Περί Ελληνικότητας ο λόγος σε δίσεκτους χρόνους

Έστω και αν οι τρεις τους στράφηκαν-προχώρησαν προς τους Δελφούς από διαφορετικές αφετηρίες, από διαφορετικά μονοπάτια. Δεν είναι καρπός της τύχης το όραμα του Καποδίστρια για την Ελλάδα και τον Ελληνισμό ως Δελφούς της Οικουμένης, για μια Ελλάδα αφιερωμένη στον παγκόσμιο διάλογο για την Ειρήνη, τις επιστήμες τον πολιτισμό και τις τέχνες. Μια Ελλάδα διεθνώς αναγνωρισμένη ως ουδέτερη και ιερή (1830). Δεν είναι καρπός της τύχης το Δελφικό όραμα και το Δελφικό Έργο του Άγγελου Σικελιανού (Δελφικές Γιορτές 1927-1930) και ασφαλώς δεν είναι καρπός της τύχης το “Δελφικό Φως” του Γεράσιμου Σκλάβου (1965-1966).

Κατά πολύ ενδιαφέρουσα συγκυρία, που αποκαλύπτει την αντιφατικότατη πορεία της ιστορίας, η δημιουργία του ύψιστης αναγεννητικής και ζωοδότρας σημασίας αυτού έργου συμπίπτει χρονικά με μια ιστορική στιγμή πολιτικής και ηθικής παρακμής, της νεοελληνικής ιστορίας, την ιστορική στιγμή της αποστασίας του 1965 και της κατάλυσης της μεταπολεμικής δημοκρατικής άνοιξης στην Ελλάδα. Η “Ελληνικότητα”, το Δελφικό Ιδεώδες και το “Δελφικό Φως”, στο οποίο καταλήγει ως πηγή πολιτισμικής αναγέννησης και πολιτισμικής πρότασης ο Γεράσιμος Σκλάβος, δεν αποτελούν ξεπερασμένα ιδεολογήματα του χθες. Αποτελούν πολιτισμικές αείρροες πηγές, από τις οποίες άντλησε δυνάμεις (όσες μπόρεσε) και η Αναγέννηση και ο Διαφωτισμός.

Η σημασία της Ελληνικότητας

Με αυτήν την έννοια η Ελληνικότητα αποτελεί πηγή που μπορεί να εμπνέει να γονιμοποιεί “το άγονο σήμερα”, να ανοίγει δρόμους ελπίδας για το αύριο. Επιχειρώντας μια ιχνογράφηση του πολιτισμικού, αξϊακού, ηθικού και πολιτικού περιεχομένου της Ελληνικότητας καταλήγω στις ακόλουθες παραδοχές:

• Ποιότητα ύπαρξης. ποιότητα συνείδησης, νόημα και σκοπό ζωής, βούληση και δέσμευση για κοινωνική οργάνωση με βάση και στόχευση την ισηγορία, την ισονομία, την ισοπολιτεία και την Ευνομία, την Δίκη και την Ειρήνη στην σχέση του Ανθρώπου με τον Άνθρωπο και το Σύμπαν.
• Βίωση και συνείδηση ως υπέρτατου χρέους και δικαιώματος, «την υπεράσπιση της ισηγορίας της ισονομίας της ισοπολιτείας».
• Αναγνώριση ως κοινωνικού και πολιτικού ιδεώδους “τον βίο κατ’ αρετήν”.
• Αναζήτηση του χρήσιμου δια του Ωραίου, την καλαισθησία, την ασκημένη-καλλιεργημένη αισθητική και αισθαντικότητα, ως μέσο κατανόησης του κόσμου, επαφής και επικοινωνίας με την φύση και τον κόσμο.
• Η «αισθητική της κρίσεως και της σκέψεως» είναι αναγκαία στην αναζήτηση και την πραγμάτωση εξόδου από το τέλμα της σημερινής παρακμής. Εκφράζεται με την επίγνωση της συμπαντικής αλήθειας ότι η Νέμεσις αποτελεί ενδελέχεια της Ύβρεως. Παραδοχή της Ηρακλείτειας θέσης ότι και αν ακόμα αυτός ο Ήλιος υπερβεί το μέτρο θα τον τιμωρήσουν οι Ερινύες, οι βοηθοί της Δίκης.
• Παραδοχή της ανυπέρβλητης θέσης Θεογονίας του Ησιόδου, που καθαγιάζει “το δικαίωμα στην επανάσταση”, αναγνωρίζοντας το δικαίωμα και το χρέος της Μάνας Γης να εκθρονίζει τον Πατέρα Ουρανό και να αποκαθιστά την διασαλευθείσα ισορροπία και αρμονία. Η παραδοχή του ως άνω χρέους και δικαιώματος που επαναλαμβάνεται από τον Ρήγα Βελεστινλή, στα “Δίκαια του Ανθρώπου”. «Όταν η διοίκηση βιάζει, αθετεί, καταφρονεί τα δίκαια του λαού και δεν εισακούει τα παράπονά του, το να κάμνει τότε ο λαός, ή κάθε μέρος του λαού, επανάσταση, ν’ αρπάξει τ’ άρματα και να τιμωρήσει τους τυράννους του, είναι το πλέον ιερόν απ’ όλα τα δίκαιά του και το πλέον απαραίτητο απ’ όλα τα χρέη του».

Η Ελληνικότητα αποτυπώνεται στα οικουμενικής σημασίας “μνημεία πνεύματος” που μας κληροδότησε η ελληνική παράδοση όπως τα “Δελφικά παραγγέλματα” και ο Ναός του Απόλλωνα στους Δελφούς, ναό που κοσμούσαν αυτά τα παραγγέλματα. Εκφράζει την βούληση και την επιλογή να μετέχουμε στα κοινά με “Αγάπη και Έρωτα καλού”. Εκφράζει την βούληση και την επιλογή της ανόδου στο ανώτερο επίπεδο δημιουργικής ανιδιοτελούς προσφοράς, στο επίπεδο της Ιερής Δημιουργικής Μανίας και Μέθης και της αυτοθυσιασιστικής προσφοράς για την πατρίδα, τον συνάνθρωπο, τον Άνθρωπο. Της μέθης ως καρπού της ηρωικής και αυτοθυσιαστικής ακόμα προσφοράς, όπως παραδειγματικά διασώζει σε πολλά παραδείγματα η ιστορία μας.

Τί είναι η Ελληνικότητα

Όπως χαρακτηριστικά μας υπενθυμίζει πρώτος ο Μαραθωνοδρόμος Φειδιππίδης που υπερέβη εαυτόν, φέρνοντας το μήνυμα της νίκης στη Συνέλευση των Αθηναίων και μετά το Νενικήκαμεν κατέρρευσε. Όπως δραματικά μας υπενθυμίζει η αυτοθυσία ενός Κυναίγυρου στη Μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ) και του Λεωνίδα και των “300”, σε συλλογικό επίπεδο, στη Μάχη των Θερμοπυλών (480 π.Χ.). Έκτοτε δεν έπαυσε ο Λαός μας να προσφέρει τέτοια δείγματα ταυτότητας. Όπως στην σύγχρονη ιστορία μας η χαρά και το τραγούδι, με το οποίο προσέτρεξαν στην στράτευση τα ελληνικά νιάτα στον πόλεμο του 1940…

Ελληνικότητα είναι το ήθος, τα πρότυπα ζωής και συμπεριφοράς, που αποπνέεται και αποτυπώνεται στα πρόσωπα των ηρώων και των αγίων του Ελληνικού λαού. Στο ήθος που αποτυπώνεται στα ακριτικά, τα κλέφτικα και τα δημοτικά τραγούδια μας, στον έρωτα για την ελευθερία την δικαιοσύνη και την αρετή που εκφράζει η εθνική μας ποίηση. Ελληνικότητα είναι βαθύτατη αισιοδοξία που είναι ριζωμένη στην ελληνική κοσμοαντίληψη από την αρχαιοελληνική πεποίθηση για την αδήριτη επιστροφή της Περσεφόνης, την παροδικότητα κάθε μορφής χειμώνα. Αισιοδοξία που καταγράφεται στην ελληνική κοσμοαντίληψη μέσα από την “ιδιαίτερη” συμμετοχή του Λαού μας, θρησκευόμενου και μη, στα δρώμενα της Μεγάλης Εβδομάδας και του αναπότρεπτου ερχομού της Ανάστασης. Με την βίωση της Μεγάλης Παρασκευής και της Σταύρωσης, όχι ως τέλους του θείου δράματος, αλλά ως προ-παρασκευής της Ανάστασης.