Με τον Θεόφιλο στην Ανακασιά Πηλίου…

Το βέβαιο είναι πως το οίκημα-μουσείο δεν χαρακτηρίζεται από την συνηθισμένη τυπική ακινησία ενός μουσείου, αλλά από την κινητικότητα ενός σπιτιού εν ζωή. Τίποτα δεν φαίνεται να έχει αλλάξει στο παλιό αρχοντικό μια και η ιδιαίτερη εικαστική δραστηριότητα του Θεόφιλου, με τα ζωηρά χρώματα στις τοιχογραφίες, τις ηρωικές φιγούρες του ΄21 και την πανηγυρική αναπαράσταση πολλών συναρπαστικών ιστορικών στιγμών του ελληνικού έθνους, μοιάζουν ζωντανές και είναι σαν να καλοδέχονται τους επισκέπτες.

Γιατί πρόκειται για συνθέσεις της λαϊκής ψυχής με μια κατανυκτική επιμέλεια, αλλά και χαρακτήρα «θριαμβευτικό και συνάμα εξαγνιστικό», όπως παρατήρησε ο ποιητής Άγγελος Σικελιανός. Πρόκειται για ένα “μέγα μάθημα που δεν εξαγγέλλεται από καθέδρας”, ένας “πηγαίος καθαρμός” για τους αληθινά πνευματικούς ανθρώπους του τόπου. Γιατί αυτός ο πένητας, ο “αφελής” και πλάνης καλλιτέχνης, όπως γράφει σ΄ ένα ποίημά του για αυτόν ο Ανδρέας Εμπειρίκος, «είχε μέσα στο στήθος του ολόκληρη τη χώρα». Γιατί παρέμεινε πάντα ένα αυθεντικό ελληνικό γεγονός που “δεν νόθεψε κανένας διανοητισμός”.

Γιατί αυτού του είδους η ζωγραφική, όντας μια «ολόκληρη μυθολογία χρωμάτων και σχημάτων, …αδελφώνεται με την πιο αγνή μας δημοτική ποίηση» (Σπύρος Μελάς). Γιατί «οι άνθρωποι και η μαγική φύση, ο ταπεινός καθημερινός βίος και τα όνειρα που γεννά, γίνονται στα χέρια του Θεόφιλου η πρώτη ύλη για μια λαμπρή, γεμάτη καθαρά χρώματα και καθαρά αισθήματα εξομολόγηση αγάπης» (Γιάννης Ψυχοπαίδης).

Γιατί «το επιμύθιο όλης αυτής της ιστορίας», όπως είπε κάποτε ο νομπελίστας Γιώργος Σεφέρης για τα έργα αυτά, είναι ότι «λαϊκή παιδεία δε σημαίνει μόνο να διδάξουμε το λαό αλλά και να διδαχτούμε από το λαό». Ο φουστανελάς και “Μεγαλέξανδρος” Θεόφιλος εξακολουθεί να είναι “προσλήψιμος”, όντας ένας γνήσιος λαϊκός δάσκαλος – έστω για λιγότερους από παλιά. Και, όπως φαίνεται από το ακόμα σημαντικό αριθμό των επισκεπτών του μουσείου, ακόμη και σήμερα, στην εποχή της ελαύνουσας ψηφιοποίησης και της οικονομικής-αγοραίας μεταδημοκρατίας.

Σε μια χώρα μάλιστα του “εκρηκτικού παρόντος και του παροντισμού”, η οποία, σε μεγάλο βαθμό, δεν ενδιαφέρεται και τόσο ούτε για το ταυτοτικό της παρελθόν ούτε για το μέλλον της ως αυτούσιας ύπαρξης. Ο “τσολιάς της ζωγραφικής” Θεόφιλος όμως θα εμπνέει για πάντα, γιατί, όπως είπε ο συντοπίτης του Οδυσσέας Ελύτης «…Σε μια εποχή που οι εγκεφαλικές αναζητήσεις έφτασαν να συναγωνίζονται την Τεχνολογία και να εισδέχονται την αλήθεια των πραγμάτων από δεύτερο χέρι, εκείνος (ο Θεόφιλος) ξανάγραψε την πρώτη σελίδα».