Τα “Τέμπη της Σερβίας” κλονίζουν την κυριαρχία Βούτσιτς

Ακολούθησαν πολυπληθείς διαδηλώσεις, κυρίως από φοιτητές, ακόμα και μαθητές, τις οποίες υποστηρίζουν η σερβική αντιπολίτευση και εργατικά συνδικάτα. “Η διαφθορά σκοτώνει – Το κράτος δικαίου είναι μονόδρομος”, είναι το κύριο σύνθημα των διαδηλώσεων, όπου πολλοί βρίσκουν αναλογίες με τις διαδηλώσεις που πραγματοποιούνται στην χώρα μας για το δυστύχημα των Τεμπών. Οι διαδηλωτές και η αντιπολίτευση κατηγορούν τον πρόεδρο Αλεξάντερ Βούτσιτς, τον επί χρόνια ισχυρό άνδρα της χώρας, ότι επιδιώκει “συγκάλυψη”, μη δίνοντας όλα τα έγγραφα για το δυστύχημα στην δημοσιότητα.

Από την πλευρά του, ο Βούτσιτς ισχυρίζεται ότι ακολουθούνται οι προβλεπόμενες διαδικασίες. Για τις διαδηλώσεις δε, αρχικά υποστήριξε ότι υποκινούνται από το εξωτερικό, συγκεκριμένα την Δύση, την οποία κατά καιρούς κατηγορεί ότι απεργάζεται την ανατροπή του. Όμως  Δευτέρα βράδυ εμφανίστηκε διαλλακτικός: Παραδέχτηκε πως από πλευράς της κυβέρνησης έγιναν λάθη στους χειρισμούς και ατυχείς δηλώσεις, ενώ κάλεσε σε διάλογο τους φοιτητές και την πανεπιστημιακή κοινότητα, δεσμευόμενος για αύξηση των κονδυλίων για την εκπαίδευση. Δεσμεύτηκε δε ότι το σύνολο των εγγράφων για την ανακαίνιση του σταθμού θα αναρτηθούν σελίδα της κυβέρνησης.

Επιπλέον ανακοίνωσε ότι θα απονείμει χάρη στους φοιτητές που συνελήφθησαν στις διαδηλώσεις και πως θα ασκηθούν αυστηρές διώξεις στα άτομα που χτύπησαν διαδηλωτές και φοιτητές. Μερικές ώρες μετά ακολούθησε η παραίτηση του Σέρβου πρωθυπουργού, Μίλος Βούτσεβιτς, με την κυβέρνηση να θεωρείται πλέον υπηρεσιακή. Αφορμή για την παραίτηση του στάθηκαν δύο περιστατικά που συνέβησαν τα ξημερώματα της Τρίτης στο Νόβι Σαντ, όπου οπαδοί του κυβερνώντος κόμματος (Σερβικό Προοδευτικό Κόμμα-SNS) ξυλοκόπησαν φοιτητές, οι οποίοι κολλούσαν αφίσες. Λίγο μετά οι δράστες συνελήφθησαν.

Σύμφωνα με το Σύνταγμα, η υπηρεσιακή κυβέρνηση μπορεί να ασκεί τα καθήκοντα της μέχρι να επικυρωθεί από τη βουλή η παραίτηση του πρωθυπουργού. Μόλις συμβεί αυτό κινούνται οι διαδικασίες για την εκλογή νέας κυβέρνησης. Εάν η βουλή δεν καταφέρει να αναδείξει κυβέρνηση, εντός χρονικού διαστήματος 30 ημερών, ο πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι υποχρεωμένος να τη διαλύσει και να προκηρύξει νέες βουλευτικές εκλογές. Σήμερα συνεδριάζει εκτάκτως η υπηρεσιακή κυβέρνηση, υπό τον Βούτσιτς, για να καθοριστούν οι επόμενες κινήσεις.

Η διαδρομή του Αλεξάντερ Βούτσιτς

«Πολλοί ξένοι που θα ήθελαν να επιβάλουν δικές τους λύσεις, ώστε να κάνουν την Σερβία “μπανανία”, δεν θα πετύχουν στις προθέσεις τους», είχε δηλώσει για την νίκη του κόμματος του στις βουλευτικές εκλογές του 2023, το οποίο είχε κατακτήσει την αυτοδυναμία. Από την πρώτη στιγμή η αντιπολίτευση είχε μιλήσει για παρατυπίες και για νόθευση του αποτελέσματος. Ο Βούτσιτς από την πλευρά του είχε δηλώσει πως οι εκλογές ήταν δίκαιες, αποδίδοντας τις αντιδράσεις της αντιπολίτευσης σε “ξένο δάχτυλο”.

Τα τελευταία χρόνια οι εκλογές στην Σερβία έχουν μετατραπεί σε μία παράσταση για έναν ρόλο: Σε κάθε εκλογική αναμέτρηση, ο Βούτσιτς επικρατεί, η αντιπολίτευση διαμαρτύρεται για νοθεία και ο Βούτσιτς αποδίδει τις διαμαρτυρίες τους σε δυτικό δάκτυλο. Την ίδια “γραμμή” ακολούθησε αρχικά και έναντι των διαδηλώσεων διαμαρτυρίας, αν και στην πορεία φαίνεται να κρατά πιο διαλλακτική στάση, μάλλον αποδεχόμενος πως το μαζικό-λαϊκό κύμα διαμαρτυρίας, διαφέρει ότι από τις συνήθεις διαμαρτυρίες της σερβικής αντιπολίτευσης.

Οι ισορροπίες στο εσωτερικό, αλλά και στις διεθνείς σχέσεις της Σερβίας, είναι το κύριο χαρακτηριστικό του Σέρβου πολιτικού, η δε διαδρομή του εντυπωσιάσει: Από αδιάλλακτος εθνικιστής που κάποτε λογόκρινε τα σερβικά ΜΜΕ, ο Αλεξάνταρ Βούτσιτς εμφανίζεται ως φιλοευρωπαίος μεταρρυθμιστής, υποστηρίζοντας την ένταξη της Σερβίας στην ΕΕ. Από “παιδί” του Μιλόσεβιτς έχει γίνει συνομιλητής της Δύσης. Ταυτόχρονα, τον συνοδεύει η εικόνα του «αδίστακτου» πολιτικού, ειδικά από τα δυτικά ΜΜΕ.  Τον ακολουθεί από τότε που είχε αναλάβει την εποπτεία των ΜΜΕ στη Σερβία και ακόμα και σήμερα έχει δυσκολευτεί να αποβάλει την εικόνα αυτή.

Δικηγόρος στο επάγγελμα, ο Βούτσιτς εντάχθηκε στο εθνικιστικό Ριζοσπαστικό Κόμμα το 1993 και σύντομα έγινε ανώτερο στέλεχός του και γνωστός για την σκληροπυρηνική του ρητορική. Υπερασπίστηκε με πάθος τις ενέργειες των Σέρβων ηγετών στη διάρκεια του πολέμου στη Βοσνία. «Σκοτώνετε έναν Σέρβο και θα σκοτώσουμε 100 μουσουλμάνους», είπε τον Ιούλιο του 1995, λίγες μόλις μέρες μετά την εξόντωση σχεδόν 8.000 μουσουλμάνων στη Σρεμπρένιτσα. Το 1998 διορίστηκε υπουργός Πληροφοριών στην κυβέρνηση Μιλόσεβιτς.

Πέρασε δρακόντεια μέτρα, με κορυφαίο τον “Νόμο Βούτσιτς”, που οι αντίπαλοί του υποστηρίζουν ότι είχε σχεδιαστεί για να καταπνίξει κάθε κριτική εναντίον της κυβέρνησης την εποχή του πολέμου στο Κοσσυφοπέδιο (1998-99). Σήμερα, δεν θα μπορούσε να μαντέψει κανείς την πολιτική του αφετηρία.

Οι σχέσεις με την Ρωσία

Τις παραδοσιακά άριστες σχέσεις Ρωσίας και Σερβίας ήρθε να επισκιάσει ο πόλεμος στην Ουκρανία. Η Σερβία δέχτηκε δυτικές πιέσεις πιέσεις προκειμένου να επιβάλλει κυρώσεις στην Ρωσία, με δυτικά δημοσιεύματα να αναφέρουν πως το Βελιγράδι έχει συμφωνήσει σε μυστικές παραδόσεις οπλισμού στο Κίεβο, κάτι που διέψευσε η σερβική κυβέρνηση. Την ίδια στιγμή, αν και η Σερβία έχει καταδικάσει την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και την προσάρτηση των ουκρανικών εδαφών από την Μόσχα, η Ρωσία παραμένει σύμμαχος της Σερβίας στο ζήτημα του Κοσόβου.

Όπως είχε δηλώσει ο Βούτσιτς για παλαιότερη νίκη του: «Για μένα είναι σημαντικό ότι αυτές οι εκλογές έδειξαν πως μια μεγάλη πλειοψηφία των Σέρβων συμφωνεί με τη συνέχιση της ευρωπαϊκής πορείας μας, ενώ διατηρούμε στενές σχέσεις με την Κίνα και τη Ρωσία». Κάτι αντίστοιχο θα μπορούσε ειπωθεί και στις μέρες μας, παρόλο που ο Σέρβος ηγέτης έχει εκφράσει πολλάκις την δυσαρέσκεια του για της ρωσικές απόπειρες στρατολόγησης Σέρβων για το ουκρανικό μέτωπο, στις οποίες επιδίδονταν η Wagner όσο ζούσε ακόμα ο Πριγκόζιν.

Πολυεπίπεδη, λοιπόν, εξωτερική πολιτική, αλλά ειρωνικό αν σκεφτεί κανείς ότι στη διάρκεια των πολέμων στα Βαλκάνια τη δεκαετία του 1990 του είχε απαγορευτεί η είσοδος στην ΕΕ! Το 2008 ήταν που πραγματοποίησε στροφή 180 μοιρών. Ακολούθησε τον πολιτικό μέντορά του και απερχόμενο πρόεδρο της Σερβίας Τόμισλαβ Νίκολιτς στο νεοσύστατο Προοδευτικό Κόμμα. Ανέλαβε το υπουργείο Άμυνας το 2012 και το 2014 την πρωθυπουργία της Σερβίας.

Βούτσιτς:”Έχω αλλάξει”

«Δεν κρύβω ότι έχω αλλάξει… Είμαι περήφανος γι’ αυτό», είχε δηλώσει σε συνέντευξή του στο τέλος του 2012. Οι υποστηρικτές του τον αντιμετωπίζουν ως τον απόλυτα σταθερό ηγέτη σε μια προβληματική περιοχή. Μοιάζει παράδοξο να είναι το πρόσωπο που ηγείται των προσπαθειών της Σερβίας να ενταχθεί στην ΕΕ. Όπως έχει δηλώσει, «η Σερβία προχωράει. Δεν κρύβουμε τα συμφέροντά μας, δεν λέμε ψέματα σε κανέναν, κρατάμε τον λόγο μας και γνωρίζουμε τι θέλουμε».

Πράγματι, δεν μπορεί να μην του αναγνωρίσει κανείς το ταλέντο να καλλιεργεί τις καλύτερες δυνατές σχέσεις με ετερόκλητα συμφέροντα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να είναι ένας αποδεκτός ηγέτης τόσο στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, όσο στην Κίνα, στη Ρωσία και την Τουρκία. Στο Βερολίνο εμφανίζει το ευρωπαϊκό του πρόσωπο, στη Ρωσία κρατάει μία διακριτική φιλική στάση, στην Κίνα υπόσχεται πεδίο για επενδύσεις και δίοδο στον Δρόμο του Μεταξιού και στις ΗΠΑ προτάσσει ένα φιλοαμερικανικό προσανατολισμό.

Εξάλλου, για να παραμείνει στην κορυφή χρειάζεται υποστήριξη από το εξωτερικό. Είχε αναδείξει στην πρωθυπουργία της χώρας την 41χρονη Άνα Μπέρναμπιτς, δεδηλωμένη ομοφυλόφιλη. Για την ιδιωτική του ζωή ελάχιστα πράγματα είναι γνωστά πέραν του ότι θέλει να επιδεικνύεται. Η οικογένειά του έχει μία αξιοζήλευτη περιουσία, στην οποία συγκαταλέγονται πολλά ακίνητα στο Βελιγράδι. Το μεγαλύτερο από αυτά είναι ένα σπίτι λίγο έξω από το Βελιγράδι, στο Τζανίνσι.

Εκεί συνήθως μένουν σημαντικοί φιλοξενούμενοι. Το θέμα αυτό, μάλιστα, έχει απασχολήσει τον Τύπο. «Ξέρεις ποιο είναι το πρόβλημα με όλους εκείνους που πιστεύουν ότι θα βρουν κάτι εναντίον μου. Δεν υπάρχει τίποτα να βρουν. Ποτέ δεν έκλεψα τίποτα, ποτέ δεν έκανα κατάχρηση του αξιώματός μου. Δεν φοράω ακριβά ρούχα, δεν έχω καλό ρολόι». έχει δηλώσει.

Για χρόνια κυρίαρχος στην σερβική πολιτική σκηνή, το ερώτημα είναι αν το δυστύχημα στο Νόβι Σαντ αποδειχτεί καταλυτικό για τον Βούτσιτς, που φαίνεται να είναι αντιμέτωπος με την μεγαλύτερη πρόκληση στην πολιτική του διαδρομή, ή αν θα καταφέρει να διατηρήσει τα ηνία, επιδιδόμενος στις ισορροπίες, που παγίως τηρεί μετά την “μεταμόρφωση” του.