Θα εκδηλωθεί διπλωματική παρέμβαση Τραμπ στα ελληνοτουρκικά;

Η αίσθησή μου είναι ότι πρόκειται για δυο εντελώς διαφορετικές περιπτώσεις. Υπό κανονικές συνθήκες, θα ήταν πολύ επιπόλαιο να θεωρήσουμε νομοτέλεια την εκδήλωση παρόμοιας παρέμβασης στο ελληνοτουρκικό μέτωπο. Ωστόσο, εξίσου επιπόλαιο θα ήταν και να αποκλειστεί, για έναν πολύ απλό λόγο: Την πρότερη συμπεριφορά της Αθήνας! Δεν είναι υπερβολή η προβολή του επιχειρήματος, ότι είναι τόσο πολλοί οι “εθελοντές” και οι έτοιμοι να δεχθούν μια παρέμβαση που θα έκλεινε το θέμα όπως-όπως. Σίγουρα όχι προς το ελληνικό συμφέρον. Αρκεί να διασφαλίζεται η διαθεσιμότητα του γνωστού μοιρολατρικού επιχειρήματος ότι δεν μπορεί να γίνει τίποτα άπαξ και αποτελεί επιθυμία των Αμερικανών, συνοδευόμενη μάλιστα με τη γνωστή μέθοδο doing business του Τραμπ.

Εάν υπάρξει παρέμβαση της Ουάσιγκτον, αυτή λογικά θα εκδηλωθεί για το κεντρικό ζήτημα που άπτεται των αμερικανικών συμφερόντων στην περιοχή: Τη χάραξη ΑΟΖ, που θα επιτρέψει την αξιοποίηση κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, με την εμπλοκή αμερικανικών ενεργειακών κολοσσών. Και αν το σκεπτικό αυτό ισχύει, τότε η παρούσα περίοδος είναι για τα ελληνικά εθνικά συμφέροντα η καλύτερη για την εκδήλωση αμερικανικής παρέμβασης.

Η πρόταση Μητσοτάκη για τη διοργάνωση Διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο, πιθανότατα εντάσσεται σε αυτό το πλαίσιο. Να επιχειρεί δηλαδή προληπτική κίνηση με στόχο να προλάβει οποιαδήποτε παρέμβαση και να δείξει ότι η Ελλάδα επιχειρεί ενεργά την εξεύρεση λύσης στο πρόβλημα. Και το δίλημμα να περάσει στην τουρκική πλευρά που θα πρέπει να δικαιολογήσει τη μη συμμετοχή της είτε διότι δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία, είτε διότι θα απαιτήσει την παρουσία του τουρκοκυπριακού ψευδοκράτους για να συναινέσει. Θα φανεί τι θα συμβεί. Η διπλωματική εξίσωση είναι πολύπλοκη και για την Αθήνα.

Ενεργειακά κίνητρα

Αρχικά, η παρούσα αμερικανική κυβέρνηση δείχνει να αποδέχεται το επιχείρημα που προβαλλόταν επί τόσα χρόνια, χωρίς να λαμβάνει πειστική απάντηση: Πώς είναι δυνατόν να προωθείται η πλήρης απεξάρτηση από τους ρωσικούς υδρογονάνθρακες, χωρίς παράλληλα να προωθείται επιθετικά ο εντοπισμός κοιτασμάτων σε περιοχές όπως η Μεσόγειος, που θα τους αντικαταστήσουν; Από τη μία πλευρά η προώθηση του ακριβού αμερικανικού LNG στην ευρωπαϊκή αγορά και από την άλλη οι βεβιασμένες προσδοκίες περί επιτυχίας της “πράσινης μετάβασης”, που ασφαλώς διαψεύστηκαν, σε συνδυασμό με την προηγούμενη κυβέρνηση των Δημοκρατικών, προσφέρει μια πειστική εξήγηση. Στην εποχή όμως του δόγματος “drill baby drill”, τα δεδομένα έχουν μεταβληθεί δραματικά.

Είναι με βάση αυτή την παράλογη μερικές φορές λογική, που μια συμπεριφορά μπορεί σε τακτικό επίπεδο να σε ευνοήσει! Το επιχείρημα είναι απλό: Για ποιον λόγο η Ουάσιγκτον να μην επιθυμεί να συναλλάσσεται με μια Αθήνα που ιδιαίτερες αντιρρήσεις δεν της φέρνει και να προτιμά ως αντισυμβαλλόμενο τον Τούρκο πρόεδρο που απαιτεί πολύ περισσότερα από όσα εξασφαλίζει στη χώρα του το διεθνές δίκαιο; Άρα, υπάρχει αντικίνητρο για την προώθηση μιας λύσης που απλά θα έκανε το χατίρι στον Ερντογάν. Μπορεί ο Τραμπ να μη φείδεται καλών λόγων για τους ηγέτες που συναντά. Δεν σημαίνει, όμως, αυτό ότι είναι διατεθειμένος να τους κάνει τη χάρη, σε περίπτωση που τα αμερικανικά συμφέροντα δεν είναι συμβατά.

Σε τελική ανάλυση, τα καλά λόγια εξυπηρετούν τον εκάστοτε ηγέτη στο εσωτερικό πολιτικό μέτωπο. Κι έχοντας απέναντι τον Τραμπ, δεν θα ήταν υπερβολή να ζητηθεί και αντάλλαγμα γι’ αυτή τη… ρητορική συνδρομή! Σε μια εποχή που η Ουάσινγκτον προωθεί το βίαιο ανακάτεμα της τράπουλας με στόχο την επιβολή γρήγορων λύσεων, έχει κάθε λόγο να αποφεύγει εμπλοκή με μια χώρα γνωστή για τα αέναα παζάρια της. Ως τελική επιλογή oi ΗΠΑ μπορούν να εφαρμόσουν απέναντι στον Ερντογάν την ίδια πολιτική που εφαρμόζει ο ίδιος απέναντι στους υπόλοιπους: Την πολιτική του στρατιωτικού καταναγκασμού. Μπορεί να έχει πει πολλά ο Τούρκος ηγέτης, αλλά απέναντι στο αμερικανικό Ναυτικό δεν τόλμησε να παρατάξει το τουρκικό.

Και μια τελευταία παρατήρηση: Επειδή στο τέλος της ημέρας οι πολλοί χαριεντισμοί δεν σημαίνουν τίποτε απολύτως, η μεγάλη εικόνα των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας μάλλον πρέπει να διατηρεί τον Ερντογάν σε συνεχή κατάσταση ύψιστου συναγερμού. Εξάλλου, ο ίδιος και το περιβάλλον του, ποτέ δεν έκρυψαν ότι το πραξικόπημα του Ιουλίου 2016 το θεωρούν έργο των Αμερικανών. Με ό,τι κι αν θα μπορούσε να σημαίνει αυτό. Όλα τριγύρω αλλάζουνε, κι όλα τα ίδια μένουν… λέει γνωστό τραγούδι, το οποίο όμως στην περίπτωση των αμερικανοτουρκικών σχέσεων επιδέχεται πολλαπλών ερμηνειών.

Σε κάθε περίπτωση, από τη μία ο Ερντογάν φωνάζει διαρκώς αλλά σε γενικές γραμμές πειθαρχεί, αποφεύγοντας να παραβιάσει τις κόκκινες γραμμές της Ουάσινγκτον. Από την άλλη όμως, η διαρκής κατατριβή, έστω διπλωματική, σε πολλαπλά μέτωπα, είναι ένα δεδομένο που δεν ταιριάζει με την ψυχοσύνθεση Τραμπ. Ούτε είναι διασφαλισμένο ότι η Τουρκία δεν θα υπερβεί τα όρια σε κάποιο από τα μέτωπα, στα οποία, σημειωτέον, ο κίνδυνος στρατιωτικής εκτροπής είναι παρών. Εν ολίγοις, δεν γνωρίζουμε αν κάποια μέρα θα ξυπνήσει ο Τραμπ και η ανοχή του στην τουρκική αποκλίνουσα συμπεριφορά θα έχει απλά τελειώσει…

Διπλωματικά αντικίνητρα

Ένα άλλο βασικό ζήτημα που λογικά λειτουργεί ως αντικίνητρο στην ανάληψη εκ μέρους των ΗΠΑ πρωτοβουλίας στα ελληνοτουρκικά, είναι το ζήτημα του πολέμου στην Ουκρανία που παραμένει ανοικτό, παρά τις προσδοκίες για άμεσο τερματισμό που είχε καλλιεργήσει προσωπικά ο Αμερικανός πρόεδρος. Είναι καλύτερα να διακινδυνεύσει άλλη μια αποτυχία, ή να αφήσει ένα μέτωπο, επίφοβο μεν, αλλά που πάντα υπήρχε, ενώ δείχνει να κινείται εντός πλαισίου, το οποίο στην παρούσα συγκυρία δεν δείχνει ικανό να οδηγήσει σε εκτροπή;

Ατυχής και μη αναλογική είναι και η σύγκριση μεταξύ του μετώπου της Γάζας με τα ελληνοτουρκικά. Στην πρώτη περίπτωση έχουμε το υποσύνολο μιας ευρύτερης σύγκρουσης, καθώς η Χαμάς θεωρείται εκτός από τρομοκρατική οργάνωση, ένας μη κρατικός δρων, με πλάτες του Ιράν και του διδύμου Τουρκίας-Κατάρ. Η ανταγωνιστική σχέση Ελλάδας-Τουρκίας επηρεάζει μια κρίσιμη γεωστρατηγικά περιφέρεια του πλανήτη, όμως μπορεί να θεωρηθεί ότι βρίσκεται υπό έλεγχο, τουλάχιστον με τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο. Η Αθήνα, άλλωστε, ούτε μη κρατικούς ένοπλους δρώντες υποστηρίζει, ούτε αμφισβητεί την κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα οποιουδήποτε, ούτε χρησιμοποιεί τον στρατιωτικό καταναγκασμό και την απειλή εκτροπής ως διπλωματικό όπλο.

Το μέτωπο της Γάζας δεν είναι διόλου βέβαιο ότι θα κλείσει. Άρα χρήζει διαρκούς ενασχόλησης, παρακολούθησης και παρέμβασης. Ο Τραμπ, όμως, έχει καταγράψει τεράστια διπλωματική επιτυχία: την απελευθέρωση όλων των εν ζωή ομήρων της Χαμάς και αριθμούς σορών νεκρών Ισραηλινών. Το ερώτημα δηλαδή που πρέπει να απαντηθεί, είναι ποιο χειροπιαστό και άμεσο αποτέλεσμα μπορεί να προσδοκά ο Τραμπ από μια παρόμοια παρέμβαση στα ελληνοτουρκικά.

Καταληκτικά, η προοπτική εκδήλωσης αμερικανικής παρέμβασης με τρόπο παρόμοιο μ’ αυτόν της Γάζας, δεν συγκεντρώνει πολλές πιθανότητες. Αυτό που θα πρέπει η ελληνική πλευρά να θυμάται, όμως, είναι ότι ο Τραμπ αφενός σέβεται την επίδειξη πυγμής και αποφασιστικότητας, αφετέρου δεν ασχολείται ιδιαίτερα με το διεθνές δίκαιο. Τα καλά λόγια για τον Ερντογάν δεν πρέπει να υποτιμώνται, αλλά ούτε να προκαλούν πανικό. Υπό προϋποθέσεις μία παρέμβαση του Τραμπ θα μπορούσε να αποτελεί και ευκαιρία.

Μια Ελλάδα αποφασισμένη να προασπίσει την κυριαρχία και τα κυριαρχικά της δικαιώματα και μη ανεχόμενη απόπειρες στρατιωτικού καταναγκασμού, θα μπορούσε να είναι πολλαπλώς ωφέλιμη στην Ουάσινγκτον. Η “συμπάθεια” του Τραμπ για τον Ερντογάν έχει συγκεκριμένη ερμηνεία, την οποία έχει εξηγήσει ο ίδιος ο Τραμπ. Τα προβλήματα στις διμερείς σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας είναι πολλά. Και η παρουσία στην περιοχή μιας Ελλάδας με άλλη νοοτροπία θα μπορούσε να αλλάξει τα δεδομένα…