Bloomberg: Πράσινο φως από Χαφτάρ στην Άγκυρα για έρευνες βάσει του τουρκολιβυκού

Σύμφωνα με το Bloomberg, η Βουλή των Αντιπροσώπων της Ανατολικής Λιβύης αναμένεται να προχωρήσει τις προσεχείς εβδομάδες σε ψηφοφορία για το παράτυπο τουρκολιβυκό μνημόνιο του 2019, το οποίο είχε χαράξει τα όρια μιας συνεργασίας ερευνών μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης.

Η Λιβύη, μέλος του ΟΠΕΚ αλλά βαθιά τραυματισμένη από τον εμφύλιο, παραμένει διαιρεμένη ανάμεσα στη διοίκηση της Τρίπολης και εκείνη της Βεγγάζης. Η πρώτη διατηρεί στενούς δεσμούς με την Άγκυρα και έχει ήδη ταχθεί υπέρ του συμφώνου, ενώ η δεύτερη, υπό την παρουσία του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ, αποτελούσε έως τώρα τον βασικό αντίπαλο της συμφωνίας. Αν η στάση αυτή αλλάξει, θα πρόκειται για σημαντική ανατροπή που ανοίγει τον δρόμο σε τουρκικά πλοία να προχωρήσουν σε γεωτρήσεις και σεισμικές έρευνες σε περιοχές της Μεσογείου ανάμεσα στην Κρήτη και την Τουρκία, κάτι που ενδέχεται να εντείνει την αντιπαράθεση με την Ελλάδα και την Κύπρο.

Η προσέγγιση αυτή έρχεται έπειτα από χρόνια σύγκρουσης. Η Τουρκία είχε στηρίξει στρατιωτικά την τότε κυβέρνηση της Τρίπολης με ισλαμιστικές αναφορές, την οποία ο Χαφτάρ προσπάθησε ανεπιτυχώς να ανατρέψει με τη βοήθεια συμμάχων όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Αίγυπτος και η Ρωσία. Η πολύμηνη μάχη για την πρωτεύουσα το 2019–2020 υπήρξε από τις πιο αιματηρές φάσεις του εμφυλίου.

Ακολούθησε μια ειρηνευτική πρωτοβουλία υπό την αιγίδα του ΟΗΕ που έφερε στην πρωθυπουργία τον Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά, χωρίς ωστόσο να γεφυρώσει το χάσμα. Η χώρα συνεχίζει να είναι μοιρασμένη σε δύο κέντρα εξουσίας, με συνεχείς εντάσεις για τον έλεγχο των εσόδων από τα πλούσια κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου, καθώς και για τον χειρισμό βασικών κρατικών θεσμών. Αν και οι μεγάλες πολεμικές συγκρούσεις έχουν εκλείψει τα τελευταία χρόνια, οι αντιπαραθέσεις παραμένουν, υπενθυμίζει το Bloomberg.

Τουρκική κορβέτα στη Βεγγάζη

Η αλλαγή στάσης της Βεγγάζης δείχνει το αποτέλεσμα μιας μεθοδικής προσπάθειας της Τουρκίας να προσεγγίσει τον Χαφτάρ. Η πρωτοβουλία αυτή εντάσσεται και στο ευρύτερο πλαίσιο της εξομάλυνσης σχέσεων της Άγκυρας με χώρες όπως η Αίγυπτος, με την οποία οι δεσμοί είχαν διαρραγεί λόγω της στάσης της Τουρκίας απέναντι στον πολιτικό ισλαμισμό.

Σύμφωνα με Τούρκους αξιωματούχους, ενδεικτικό της βελτίωσης των επαφών αποτελεί η επίσκεψη της τουρκικής κορβέτας TCG Kinaliada στο λιμάνι της Βεγγάζης, η πρώτη του είδους. Παράλληλα, η Άγκυρα εξετάζει την αποστολή στρατιωτικών εκπαιδευτών και συμβούλων, ενώ τον περασμένο Απρίλιο ο γιος του Χαφτάρ, Σαντάμ, συναντήθηκε στην Άγκυρα με τον Τούρκο υπουργό Άμυνας και τον αρχηγό του στρατού.

Πέρα από τα ενεργειακά, η Τουρκία επιδιώκει να επαναφέρει στη ζωή σειρά επιχειρηματικών συμβολαίων δισεκατομμυρίων δολαρίων, τα οποία είχαν «παγώσει» μέσα στον κύκλο συγκρούσεων που ξέσπασε μετά την πτώση του Μουαμάρ Καντάφι το 2011. Ήδη έχουν ξεκινήσει απευθείας πτήσεις προς τη Βεγγάζη, ενώ τουρκικές κατασκευαστικές εταιρείες έχουν εμπλακεί σε έργα ανασυγκρότησης και παραγωγής βιομηχανικών υλικών στην περιοχή.

Σύμφωνα με Λίβυο αξιωματούχο, υπάρχει πλέον συναίνεση ανάμεσα στις αρχές της Ανατολικής Λιβύης ότι η συμφωνία με την Τουρκία μπορεί να λειτουργήσει προς όφελος τους, φέρνοντας επενδύσεις και ενισχύοντας την τοπική οικονομία.

Η συζήτηση, ωστόσο, δεν περιορίζεται στη Λιβύη. Η Ελλάδα ανακοίνωσε τον Μάιο διαγωνισμό για έρευνες υδρογονανθράκων νότια της Κρήτης, σε περιοχές που η Λιβύη θεωρεί ότι ανήκουν στη δική της θαλάσσια δικαιοδοσία. Η εξέλιξη αυτή έχει πυροδοτήσει περαιτέρω εντάσεις, ενώ η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ξεκαθαρίσει ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο παραβιάζει κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων χωρών και δεν εναρμονίζεται με το Δίκαιο της Θάλασσας του ΟΗΕ, όπως υπενθυμίζει το Bloomberg.

Η συμφωνία με την Αίγυπτο

Την ίδια στιγμή, σε μία ιστορική συμφωνία στον τομέα της Άμυνας φαίνεται πως προχωρούν Τουρκία και Αίγυπτος, καθώς όπως όλα δείχνουν το Κάιρο ετοιμάζεται να συμμετάσχει στο πρόγραμμα κατασκευής μαχητικών αεροσκαφών Kaan που αναπτύχθηκε στην Τουρκία, σηματοδοτώντας έτσι γεγονός μια πιθανή αλλαγή στην ισορροπία δυνάμεων στη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο και δημιουργώντας έναν ακόμη “πονοκέφαλο” στην Ελλάδα.

Σύμφωνα μάλιστα με δημοσίευμα της Daily Sabah (και σχετική παραπομπή στον ιστότοπο The Arab Weekly) η στρατηγική κίνηση της Αιγύπτου θα μπορούσε να αναδιαμορφώσει την περιφερειακή ισορροπία που επί μακρόν ευνοούσε το Ισραήλ, καθώς το Τελ Αβίβ διατηρούσε την αεροπορική υπεροχή για δεκαετίες με την υποστήριξη των ΗΠΑ. Ειδικοί λένε ότι η στρατιωτική συνεργασία δεν σηματοδοτεί ένα τελικό σημείο, αλλά μια νέα αρχή, καθώς η Άγκυρα και το Κάιρο στοχεύουν στην ενίσχυση της αυτάρκειας της αμυντικής βιομηχανίας και στη μείωση της εξάρτησης από το εξωτερικό.

Υπενθυμίζεται ότι τον Ιούλιο η Αίγυπτος απέστειλε ρηματική διακοίνωση στην Ελλάδα, με την οποία αμφισβητεί τα όρια της ελληνικής ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδας στη Μεσόγειο, με αφορμή την δημοσίευση του χάρτη με τον Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό. Στη ρηματική διακοίνωση αναφερόταν, μεταξύ άλλων, πως «ορισμένες περιοχές που ορίζονται στον ‘Ελληνικό Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό’ (…) επικαλύπτονται με το πεδίο εφαρμογής της ΑΟΖ και της υφαλοκρηπίδας της Αραβικής Δημοκρατίας της Αιγύπτου στη Μεσόγειο Θάλασσα», με το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελλάδας να απαντά πως πρόκειται για αναμενόμενη αντίδραση γειτονικού κράτους, μέσω συνήθους διπλωματικής αλληλογραφίας, με το οποίο εκκρεμεί οριοθέτηση θαλάσσιων ζωνών.

Το ενδιαφέρον για το πρόγραμμα Kaan εκδηλώθηκε για πρώτη φορά τον Σεπτέμβριο του 2024, κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Αιγύπτιου προέδρου Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι στην Άγκυρα, όπου εξέφρασε επίσης ενδιαφέρον για το σύστημα αεροπορικής άμυνας τύπου “Iron Dome” της Τουρκίας. Οι επακόλουθες επισκέψεις αντιπροσωπειών της αιγυπτιακής πολεμικής αεροπορίας και το ταξίδι του αρχηγού των αιγυπτιακών ενόπλων δυνάμεων, στρατηγού ΑΧμάντ Καλίφα, τον Μάιο του 2025, ενίσχυσαν τον διάλογο, καλύπτοντας θέματα εκπαίδευσης, μεταφοράς τεχνολογίας και ανταλλαγής γνώσεων.

Διπλωματικές πηγές αναμένουν ότι μέχρι το τέλος του έτους θα υπογραφεί επίσημη συμφωνία για τη συμμετοχή της Αιγύπτου στο πρόγραμμα Kaan. Η πρωτοβουλία της Τουρκίας για τα μαχητικά αεροσκάφη έχει επίσης προσελκύσει το ενδιαφέρον της Ισπανίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, με πιθανή μείωση του κόστους, επιτάχυνση της παραγωγής και ενίσχυση των επενδύσεων σε έρευνα και ανάπτυξη, καθιστώντας το Kaan ένα κοινό περιφερειακό περιουσιακό στοιχείο και όχι ένα αποκλειστικά εθνικό έργο.

Η είδηση της σύσφιξης της στρατιωτικής συνεργασίας μεταξύ Τουρκίας και Αιγύπτου προκάλεσε την αντίδραση της αντιπολίτευσης, με τον εκπρόσωπο Τύπου του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, Δημήτρη Μάντζο να κάνει λόγο μεταξύ άλλων για «έντονο προβληματισμό και ανησυχία», τονίζοντας παράλληλα πως «η διαφαινόμενη σύσφιξη των διμερών σχέσεων της Τουρκίας με την Αίγυπτο -ειδικά στο επίπεδο της αμυντικής βιομηχανίας- απειλεί να ανατρέψει την ισορροπία δυνάμεων στην ευρύτερη περιοχή, θέτει σε αμφιβολία τη συμμαχία Ελλάδας-Αιγύπτου».

Σε συνδυασμό με τις εξελίξεις από την Λιβύη, έχουμε άλλες δύο κακές ειδήσεις για την Αθήνα, η οποία βλέπει να καταρρέει κάθε μέρα που περνάει η συμμαχία που είχε σφυρηλατήσει με το Κάϊρο και (σύμφωνα με το Bloomberg) θα καταρρεύσουν και οι προσδοκίες της ότι ο Σίσι θα έπειθε τον Χαφτάρ να μην επικυρώσει το τουρκολιβυκό μνημόνιο και Ανατολική Λιβύη…