Εξηγεί η Θεωρία Παιγνίων τη συμπεριφορά του Τραμπ;

Η απόφασή του ανακοινώνεται παρά το γεγονός ότι το νέο καθεστώς δεν έχει ακόμα προσφέρει κάποιες εγγυήσεις για την ίση μεταχείριση όλων και την υποστήριξη του κοσμικού κράτους. Σύγχυση επικρατεί και για τον τάπητα υποδοχής του Τραμπ στην Σαουδική Αραβία, για τον οποίο οι σχολιαστές κρίνουν πως δεν έχει το τελετουργικό ερυθρό χρώμα, αλλά μία άλλη ασυνήθιστη ερυθρωπή απόχρωση. Στην πραγματικότητα δεν την συνδέουν με την αυτοκρατορική πορφύρα, από την στιγμή που δεν έχουν κάποιον συνειρμό για τον αρχαίο κόσμο, που αγνοεί την οργανική χημεία και τα χρώματα της ανιλίνης.

Οι άνθρωποι εκείνης της μακρινής εποχής εργάζονται σκληρά για να συγκεντρώσουν την πρώτη ύλη, τα όστρακα της πορφύρας και να τα επεξεργασθούν, για να αποσπάσουν το συγκεκριμένο χρώμα. Το δικαίωμα να φέρουν κάποια πρόσωπα μανδύες πορφύρας, πόσο μάλλον να πατούν έναν τάπητα με το χρώμα της, περιορίζεται σε βασιλείς και αυτοκράτορες.

Οποιοσδήποτε άλλος τολμήσει να εμφανισθεί με πορφύρα τιμωρείται σκληρά, ακόμα και με θάνατο σε ορισμένες περιπτώσεις. Ο συμβολισμός των Σαουδαράβων με τον τάπητα πορφύρας, μεταφέρει ένα μήνυμα στην Μέση Ανατολή και οπουδήποτε αλλού το αντιληφθούν, αν και μάλλον ο Τραμπ το αντιλαμβάνεται έστω εκ των υστέρων.

Ο Τραμπ και η Θεωρία Παιγνίων

Όπως ελάχιστοι αντιλαμβάνονται το μήνυμα της πορφύρας, εξίσου ελάχιστοι συνδέουν την συμπεριφορά του Τραμπ και τη σχέση της με τον Τζον Νας και την θεωρία παιγνίων που αναπτύσσεται μεταπολεμικά από την γνωστή δεξαμενή σκέψης RAND Corporation. Στα τέλη της δεκαετίας του 1940 η RAND έρχεται σε επαφή με τον μόλις 22 ετών λαμπρό μαθηματικό Νας (γνωστό στο ευρύ κοινό από την κινηματογραφική ταινία με τίτλο “A beautiful mind'” και πρωταγωνιστή τον διάσημο ηθοποιό Ράσελ Κρόου), που κατέχει ήδη την έδρα μαθηματικών στο Πανεπιστήμιο ΜΙΤ της Βοστώνης.

Όπως και ο έτερος μεγάλος μαθηματικός και πρωτοπόρος των ηλεκτρονικών υπολογιστών, John von Neumann, ο Νας προτιμά να συνεργασθεί ως εξωτερικός σύμβουλος, διατηρώντας παράλληλα την πανεπιστημιακή του έδρα στη Βοστώνη και αναλαμβάνοντας την επεξεργασία διάφορων περίπλοκων προβλημάτων της θεωρίας παιγνίων, που ήδη κυριαρχεί στις έρευνες του οργανισμού. Η μεγάλη προσφορά του Νας στη RAND και συνεπακόλουθα στην αμερικανική στρατηγική (όπως μάλλον και στον Τραμπ), προέρχεται από την επινόηση των παιγνιδιών με μη μηδενικό συνολικό αποτέλεσμα, όπου τα κέρδη της μίας πλευράς είναι μεγαλύτερα από τις ζημίες της άλλης, επεκτείνοντας την θεωρία παιγνίων σε κυριολεκτικά αχαρτογράφητους χώρους.

Με το αξίωμα μεγίστων-ελαχίστων ο von Neumann πλήττει ανεπανόρθωτα την ορθολογική σκέψη της εποχής, αποδεικνύοντας πως δύο παίκτες με εντελώς αντίθετα συμφέροντα είναι δυνατόν να επιλέξουν λογικά μία τακτική δράσης που να υιοθετείται και από τους δύο, υπό τον όρο ότι την ακολουθούν υπό την πίεση των αναγκών. Η συγκεκριμένη λογική λύση ενός παιγνιδιού με μηδενικό συνολικό αποτέλεσμα, δίδει ένα σημείο ισορροπίας, το οποίο αποδεικνύεται ιδιαίτερα ισχυρό, καθώς η κάθε πλευρά διακατέχεται από ιδιοτέλεια για τα συμφέροντά της, αλλά και από έλλειψη εμπιστοσύνης προς την άλλη, με συνέπεια να προκύπτει μία λύση όπου η μόνη ικανοποιητική διέξοδος εδράζεται στην ισοκατανομή.

Ο Νας και ο ποδοσφαιρόφιλος

Ο Νας επεκτείνει την θεωρία παιγνίων, αποδεικνύοντας ότι και σε παιγνίδια με μη μηδενικό συνολικό αποτέλεσμα υπάρχει σημείο ισορροπίας. Στα συγκεκριμένα παιγνίδια, όταν τα συμφέροντα των δύο παικτών δεν αντιτίθενται εντελώς, οι ενέργειές τους μεγιστοποιούν το κοινό όφελος, με την επιλογή της λογικής λύσης, η οποία προκύπτει και σχετικά ευκολότερα. Ο πυρήνας της ανάλυσής του εμφανίζεται γοητευτικά απλός και η απλούστερη μεταφορά του είναι το παιχνίδι που αποκαλείται “Ποδοσφαιρόφιλος” (το πρότυπο είναι το αμερικανικό ποδόσφαιρο, το γνωστό rugby).

Το κεντρικό πρόσωπο του παιγνιδιού, ο συνηθισμένος φίλαθλος της Δευτέρας, απογοητευμένος από την ήττα της αγαπημένης του ομάδας την αμέσως προηγούμενη ημέρα (Κυριακή), σπεύδει να υποκαταστήσει θεωρητικά τον αποτυχημένο κατά την άποψή του προπονητή της ομάδας, εξηγώντας πως ο ίδιος ως προπονητής, με μία άλλη τακτική έχει την απαραίτητη ικανότητα να προσφέρει την νίκη στην ομάδα του.

Η ανάλυση φαντάζει φαινομενικά σωστή με την προϋπόθεση, ότι ο προπονητής της αντίπαλης ομάδας ακολουθεί την προηγούμενη νικηφόρα τακτική του, χωρίς μεταβολές, ώστε να καρποφορήσει η εναλλακτική λύση που προτείνεται από τον εξοργισμένο φίλαθλο. Όμως, όπως φυσικά εννοείται, η αλλαγή τακτικής της μίας πλευράς, συνεπάγεται σχεδόν αυτόματα και την αλλαγή στάσης της άλλης, ώστε να αντιδράσει αποτελεσματικά στην νέα πρόκληση, στοιχείο που οδηγεί ουσιαστικά το παιγνίδι στον αρχικό του κύκλο.

Η προσέγγιση του Nας σε καταστάσεις αντιπαραθέσεων υπερτονίζει τα λεγόμενα σημεία ισορροπίας, δηλαδή τις λύσεις που ικανοποιούν και τους δύο παίκτες. Εάν λόγου χάρη μετά τον αγώνα ερωτηθούν κατά σειράν οι δύο προπονητές ως προς το εάν και κατά πόσον ικανοποιούνται από τις αποδόσεις των ομάδων τους ή εάν κάθε προπονητής προτιμά εκ των υστέρων να προκρίνει κάποια αλλαγή τακτικής, με βάση την τακτική που ακολουθεί ο αντίπαλός του και απορρίψει την συγκεκριμένη επιλογή της αλλαγής, τότε η πρώτη απάντηση (της ικανοποίησης) δίδει το σημείο ισορροπίας στο παιγνίδι.

Στον παρατιθέμενο πίνακα εμφανίζονται με αριθμητικές τιμές τα οφέλη των δύο πλευρών σε κάθε περίπτωση, ανάλογα με τις επιλογές τους. Στον πίνακα απεικονίζεται απλοποιημένη η σκέψη του Νας, όπου οι αριθμητικές τιμές χρησιμοποιούνται για να τονίσουν άμεσα την ανισότητα των ωφελειών των δύο παικτών σε κάθε μία από τις πιθανές τέσσερις επιλογές τους.

Η λύση με σημείο ισορροπίας είναι το κελί κάτω δεξιά, όπου η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ 2, προσφέρει στον Παίκτη Α 5 και στον Παίκτη Β 2. Αντίθετα απορρίπτονται οι λύσεις των κελιών επάνω δεξιά και κάτω αριστερά, όπου στην πρώτη περίπτωση ο Παίκτης Α έχει μηδενικά οφέλη με την ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ 1 (ο Παίκτης Β μόνον 1 με την ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ 2), ενώ στην δεύτερη ο Παίκτης Β έχει μηδενικά οφέλη με την ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ 1 (ο Παίκτης Α κερδίζει 2 με την ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ 2). Για τον Παίκτη Β η καλύτερη επιλογή είναι το κελί επάνω αριστερά, όπου τα κέρδη του είναι 100 φορές περισσότερα από τα ανάλογα του Παίκτη Α, πλην όμως η συγκεκριμένη επιλογή κρίνεται εξωπραγματική, καθώς σε καμία περίπτωση η άλλη πλευρά δεν πρόκειται να επιτρέψει να μεγιστοποιηθούν τα κέρδη του αντιπάλου της σε αυτό τον βαθμό.

Η ανάλυση του Νας

Επιπλέον ο Nας στοιχειοθετεί λογικά πως ανεξάρτητα των αρχικών επιλογών στρατηγικής, ο κάθε παίκτης είναι δυνατόν να την μεταβάλλει όποτε του δίδεται η ευκαιρία (όπως και ο Τραμπ), με συνέπεια η ροή του παιγνιδιού να γίνεται ασταθής και απρόβλεπτη, αντιπροτείνοντας πως από το αρχικό στάδιο του παιγνιδιού οφείλει να παραμένει πασιφανές το σημείο ισορροπίας, ώστε να αποτελεί λογικά το ζητούμενο αποτέλεσμα και για τις δύο πλευρές. Τελευταίο δείγμα της συγκεκριμένης συμπεριφοράς αποτελεί η απειλή για επιβολή δασμών της τάξης του 50% στην ΕΕ, όπου όμως επέρχεται αμέσως μετά αναβολή έως τις 9 Ιουλίου, ώστε να συνεχισθούν απρόσκοπτα οι διαπραγματεύσεις.

Η ανάλυση του Νας πάντως εξελίσσεται σε κομβικό στοιχείο της πολιτικής των ΗΠΑ κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, που μέσω της συγκεκριμένης λογικής ανάλυσης αντιλαμβάνονται πως παρά την σκιά του τότε αγώνα των εξοπλισμών, υπάρχουν διέξοδοι στην διεθνή πολιτική κονίστρα, εάν κάθε φορά τα σημεία ισορροπίας αποδεικνύονται καταφανή και για τις δύο πλευρές, είτε πρόκειται για συμμάχους, είτε για αντιπάλους.