“Το κυβερνάν εστί προβλέπειν” ισχύει και για τις πυρκαγιές κ. Πρωθυπουργέ…

Περιβάλλοντος χώρου με την ευρύτερη έννοια και σε όλους τους επί μέρους τομείς του: Από τις ποικιλότροπες απειλές, ως και τη δημόσια ασφάλεια, την εύρυθμη λειτουργία των δημοσίων υπηρεσιών και μέσων, κυρίως όμως την ευθύνη της Πολιτείας για την πρόληψη των καταστροφών γενικά και την αποκατάσταση των ζημιών.

Ένας από τους προβληματικούς τομείς είναι της αειφορικής διαχείρισης του οικολογικού αποθέματος της χώρας, καθόσον η συνεχής υποβάθμιση της ποιότητας του περιβάλλοντος – παρά την ύπαρξη της συνταγματικής επιταγής (αρθ.24Σ) και του εθνικού και ευρωπαϊκού δικαίου – οφείλεται κατά κύριο λόγο σε φαινόμενα διοικητικής ανεπάρκειας του δημόσιου τομέα, τόσο για τη πρόληψη των πυρκαγιών, όσο κατά τον σχεδιασμό, εκτέλεση και έλεγχο των απαραιτήτων δημοσίων έργων προστασίας από πυρκαγιές και πλημμύρες.

Σαφώς εκ του αποτελέσματος φαίνεται η ανεπάρκεια της Πολιτείας, τόσο για την πρόσφατη πυρκαγιά στη Πεντέλη – όπου τα αρμόδια όργανα δεν την πρόλαβαν εν τη γένεση της, κοινώς άφησαν να τους ξεφύγει – όσο και για τα αντιπλημμυρικά έργα στη Θεσσαλία – για τα οποία ξοδεύτηκαν δύο δισ. ευρώ – που ήταν ανεπαρκή κατά τον σχεδιασμό και την εκτέλεση, επειδή παρουσιάζουν και κακοτεχνίες. Δεν εξηγείται αλλιώς το σπάσιμο των τοιχωμάτων και φράγματος του Πηνειού και η κατάρρευση μιας γέφυρας που κατασκευάστηκε πρόσφατα.

Οι πλημμέλειες αυτές πολλές φορές αποτελούν πράξεις κακοδιοίκησης, δηλαδή μη εκτέλεσης του υπηρεσιακού καθήκοντος, όχι μόνο από δημόσιες υπηρεσίες, αλλά από τους ΟΤΑ και των δύο βαθμών, κυρίως με την εκτέλεση έργων μέσω απευθείας αναθέσεων, χωρίς έλεγχο και με κάλυψη από τις εκάστοτε πολιτικές ηγεσίες, κυρίως σε τοπικό επίπεδο. Παράλληλα σε πολλές περιπτώσεις οφείλεται σε διαφθορά αρμοδίων οργάνων – που αφήνουν λόγω του πελατειακού κράτους και της προστασίας που τους παρέχει, ασύδοτη την αδηφάγο ιδιωτική πρωτοβουλία.

Αυτή επωφελείται από τους ευνοϊκούς νόμους και τον τρόπο που αυτοί ερμηνεύονται για τη νομιμοποίηση των αυθαιρεσιών – ακόμα και δικαστικά – τον ανεπαρκή έλεγχο για υπερτιμολογήσεις και κακοτεχνίες των δημοσίων έργων (για τα περισσότερα την εποχή που ήμουνα Γενικός Επιθεωρητής Δημόσιας Διοίκησης δεν υπήρχε πρωτόκολλο οριστικής παραλαβής), την έλλειψη επαρκούς ελέγχου της διοίκησης – γιατί κανείς δεν τον θέλει – την έλλειψη επαρκούς αστυνόμευσης (ακόμα δεν έχουν δοθεί στοιχεία για τον αριθμό των αστυνομικών που διατίθενται για τη φύλαξη ευπαθών στόχων) τη διάθεση κονδυλίων για αντιπλημμυρικά έργα για άλλους σκοπούς και κυρίως τη βραδύτητα απονομής της Δικαιοσύνης και την αναποτελεσματικότητα των αποφάσεων της – οι ποινές φυλάκισης αναστέλλονται, τα πρόστιμα βεβαιώνονται μεν, αλλά δεν εισπράττονται, οι δε σοβαρές υποθέσεις αναβάλλονται συνεχώς μέχρι να παραγραφούν.

Τα κενά αυτά δεν μπορεί να αναπληρώσουν οι πρωτοβουλίες και διαμαρτυρίες των πολιτών, που πολλές φορές χαρακτηρίζονται ως «γραφικοί». Ελπίζω, ότι τουλάχιστον ως προς την Δικαιοσύνη, η απαράδεκτη κατάσταση ασφαλώς θα βελτιωθεί για τις πράξεις που τελούνται μετά τη θέσπιση του ν. 5090/2024 – πχ ο εμπρηστής των Γλυκών Νερών αντιμετωπίζει μέχρι ισόβια κάθειρξη.

Τί δείχνουν οι πυρκαγιές και οι πλημμύρες

Οι πρόσφατες πυρκαγιές και πλημμύρες απέδειξαν με τραγικό τρόπο και με ανθρώπινα θύματα, τις διαχρονικές ελλείψεις για την πρόληψη θεομηνιών που θα μπορούσαν να είχαν αποτραπεί ή οι συνέπειες τους να ήταν ελαφρότερες, εάν είχαν ληφθεί έγκαιρα τα αναγκαία προληπτικά μέτρα με σωστό σχεδιασμό και έλεγχο τόσο για την πρόληψη των πυρκαγιών, όσο για την κατασκευή των αντιπλημμυρικών έργων και οικονομικό έλεγχο με αξιόπιστη ελεγκτική διαδικασία.

Μολονότι είναι ακόμα νωρίς, υπολογίζεται ότι το κόστος αποκατάστασης των ζημιών από την πρόσφατη πυρκαγιά στην Πεντέλη ανέρχεται σε δύο δισ. και για τις πλημμύρες στη Θεσσαλία υπερβαίνει τα δύο δισεκατομμύρια, ποσά σαφώς μεγαλύτερα των απαιτούμενων για την κατασκευή των μέτρων προστασίας, αλλά φαίνεται, ότι διαχρονικά οι πολιτικοί δεν κατανόησαν το λεχθέν από τον Αλκιβιάδη «κυβερνάν εστί προβλέπειν».

Επειδή τα αποτελέσματα των παρανόμων πράξεων ή παραλείψεων των οργάνων του Δημοσίου επέρχονται ετεροχρονισμένα και στην επέλευση τους συντελούν πολλοί παράγοντες ιδιωτικοί ή δημόσιοι συνήθως οι διατασσόμενες έρευνες, ακόμα και οι δικαστικές που τις περισσότερες φορές κρατούν κάποια χρόνια, καταλήγουν σε γενικά πορίσματα, όπως “φταίει η κλιματική αλλαγή ή φταίει ο στρατηγός άνεμος”, χωρίς απόδοση ποινικών ή πειθαρχικών ευθυνών, που τελικά παραγράφονται.

Όλοι μας παρακολουθήσαμε τη δικαστική περιπέτεια για τη πυρκαγιά στο Μάτι. Άλλωστε, όταν μια περίπτωση εξελίσσεται σε βάθος χρόνου, χωρίς ενδιάμεσους ελέγχους και με εμπλοκή πολλών παραγόντων, είναι πολύ δύσκολο να διαπιστωθούν ατομικές ευθύνες γιατί αφενός όλα γίνονται νομότυπα και αφετέρου ο ένας ρίχνει το φταίξιμο στον άλλο, ή σε πεθαμένους! Η δε αναζήτηση πολιτικών ευθυνών συνήθως καταλήγει σε μια ακόμα πολιτική αψιμαχία στη Βουλή, χωρίς ουσιαστική ανάληψη τους.

Υπέρογκο το κόστος των ζημιών

Μετά από κάθε φυσική ή μη καταστροφή η Πολιτεία σπεύδει να δώσει άμεσα και οριζόντια κάποια βοηθήματα στους παθόντες για την αντιμετώπιση των επειγουσών αναγκών – που στο παρελθόν τα πήραν χωρίς να τα δικαιούνται οι συνήθεις ύποπτοι – και εκ των υστέρων η Πολιτεία τα αναζήτησε εις μάτην. Σαφώς η Πολιτεία υποχρεούται, σύμφωνα με το άρθρο 105 του Εισαγωγικού Νόμου Αστικού Κώδικα, να αποκαταστήσει τις ζημιές των πολιτών, αν έγιναν από υπαιτιότητα των οργάνων της, άλλως με διάφορα προγράμματα τις αποκαθιστά ως κράτος δικαίου, τις δε αγροτικές ζημιές τις αποκαθιστά ο ΕΛΓΑ. Επίσης, για την αποκατάσταση των περιοχών που πληγήκαν βαριά ιδρύονται ειδικοί φορείς, όπως έγινε για τη Βόρεια Εύβοια.

Το κόστος για την αποκατάσταση των ζημιών στην Πεντέλη και στη Θεσσαλία ξεπερνά τα τέσσερα δισεκατομμύρια, που θα εξευρεθούν από την υπεραπόδοση των φορολογικών εσόδων και από ημεδαπούς και ξένους πόρους, που ασφαλώς θα λείψουν από τη κάλυψη κάποιων άλλων αναγκών.

Φυσικά υπάρχουν και παράπλευρες απώλειες, όπως η υστέρηση στην αγροτική παραγωγή της Θεσσαλίας από τις πλημμύρες που έκοψαν τη χώρα στα δύο, γεγονός που δημιούργησε σωρεία προβλημάτων, όπως την άνοδο της τιμής των τροφίμων. Είναι επίσης γεγονός ότι η ανεπάρκεια αυτή της Πολιτείας έχει δημιουργήσει ευλόγως οργή στους πολίτες και έλλειψη εμπιστοσύνης στο διαχρονικά υπάρχον πολιτικό σύστημα διακυβέρνησης. Συνεπώς, πρέπει να επέλθει ουσιαστική – και όχι με λόγια – κάθαρση κατά των υπαιτίων, για να μην επαναληφθούν τα φαινόμενα αυτά.