Γιατί το Ισραήλ έπληξε την Χαμάς στο Κατάρ

Από την μία πολλαπλές κατηγορίες για διαφθορά και μαζικές κοινωνικές αντιδράσεις για την απελευθέρωση των ομήρων, όπως και αντιδράσεις ενάντια στο σχέδιό του για μεταρρύθμιση στην Δικαιοσύνη (την οποία μεταρρύθμιση, η αντιπολίτευση στο Ισραήλ βλέπει ως μηχανισμό χειραγώγησης). Από την άλλη, παραμένει η εξάρτησή του από έναν εύθραυστο και ακραίο κυβερνητικό συνασπισμό. Όλα αυτά  – μαζί και πολεμικά γεγονότα, όπως η τρομοκρατική επίθεση στην Ιερουσαλήμ που επικαλέστηκε ο Νετανιάχου για να δικαιολογήσει το πλήγμα στην Χαμάς στο Κατάρ – αντανακλαστικά τον οδηγούν στην στρατιωτική κλιμάκωση.

Ο Νετανιάχου φαίνεται να χρησιμοποιεί ως επίδειξη δύναμης την στρατιωτική κλιμάκωση στο εσωτερικό, αλλά και ως ένα φόβητρο για το εξωτερικό. Ωστόσο, οι φιλοδοξίες του φαίνεται να εκτείνονται πέραν από την άμεση πολιτική του επιβίωση. Φαίνεται να επιδιώκει μια “στιγμή 1967” που θα καθορίσει την υστεροφημία του και θα εξυπηρετεί το όραμα του: Μια μετασχηματιστική αναδιάταξη του περιφερειακού τοπίου στη Μέση Ανατολή που θα παραγκωνίσει το Παλαιστινιακό και θα εδραιώσει την ισραηλινή υπεροχή.

Αυτός ο συνδυασμός, δηλαδή η εγχώρια πολιτική επιβίωση και η συσσώρευση ισχύος στην περιοχή, είναι που εξηγεί όλες τις πρόσφατες ενέργειες του Νετανιάχου, συμπεριλαμβανομένου του πλήγματος στο Ιράν, της εκτεταμένης κατοχής συριακού εδάφους, της επίθεσης του Οκτωβρίου 2024 στον Λίβανο, των συνεχιζόμενων επιθέσεων στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη και βεβαίως το πλήγμα κατά της Χαμάς στο Κατάρ.

Περιγράφοντας κάθε στρατιωτική εκστρατεία ως μια δυσάρεστη αναγκαιότητα – που του επιβλήθηκε από το Ιράν, τη Χαμάς ή ακόμα και τους σκληροπυρηνικούς του συνασπισμού του – ο Νετανιάχου διατηρεί τη δημόσια υποστήριξη, καθώς εδραιώνει την εξουσία του. Η κυβέρνησή του έχει αξιοποιήσει την νομοθεσία επί του πολέμου για να καταστείλει δημόσιες διαμαρτυρίες, να προωθήσει τη ριζοσπαστική-συνταγματική της ατζέντα και να προωθήσει το γεωπολιτικό της όραμα.

Το αποτέλεσμα είναι μια ασταθής, αλλά υπολογισμένη στρατηγική, που δεν αποκλείεται να κρίνει θετικά η ισραηλινή ιστορία, αν και πάντα υπάρχει ένα ερωτηματικό για τις περιφερειακές συνέπειες της ριψοκίνδυνης πολιτικής του. Δεν είναι τυχαίο που σύμφωνα με πληροφορίες η Μοσάντ και ο Αρχηγός των Ενόπλων Δυνάμεων δεν ενέκριναν το πλήγμα στο Κατάρ, φοβούμενοι προφανώς τις συνέπειες…

Η κρίση προϋπήρχε της 7ης Οκτωβρίου

Την στιγμή που γενικεύονται οι κοινωνικές αντιδράσεις κατά του Ισραήλ στη Δύση, αρκετοί παρερμηνεύουν την πολιτική κρίση της ισραηλινής κυβέρνησης ως μία ήττα του μοναδικού εβραϊκού κράτους, αγνοώντας τις πρόσφατες-παρελθούσες κρίσεις από τις οποίες επιβίωσε το Ισραήλ και το γεγονός ότι οι Ισραηλινοί, εξαιτίας της επίθεσης της 7ης Οκτωβρίου, αισθάνονται ακραία-υπαρξιακή απειλή.

Σε διεθνές επίπεδο, παρά τις φιλο-παλαιστινιακές κορώνες σε δυτικές πρωτεύουσες, η πλειονότητα των Αράβων ηγετών θέλει ο Νετανιάχου να κάνει όλα όσα εκείνοι θέλουν, αλλά δεν μπορούν. Και κανένας, μα κανένας, δεν θέλει τη συνεχιζόμενη δραστηριότητα της Χαμάς, μιας ακραίας πτέρυγας των Αδελφών Μουσουλμάνων, που στα μάτια τους έχει γαλουχήσει την νεολαία της Γάζας, όπως ο Χίτλερ την Hitlerjugend. Δεν μπορούμε να προβλέψουμε αν θα μεταβληθεί η στάση τους μετά το ισραηλινό πλήγμα στο Κατάρ. Όμως, πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι ήταν η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα που μερικά χρόνια πριν είχαν απομονώσει το εμιράτο, εξαιτίας των σχέσεων του με το Ιράν και γενικότερα το Πολιτικό Ισλάμ.

Τους μήνες που προηγήθηκαν της επίθεσης της 7ης Οκτωβρίου του 2023, χιλιάδες Ισραηλινοί διαδήλωναν στους δρόμους κατά των σχεδίων αλλαγής του δικαστικού συστήματος, την οποία θεωρούν ως επίθεση στη δημοκρατία. Επομένως, πολύ πριν τον πόλεμο, η κυβέρνηση Νετανιάχου ήταν άκρως αντιδημοφιλής για την αντιπολίτευση και τους ψηφοφόρους της. Στην πραγματικότητα, ο πόλεμος δεν επέφερε κάποια σημαντική-περαιτέρω συσπείρωση υπό τoν πρωθυπουργό, απλώς παγίωσε την υφιστάμενη πολιτική βάση του.

Αρκετοί υποστηρικτές του Νετανιάχου δέχονται τον ισχυρισμό του ότι ο πόλεμος δεν μπορεί να τελειώσει μέχρι την ολοκληρωτική νίκη επί της Χαμάς (κάτι που θα του επιτρέψει να “ξαναχτίσει” τα ποσοστά του στις δημοσκοπήσεις). Όμως, εξακολουθεί να υστερεί σε σχέση με τα κόμματα της αντιπολίτευσης και έχει κάθε λόγο να φοβάται τις εκλογές. Η αντιπολίτευση επιμένει ότι παρατείνει τον πόλεμο για να παραμείνει στην εξουσία, λόγω και των σκανδάλων διαφθοράς για τα οποία κατηγορείται.

Οι κατηγορίες για διαφθορά

Το σκάνδαλο είναι γνωστό ως “υπόθεση 4000” και αφορά τον όμιλο επικοινωνιών Bezeq. Η έρευνα επικεντρώθηκε σε μαρτυρίες ότι ο Νετανιάχου είχε υποσχεθεί κανονιστικές αλλαγές που θα ήταν ευνοϊκές για τα επιχειρηματικά συμφέροντα του Σολ Έλοβιτς, ιδιοκτήτη της Bezeq, σε αντάλλαγμα την θετική δημοσιογραφική κάλυψη του Ισραηλινού πρωθυπουργού και της οικογένειάς του από την ειδησεογραφική ιστοσελίδα του Έλοβιτς, “Walla!”. Ο Νετανιάχου κατηγορείται για απάτη και δωροδοκία. Ο Έλοβιτς κατηγορείται επίσης για δωροδοκία.

Η ισραηλινή αστυνομία συνέστησε κατηγορίες δωροδοκίας εναντίον του Νετανιάχου τον Δεκέμβριο του 2018. Στις 21 Νοεμβρίου του 2019, ο Ισραηλινός γενικός εισαγγελέας απήγγειλε επίσημα κατηγορίες εναντίον του πρωθυπουργού και του Έλοβιτς. Να σημειωθεί ότι υποστηρίζεται πως πρέπει να δικαστεί και για τις αποτυχίες της κυβέρνησης στον τομέα της ασφάλειας που δεν απέτρεψαν την επίθεση της Χαμάς, στις 7 Οκτωβρίου 2023. Πάντως, ήδη η μακροχρόνια δίκη του για κατηγορίες διαφθοράς είναι αρκετά σοβαρή ώστε να επιφέρει πιθανή ποινή φυλάκισης. Εάν λήξει ο πόλεμος δε, οι δικαστικές διαδικασίες θα επιταχυνθούν.

Οι υπερεθνικιστές στον κυβερνητικό συνασπισμό του, ο υπουργός Οικονομικών Μπεζαλέλ Σμότριχ και ο υπουργός Εθνικής Ασφάλειας Ιταμάρ Μπεν-Γκβιρ, έχουν απειλήσει να ανατρέψουν την κυβέρνησή του, εάν κάνει οποιαδήποτε συμφωνία με τη Χαμάς. Οι οικογένειες των ομήρων έχουν απευθύνει επανειλημμένες εκκλήσεις στον Νετανιάχου να κάνει μια συμφωνία με την οργάνωση, πριν πεθάνουν όσοι απομένουν ακόμα ζωντανοί. Αλλά ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, επιτείνοντας το αφήγημα του για μάχη μέχρι την ολοκληρωτική νίκη, έφτασε να πλήξει μέχρι και στο Κατάρ την Χαμάς, με το εμιράτο να αναστέλλει τις προσπάθειες διαμεσολάβησης στον πόλεμο της Γάζας, επιτείνοντας την αγωνία στις οικογένειες των ομήρων.

Αντιθέσεις και επιπλοκές

Να σημειωθεί ότι και τα σχέδια του Νετανιάχου για την Γάζα βρήκαν αντίθετη την τρέχουσα ηγεσία των Ισραηλινών Ενόπλων Δυνάμεων. Ο Αρχηγός του Επιτελείου, στρατηγός Εγιάλ Ζαμίρ, έκανε γνωστό δημοσίως ότι αντιτίθεται στο σχέδιο Νετανιάχου για μια νέα επίθεση στη Γάζα. Φέρεται να είπε στο υπουργικό συμβούλιο ότι αυτό θα έθετε σε κίνδυνο τους ομήρους και θα επιδείνωνε την ανθρωπιστική κρίση. Ο Ζαμίρ διορίστηκε τον Μάρτιο, όταν ο προκάτοχός του παραιτήθηκε λόγω της διαφωνίας του με τον πρωθυπουργό για τη διεξαγωγή του πολέμου.

Τα ισραηλινά μέσα ενημέρωσης εκτιμούν ότι ο Νετανιάχου θα αναγκάσει τον Ζαμίρ να παραιτηθεί. Γράφτηκε χαρακτηριστικά ότι ο Ζαμίρ είναι πεπεισμένος ότι επίκειται η απόλυση του, επειδή αμφισβήτησε το σχέδιο Νετανιάχου. Πάντως, γνωστός για το ήθος και το σθένος του, παραμένει στην πρώτη γραμμή. Ασχέτως των όποιων πιέσεων δέχεται, κύρια προτεραιότητα για τον στρατηγό παραμένουν οι ζωές των ομήρων κάτι που μάλλον υπολογίζει ο Νετανιάχου που έχει πολλούς λόγους να μην τραβήξει άλλο το σκοινί, στην λογική “μείνε και σώσε τους, είσαι ο κατάλληλος”.

Στις αρχές Ιουνίου, η Κνέσετ απειλήθηκε με διάλυση, οδηγώντας το Ισραήλ σε εκλογές. Αλλά, ο πολυμήχανος Νετανιάχου απέφυγε και αυτόν τον σκόπελο. Εξάλλου, ακόμη και αν προκηρυχτούν πρόωρες εκλογές, το σύστημα απλής αναλογικής θα προκαλέσει μια μακρόχρονη διαδικασία εξεύρεσης κυβερνητικού συνασπισμού, ενώ στο μεταξύ θα κυβερνούν ως τοποτηρητές πάνω-κάτω οι ίδιοι.

Όπως έχει το πράγμα, η κατάσταση περιπλέκεται από τις αντιδράσεις για τον συνεχιζόμενο πόλεμο με την Χαμάς και την πολιτική αστάθεια, με τον Νετανιάχου να είναι σε ομηρεία από τους ακραίους εταίρους του συνασπισμού του, που απειλούν να αποσύρουν την υποστήριξή τους. Όπως προαναφέρθηκε, ένα μέρος της ισραηλινής κοινής γνώμης αντιδρά επίσης στην δικαστική μεταρρύθμιση και την ενίσχυση της εκτελεστικής εξουσίας, ενώ ζητούν να δοθεί προτεραιότητα στην διάσωση των ομήρων και να λογοδοτήσει η κυβέρνηση για την αποτυχία της στην επίθεση της 7ης Οκτωβρίου.

Πίεση και πόλωση στο Ισραήλ

Οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις (IDF) και η Shin Bet αντιμετωπίζουν αυξανόμενη πίεση στη λειτουργία τους υπό ένα ασταθές φόντο στρατιωτικών και πολιτικών κρίσεων, που επηρεάζει και με την πολεμική προσπάθεια. Αυτό πυροδοτεί την πολιτικοποίηση του κατεστημένου ασφαλείας. Οι συνεχιζόμενες νομικές μάχες, τα μέτρα δικαστικής μεταρρύθμισης και η μεταβαλλόμενη δυναμική ισχύος εντείνουν τις ανησυχίες σχετικά με την ισορροπία δυνάμεων. Το πολιτικό κλίμα γίνεται όλο και πιο πολωμένο, με πολλούς πολίτες να ανησυχούν για την επιβίωση των δημοκρατικών θεσμών.

Η εσωτερική αναταραχή δεν είναι απλώς μια εσωτερική πρόκληση – μπορεί να έχει επιπτώσεις στην παγκόσμια θέση του Ισραήλ, καθώς σύμμαχοι και περιφερειακοί εταίροι του Ισραήλ εκφράζουν την ανησυχία τους για την περιφερειακή σταθερότητα από τον συνεχιζόμενο πόλεμο, πολύ πριν το ισραηλινό πλήγμα στο Κατάρ. Η δε εσωτερική αναταραχή επηρεάζει την ικανότητα του Ισραήλ να διαχειρίζεται αποτελεσματικά τις εξωτερικές του σχέσεις.

Ένα βασικό ερώτημα επικεντρώνεται στο κατά πόσον η πολιτική ηγεσία μπορεί να αποκαταστήσει την αξιοπιστία και τη συνοχή της, τόσο έναντι των πολιτών, όσο και έναντι των θεσμών ασφαλείας. Χωρίς να επιλυθεί αυτό, οι διπλές κρίσεις του πολέμου και της εσωτερικής σύγκρουσης απειλούν να επιδεινώσουν η μία την άλλη – με τον Νετανιάχου να επιλέγει μονίμως την πολεμική διέξοδο, με κίνδυνο να οδηγηθούμε σε άκρως ανατρεπτικά αποτελέσματα για την περιοχή…