Θρίλερ στην Ευρώπη με Κινέζους κατασκόπους – “Ανθρώπινο κύμα” και “κόκκοι άμμου”

Προηγουμένως, η βρετανική αστυνομία κατηγόρησε δύο άνδρες για κατασκοπεία υπέρ των Κινέζων. Ακριβώς έναν χρόνο πριν, ένας  ερευνητής που εργάζονταν στο βρετανικό Κοινοβούλιο συνελήφθη ως ύποπτος για κατασκοπεία για λογαριασμό της Κίνας. Την ίδια στιγμή, εκτός λειτουργίας βρέθηκε την Τρίτη βάση δεδομένων στο βρετανικό υπουργείο Άμυνας έπειτα από κυβερνοεπίθεση, την οποία το Λονδίνο απέδωσε στο Πεκίνο. Η Κίνα διαψεύδει κάθε εμπλοκή, τόσο στην κυβερνοεπίθεση, όσο και στις υποθέσεις κατασκοπείας.

Όπως επισημαίνει η Deutsche Welle, οι συλλήψεις στην Γερμανία δείχνουν την αύξηση στις ευρείας κλίμακας επιχειρήσεις κατασκοπείας, κάτι για το οποίο έχουν εδώ και καιρό προειδοποιήσει αξιωματούχοι της κοινότητας των υπηρεσιών πληροφοριών, λέγοντας ότι επίκεντρο δεν είναι μόνο η πολιτική κατασκοπεία, αλλά και η συλλογή ευαίσθητων πληροφοριών που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για οικονομικούς ή στρατιωτικούς σκοπούς.

Ακόμα και είναι όντως αληθείς οι ισχυρισμοί του Πεκίνου, το γεγονός είναι ότι η άνοδος της Κίνας στο διεθνές σύστημα ήταν αναπόφευκτο πως θα οδηγούσε σε αντίστοιχη άνοδο και των μηχανισμών της για συλλογή πληροφοριών. Στο παρελθόν έχουμε αρθρογραφήσει για περιπτώσεις Κινέζων κατασκόπων εντός του αμερικανικού Ναυτικού, όπως και για την παλαιότερη περίπτωση Γερμανού κατασκόπου των Κινέζων που εργάζονταν ως πληροφοριοδότης της γερμανικής υπηρεσίας Πληροφοριών.

Πως λειτουργεί, όμως, η κινεζική κατασκοπεία; Η μέθοδος της Κίνας για την απόκτηση πληροφοριών έχει γίνει γνωστή με διάφορα ονόματα, όπως “ανθρώπινο κύμα”, “μωσαϊκό” και “κόκκοι άμμου”. Πίσω από αυτά τα ονόματα κρύβεται το γεγονός ότι οι κινέζικες μέθοδοι μυστικών επιχειρήσεων είναι ξεχωριστές και συχνά σε αντίθεση με τις δυτικές πρακτικές. Σύμφωνα με τον ειδικό σε θέματα κινέζικων μυστικών υπηρεσιών Νίκολα Ευθυμιόπουλο, οι Κινέζοι κατάσκοποι είναι διαφορετικοί από εκείνους των περισσοτέρων ανεπτυγμένων χωρών.

Η πλειονότητα των δυτικών κατασκόπων είναι πολύ εκπαιδευμένοι, με ορισμένους να υπηρετούν υπό διπλωματική κάλυψη και άλλοι να λειτουργούν υπό αυτό που οι αμερικανικές υπηρεσίες αποκαλούν “Μη επίσημη κάλυψη”. Οι Κινέζοι δεν βασίζονται στους παραδοσιακούς τρόπους συλλογής πληροφοριών, όπως η πληρωμή, ή ο εκβιασμός προσώπων για την απόσπαση μυστικών. Βασίζονται κυρίως στη συνδρομή Κινέζων της διασποράς και όχι στην προθυμία ξένων πολιτών να προδώσουν τα κράτη τους. Με άλλα λόγια τον πρωτεύοντα ρόλο παίζουν εκτεταμένα άτυπα δίκτυα ερασιτεχνών, που συλλέγουν όποια πληροφορία πέσει στην αντίληψή τους κι όχι με βάση τις οικονομικές, στρατιωτικές και πολιτικές προτεραιότητες του Πεκίνου.

Αυτή η θεώρηση έχει επικριθεί σαν υπερβολική γενίκευση, που ωθεί τις δυτικές αντικατασκοπείες προς εσφαλμένη κατεύθυνση. Όσοι εμπειρογνώμονες το υποστηρίζουν, βλέπουν τις κινέζικες υπηρεσίες πληροφοριών ως πλαίσιο “πολλαπλών επαγγελματικών συστημάτων” που λειτουργούν για τη συλλογή πληροφοριών, αναγνώριση και επιτήρηση τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό της Κίνας.

Ομόκεντροι κύκλοι στην κινεζική κατασκοπεία

Στην πραγματικότητα, υπάρχει πενία πληροφοριών σχετικά με τις μυστικές επιχειρήσεις της Κίνας. Κατά συνέπεια, οι αναλυτές περισσότερο εικοτολογούν για να τις κατανοήσουν τις κινέζικες πρακτικές, έτσι ώστε να προβούν σε προβλέψεις.  Παρά τις αμφισβητούμενες αυτές απόψεις, οι κινεζικές υπηρεσίες φαίνεται να ακολουθούν ουσιαστικά το πρότυπο των συμβατικών υπηρεσιών πληροφοριών με τον υψηλό επαγγελματισμό και τις στερεοτυπικές δραστηριότητες κατασκοπείας. Ο τύπος του αυταρχικού καθεστώτος της Κίνας παρέχει, εξάλλου, στις υπηρεσίες πληροφοριών της ένα πλεονέκτημα, λόγω της επιρροής του κράτους σε όλες σχεδόν τις δραστηριότητες.

Στην πραγματικότητα η κινεζική κατασκοπεία συναρθρώνεται μάλλον από δύο ομόκεντρους κύκλους και για ένα εξωτερικό πλέγμα. Ο εσωτερικός κύκλος αποτελείται από τις υπηρεσίες πληροφοριών και τις κρατικές οντότητες. Ο εξωτερικός αποτελείται από αυτό το “νεφέλωμα” ερασιτεχνικών δικτύων που αποκαλείται “χιλιάδες κόκκοι άμμου”. Οι ινδικές υπηρεσίες που ασχολούνται με την Κίνα, θεωρώντας την ως την μεγαλύτερη απειλή κατά της χώρας τους, έχουν καταλήξει σε μια πρώτη καταγραφή των υπηρεσιών που ασχολούνται με την συλλογή πληροφοριών.

Ο εσωτερικός κύκλος

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις αυτές, ο εσωτερικός κύκλος αποτελείται τόσο από πολιτικές όσο και από στρατιωτικές υπηρεσίες. Παρακάτω αναφέρονται κάποιες, αλλά σίγουρα, όχι όλες. Η κυριότερη πολιτική υπηρεσία είναι το υπουργείο Κρατικής Ασφάλειας (MSS) με το κέντρο του και τις επαρχιακές διακλαδώσεις του. Το υπουργείο εστιάζει πρωτίστως στην έρευνα για τον εντοπισμό εξωτερικών και εσωτερικών απειλών κατά της ασφάλειας του κράτους. Ταυτόχρονα, ασκεί κατασκοπεία σε αλλοδαπούς εντός της Κίνας για τη δημιουργία προφίλ με σκοπό ενδεχόμενες μελλοντικές κρούσεις για συνεργασίες.

Το υπουργείο Δημόσιας Ασφάλειας (MPS) έχει εσωτερικά και εξωτερικά βοηθητικά όργανα, αλλά εστιάζει κυρίως στην συλλογή πληροφοριών στο εσωτερικό της Κίνας. Το Τμήμα Ηνωμένου Εργατικού Μετώπου (UFWD), που βρίσκεται υπό την άμεση εποπτεία του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας έχει επίσης μεγάλη ποικιλία δραστηριοτήτων, τόσο στο εξωτερικό, όσο και στο εσωτερικό της χώρας.

Στις στρατιωτικές υπηρεσίες πληροφοριών του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (PLA), η κορυφαία μονάδα πληροφοριών είναι η “Στρατηγική Δύναμη Υποστήριξης”, η οποία είναι υπεύθυνη για τις πληροφορίες, την τεχνική αναγνώριση, τον ηλεκτρονικό πόλεμο, την επίθεση και την άμυνα στον κυβερνοχώρο, καθώς και τον ψυχολογικό πόλεμο. Επίσης, επιβλέπει το Γενικό Επιτελείο και το Γενικό Πολιτικό Τμήμα.

Ο εξωτερικός κύκλος

Στον εξωτερικό κύκλο υπάρχει μια τεράστια ποικιλία τομέων, από τους οποίους η Κίνα συλλέγει πληροφορίες. Μεταξύ άλλων, περιλαμβάνονται τα κρατικά πρακτορεία ειδήσεων, όπως το Xinhua και το New China News Agency, στου οποίου το καταστατικό αναφέρεται ρητά η δραστηριότητα συγκέντρωσης πληροφοριών. Άλλοι οργανισμοί, όπως το Γραφείο Υπερπόντιων Κινεζικών Υποθέσεων και το υπουργείο Παιδείας, συμμετέχουν επίσης σε δραστηριότητες συλλογής πληροφοριών, διατηρώντας επαφή με Κινέζους του εξωτερικού.

Το Ινστιτούτο Επιστημονικών και Τεχνικών Πληροφοριών της Κίνας διατηρεί ένα επίσημο σύστημα συλλογής ξένων τεχνολογικών δημοσιεύσεων για να διευκολύνει τη διάδοσης των δυτικών γνώσεων στην Κίνα. Έχει αναφερθεί πως το κινέζικο κράτος έχει δώσει κίνητρα με σκοπό να ωθήσει τις κινέζικες επιχειρήσεις να πραγματοποιούν οικονομική και τεχνολογική κατασκοπεία σε ξένες χώρες.

Η κινητοποίηση των κινεζικών υπηρεσιών, που κατά βάση δεν προορίζονται –τουλάχιστον επίσημα– για συλλογή πληροφοριών, θεσμοθετήθηκε από τον Εθνικό Νόμο Πληροφοριών που θεσπίστηκε το 2017. Τα άρθρα 7 και 14 ορίζουν ρητά ότι οι κινεζικές οργανώσεις και οι πολίτες πρέπει υποχρεωτικά να υποστηρίζουν την κρατική προσπάθεια συλλογής πληροφοριών, όποτε απαιτείται. Ο νόμος αυτός υπήρξε το κύριο επιχείρημα δυτικών κρατών για να αποκλείσουν τον κινέζικο γίγαντα τηλεπικοινωνιών Huawei. Οι ΗΠΑ έχουν συλλάβει και καταδικάσει αρκετούς Κινέζους για κατασκοπεία.

Η κινεζική κατασκοπεία

Δίπλα στο αποκαλούμενο “μεγάλο τείχος προστασίας” (λογοκρίνει δεδομένα που εισέρχονται στην Κίνα), υπάρχει ένα νέο σύστημα που ονομάζεται “μεγάλο κανόνι”. Αυτό διοχετεύει δεδομένα από την Κίνα σε στοχευμένες τοποθεσίες που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για επιθέσεις κακόβουλου λογισμικού και για επιθέσεις σε υπηρεσίες. Όπως προαναφέραμε, οι Βρετανοί κατηγορούν τους Κινέζους για κυβερνοεπίθεση στο υπουργείο Άμυνας. Το 2019 αυστραλιανά ΜΜΕ είχαν αναφέρει ότι το πολιτικό σύστημα της Αυστραλίας υπέστη επίθεση από το κινεζικό κράτος.

Την ίδια στιγμή, οι υπηρεσίες πληροφοριών του Πεκίνου χρησιμοποιούν όλο και περισσότερο τα κρατικά ΜΜΕ για να διευκολύνουν την κινεζική κατασκοπεία και επίσης για να ασκούν επιρροή, ενώ η Δύση κατηγορεί την Κίνα πως προσεγγίζει ακόμα και πολιτικά κόμματα ή οργανώσεις για να προωθούν τα κινεζικά συμφέροντα.

Η αυταρχική κουλτούρα

«Κι αν είναι τρέλα έχει τη μέθοδό της» λέει ο Πολώνιος στον “Άμλετ”. Ο πυρήνας των κρατικών υπηρεσιών παραμένει στο τιμόνι των δραστηριοτήτων για συλλογή πληροφοριών. Ωστόσο, η ικανότητα του πυρήνα να κινητοποιήσει την περιφέρεια είναι ο κρίσιμος παράγοντας, ο οποίος και αποτελεί μια απειλή για τις ανοιχτές δυτικές κοινωνίες. Το αυταρχικό θεσμικό πλαίσιο της Κίνας διευκολύνει. Η δε ικανότητα που χτίστηκε σταδιακά από τη δεκαετία του 1970 δεν εξασθένισε με τον “εκμοντερνισμό” του καθεστώτος.

Η ικανότητα της Κίνας να χειραγωγεί τα όργανα που διαθέτει για την συλλογή πληροφοριών έχει ενισχυθεί τελευταία. Η αυταρχική κουλτούρα της Κίνας έχει δημιουργήσει μια αρχιτεκτονική συγκέντρωσης πληροφοριών που τροφοδοτεί την κινεζική κατασκοπεία που δεν μοιάζει με οποιαδήποτε άλλη.

Η έλλειψη ισότιμων όρων ανταγωνισμού και σ’ αυτό το επίπεδο είναι ανησυχητική για τους αντιπάλους του “Δράκου”. Οι περιγραφές της Κίνας ως κράτους “απόλυτης εποπτείας”  αποδεικνύονται κατά βάση ακριβείς. Οι φιλελεύθερες, ανοιχτές κοινωνίες της Δύσης προσπαθούν ακόμα να κατανοήσουν το σύστημα συλλογής πληροφοριών της Κίνας, ώστε να υιοθετηθούν αποτελεσματικά αντίμετρα.