Τι ρόλο έχει παίξει η Τουρκία στο σχέδιο Τραμπ για τη Γάζα

Στο περιθώριο των εργασιών της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, που διαμόρφωσαν το μέλλον της Γάζας και του παλαιστινιακού λαού, ο Αμερικανός πρόεδρος συναντήθηκε με μουσουλμάνους και Άραβες ηγέτες. Ήταν άραγε τυχαίο ότι ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν καθόταν ακριβώς δίπλα στον Τραμπ;

Στις 23 Σεπτεμβρίου, ο Τραμπ παρουσίασε το σχέδιό του για τερματισμό του πολέμου, καλώντας τους παγκόσμιους ηγέτες να «σταματήσουν άμεσα τον πόλεμο στη Γάζα». Μια εβδομάδα αργότερα, υποστηριζόμενος από τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Νετανιάχου, παρουσίασε έναν οδικό χάρτη. Ο Νετανιάχου αναγκάστηκε, παράλληλα, να ζητήσει συγγνώμη από την ηγεσία του Κατάρ για την αποτυχημένη απόπειρα δολοφονίας στελεχών της Χαμάς στη Ντόχα στις 9 Σεπτεμβρίου, η οποία σκότωσε έναν Καταριανό αξιωματικό ασφαλείας.

Κύριος μη-ΝΑΤΟϊκός σύμμαχος (MNNA), το Κατάρ επανεμφανίζεται ως μεσολαβητής για την «αποκατάσταση της σταθερότητας» στη Γάζα. Μαζί με την Αίγυπτο παρουσίασε μια πρόταση που ουσιαστικά απαιτεί τη διάλυση της Χαμάς. Ωστόσο, ο ρόλος μιας άλλης χώρας γίνεται όλο και πιο ορατός: της ΝΑΤΟϊκής Τουρκίας.

Μετά την ανακοίνωση του Τραμπ, ο εκπρόσωπος του ΥΠΕΞ του Κατάρ, Ματζέντ αλ-Ανσαρί, τόνισε τη συμμετοχή της Τουρκίας και ειδικά του επικεφαλής της τουρκικής ΜΙΤ, Ιμπραήμ Καλίν, στις διαπραγματεύσεις στη Ντόχα. Εκεί πραγματοποιήθηκε μια μακρά συνεδρίαση μεταξύ ηγετών της Χαμάς και αξιωματούχων από Κατάρ, Αίγυπτο και Τουρκία για την εξέταση του σχεδίου και πιθανών τροποποιήσεων. Σε ανακοίνωσή τους οι εκπρόσωποι της Χαμάς ανέφεραν ότι «χρειάζονται ακόμη χρόνο για να μελετήσουν το σχέδιο», επιβεβαιώνοντας ότι οι διαβουλεύσεις συνεχίζονται.

Αραβική συναίνεση και ο επανασχεδιασμός της Γάζας

Από την έναρξη του πολέμου, ο πρωταρχικός στόχος του Νετανιάχου ήταν η εξάλειψη της Χαμάς. Τώρα, καθώς παίρνει μορφή το σχέδιο επανασχεδιασμού της Γάζας, ο ρόλος της Τουρκίας σε αυτό το αμερικανοϊσραηλινό εγχείρημα είναι αδύνατον να αγνοηθεί. Το κοινό σχέδιο ΗΠΑ-Ισραήλ έχει δύο βασικούς στόχους:

• Μια Γάζα χωρίς Χαμάς.
• Μια πολιτική διοίκηση που δεν θα εμποδίζει τα δυτικά συμφέροντα.

Αποδεχόμενη η Χαμάς το σχέδιο, οι ηγέτες της θα αναγκαστούν να φύγουν από τη Γάζα, η οποία θα ανοίξει σε διεθνείς επενδύσεις. Η ανοικοδόμηση και η εκμετάλλευση των υπεράκτιων κοιτασμάτων φυσικού αερίου της Γάζας θεωρούνται ιδιαίτερα κερδοφόρες.
Οι περισσότερες αραβικές χώρες έχουν ήδη αποδεχθεί τη «λύση» της Ουάσιγκτον. Σε αντίθεση με την Τουρκία, αρκετές από αυτές θεωρούν τη Χαμάς μέρος του προβλήματος. Ο σαουδο-αιγυπτιο-εμιρατινός άξονας, που έχει συγκρουστεί στο παρελθόν με Τουρκία και Κατάρ για τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, θα χαιρέτιζε την εξάλειψή της.

Λίγο μετά την ανακοίνωση του σχεδίου Τραμπ, οι ΥΠΕΞ Τουρκίας, Ιορδανίας, ΗΑΕ, Ινδονησίας, Πακιστάν, Σαουδικής Αραβίας, Κατάρ και Αιγύπτου εξέδωσαν κοινή δήλωση εκφράζοντας «εμπιστοσύνη στη βούληση των ΗΠΑ να βρουν δρόμο προς την ειρήνη».
Το Κατάρ χαρακτήρισε το σχέδιο «εποικοδομητικό αλλά χρήζει διαπραγμάτευσης». Ο Ερντογάν χαιρέτισε το σχέδιο, την «προσπάθεια και ηγεσία του Τραμπ», δηλώνοντας ότι «η Τουρκία θα συνεχίσει να συμβάλλει στη διαδικασία για μια δίκαιη και διαρκή ειρήνη αποδεκτή από όλες τις πλευρές».

Σύμφωνα με πηγές που επικαλείται το Axios, η Τουρκία – μαζί με Κατάρ και Αίγυπτο – προέτρεψε τη Χαμάς να αποδεχθεί τη συμφωνία, αυξάνοντας την πίεση στην παλαιστινιακή οργάνωση.

Η εμπλοκή της Τουρκίας με τις ΗΠΑ

Η Τουρκία και το Κατάρ αναλαμβάνουν το πολιτικό ρίσκο του σχεδίου. Το Κατάρ έχει ήδη καθιερωθεί ως έμπιστος σύμμαχος της Ουάσιγκτον και των μοναρχιών του Κόλπου. Λίγες μέρες πριν, στην πρόσφατη επίσκεψη του Τούρκου προέδρου στον Λευκό Οίκο, που απέφερε μια «συμφωνία πακέτο»: αγορά πολλών αεροσκαφών Boeing, συμφωνία LNG με τις ΗΠΑ που υπονομεύει τους δεσμούς με τη Ρωσία, ακόμη και μνημόνιο συνεργασίας για πυρηνική ενέργεια. Αντέχει η Τουρκία τέτοιες δαπάνες; Θα μπορούσε η Άγκυρα να αψηφήσει τον Τραμπ για τη Γάζα;

Δεν υπάρχει μηχανισμός για να σταματήσει Τραμπ και Νετανιάχου. Οι δυτικές πρωτεύουσες – σιωπηλές επί έναν αιώνα απαλλοτριώσεων από τη Διακήρυξη Μπάλφουρ έως σήμερα – τώρα αναγνωρίζουν στα χαρτιά ένα παλαιστινιακό κράτος, χωρίς ουσία. Οι Άραβες μονάρχες και οι Δυτικοί προτιμούν μια Παλαιστίνη χωρίς Χαμάς, με μια “παθητική” ηγεσία, σαν αυτή της Παλαιστινιακής Αρχής του Μαχμούντ Αμπάς. Ακόμη και αυτό όμως είναι πολύ για το Ισραήλ. Ο Τραμπ τώρα στήνει ένα «Συμβούλιο Ειρήνης» για τη Γάζα, με επικεφαλής τον Τόνι Μπλερ, γνωστό για την καταστροφή της Δυτικής Ασίας με την εισβολή στο Ιράκ το 2003.

Αν εφαρμοστεί το σχέδιο Τραμπ, η Παλαιστίνη θα κυβερνάται ουσιαστικά από τον άξονα ΗΠΑ–Ισραήλ–Ηνωμένο Βασίλειο. Οι υποστηρικτές αυτού του μοντέλου περιλαμβάνουν τόσο τις αραβικές χώρες όσο και την Τουρκία, που επιδιώκει επαναπροσέγγιση με την Ουάσιγκτον.

Τι επιφυλάσσει το μέλλον;

Ο Τραμπ έστειλε τελεσίγραφο: Η Χαμάς έχει «τρεις ή τέσσερις μέρες» να απαντήσει στο σχέδιο. Αν όχι, «θα έχει ένα πολύ θλιβερό τέλος». Όλα δείχνουν ότι η Τουρκία θα διευκολύνει να δώσει στη Χαμάς μια έξοδο. Η Άγκυρα φαίνεται να έχει αποδεχθεί αυτόν τον ρόλο, ως αντάλλαγμα των συμφωνιών της στον Λευκό Οίκο.

Τον Φεβρουάριο 2025 ο Πρόεδρος Ερντογάν είχε δηλώσει ότι «οι προτάσεις της νέας αμερικανικής διοίκησης για τη Γάζα, υπό την πίεση του σιωνιστικού λόμπι, δεν έχουν τίποτα που να αξίζει συζήτησης». Σήμερα όμως, η κατάσταση είναι διαφορετική.
Το ερώτημα είναι: πόσους ηγέτες της Χαμάς ή Παλαιστίνιους θα δεχθεί η Τουρκία και με ποιους όρους; Θα τους χρησιμοποιήσει ως διαπραγματευτικά χαρτιά στο μέλλον;

Η Άγκυρα επικεντρώνεται πλέον σε τρεις στόχους:

• Ανοικοδόμηση της Γάζας.
• Εξασφάλιση ρόλου στο μεταπολεμικό σχήμα διοίκησης.
• Αποδοχή στελεχών της Χαμάς στο έδαφός της.

Ο Πρόεδρος Ερντογάν επιδιώκει παράλληλα να εδραιώσει περισσότερο την εξουσία του στο εσωτερικό, να προωθήσει τα σχέδιά του στη Συρία και να διατηρήσει επιρροή μέσω προσώπων-κλειδιών. Όλοι οι δρόμοι, ωστόσο, φαίνεται να οδηγούν πλέον στον Λευκό Οίκο.

Σχέδιο Ισραήλ και το δείπνο των 3

Ο ίδιος Ισραηλινός αξιωματούχος (όπως παραπάνω) δήλωσε: «Οι όμηροι θα απελευθερωθούν μέσα στις επόμενες ημέρες, πριν το Ισραήλ προχωρήσει σε αποχώρηση από τη Γάζα. Μια τέτοια συμφωνία δεν έχει τεθεί ποτέ ξανά στο τραπέζι. Μέχρι τώρα, η Χαμάς επέμενε ότι η απελευθέρωση των τελευταίων ομήρων θα γινόταν μόνο μετά την πλήρη αποχώρηση του Ισραήλ. Τώρα, όμως, το Ισραήλ θα πραγματοποιήσει μόνο μια τακτική αποχώρηση και, ακόμη κι αν απελευθερωθούν όλοι οι όμηροι, ο στρατός θα παραμείνει αναπτυγμένος σε μεγάλο μέρος της Γάζας».

«Η Χαμάς είναι πιο ευάλωτη σε πίεση σε σχέση με το παρελθόν, ενώ η συμβολή των αραβικών ηγετών και της Τουρκίας υπήρξε καθοριστική. Ως αποτέλεσμα, ετοιμάστηκε νέα πρόταση, με κύριο στόχο την απελευθέρωση όλων των ομήρων. Μετά την ανταλλαγή κρατουμένων, η Χαμάς θα αφοπλιστεί, η Γάζα θα αποστρατιωτικοποιηθεί και θα ξεκινήσουν συζητήσεις για το ‘μεθεπόμενο’ στάδιο στη Γάζα» συνέχισε.

Και καταλήγει: «Η σειρά του σχεδίου Τραμπ δίνει στο Ισραήλ σημαντικό πλεονέκτημα: θα ανακτήσει τους ομήρους και ταυτόχρονα θα διατηρήσει στρατιωτική παρουσία σε μεγάλο μέρος της Γάζας, ενώ θα συνεχιστούν οι διαπραγματεύσεις για τα επόμενα βήματα».

«Σχετικά με το συντονισμό Ισραήλ-ΗΠΑ, στο δείπνο Νετανιάχου-Γουίτκοφ-Κούσνερ στην Ουάσιγκτον συζητήθηκε η πιθανότητα η Χαμάς να απαντήσει στο σχέδιο Τραμπ με ‘ναι, αλλά’. Όπως δήλωσε ο Τραμπ κατά την παρουσίαση του σχεδίου στον Λευκό Οίκο στις 29 Σεπτεμβρίου, και επανέλαβε σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Νετανιάχου χθες, ‘αν η Χαμάς δεν απελευθερώσει όλους τους ομήρους, το Ισραήλ θα μπορούσε να επανεκκινήσει τον πόλεμο’».