίπαλό του Θεόδωρο Π. Δηλιγιάννη (1824-1905), ο μαρμάρινος ανδριάντας του οποίου ανιδρύθηκε το 1931 στον περίβολο του μεγάρου της Παλαιάς Βουλής. Το 1996 το Τμήμα Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης του Τεχνολογικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος της Αθήνας (Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής) συντήρησε το μαρμάρινο μνημείο του Τρικούπη.

Η ένδεια ανδριάντων στην Αθήνα

Την επομένη των αποκαλυπτηρίων του ανδριάντα του Τρικούπη, στις 27 Ιανουαρίου 1920, ο λόγιος δημοσιογράφος Δημήτριος (Μήτσος) Χατζόπουλος (1872-1936) υπό το ψευδώνυμο Ο Ανωφελής δημοσίευσε στην εφημερίδα Αθηναϊκή του Όμηρου Ευελπίδη (1880-1943) δίστηλο χρονογράφημα, στο οποίο διαπιστώνει την έλλειψη ανδριάντων στην πρωτεύουσα.

Σημειώνοντας τρεις ανδριάντες, του Ρήγα και του Γρηγορίου Ε΄ στο προαύλιο του Πανεπιστημίου Αθηνών, καθώς και του Κολοκοτρώνη στην οδό Σταδίου, στιγματίζει την απουσία μαρμάρινων ανδριάντων για ήρωες και για τον εθνικό ποιητή Διονύσιο Σολωμό στο Ζάππειο, ενώ είχε ανιδρυθεί μαρμάρινος ανδριάντας του Ιωάννη Βαρβάκη (1745-1825) εκεί. Και ο Χατζόπουλος έφτανε να πιθανολογεί την ανδριαντοποίηση ενός ή περισσότερων αισχροκερδών…