Σύνοδος κορυφής ΕΕ: Στο επίκεντρο η Ουκρανία, η άμυνα, η Κίνα και το κλίμα

Ουκρανία: ποιος είναι ο οδικός χάρτης;

Η Ευρώπη, που έχει προχωρήσει σε πρωτοφανή εξοπλιστικά προγράμματα απέναντι στη Ρωσία, θα εστιάσει κυρίως στο μέλλον της Ουκρανίας. Η Σύνοδος πραγματοποιείται σε μια περίοδο κατά την οποία έχουν παγώσει οι διαπραγματεύσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας, με την ΕΕ να εξετάζει εκ νέου τα μέτρα για την προστασία των συμφερόντων της στον πόλεμο.

Οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα συζητήσουν, μεταξύ άλλων, για τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία στην Ευρώπη και τη χρηματοδοτική στήριξη προς το Κίεβο. Παράλληλα, αναμένεται να εγκρίνουν το 19ο πακέτο κυρώσεων κατά της Μόσχας, που στοχεύει το ρωσικό υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG), τις πετρελαϊκές υποδομές, τον λεγόμενο «σκιώδη στόλο», τα κρυπτονομίσματα, καθώς και τις μετακινήσεις Ρώσων διπλωματών εντός της ΕΕ.

Μέχρι σήμερα, η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη-μέλη της έχουν παράσχει συνολική βοήθεια ύψους 177,5 δισεκατομμυρίων ευρώ στην Ουκρανία, εκ των οποίων 63,2 δισεκατομμύρια ευρώ σε στρατιωτική υποστήριξη.

Η «ευρωπαϊκή άμυνα» στο προσκήνιο

Το θέμα της άμυνας της Ευρώπης, σε συνάρτηση με τον πόλεμο στη Ρωσία, αναμένεται να βρεθεί εκ νέου στο επίκεντρο. Οι στρατιωτικές δαπάνες της ΕΕ αυξήθηκαν το 2024 κατά 19% σε σχέση με το 2023, φτάνοντας τα 343 δισ. ευρώ, ενώ εκτιμάται ότι θα ανέλθουν στα 381 δισ. ευρώ μέχρι το τέλος του 2025. Ωστόσο, οι αριθμοί αυτοί δεν ικανοποιούν τις απαιτήσεις του ΝΑΤΟ· σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Άμυνας, οι δαπάνες θα πρέπει να φτάσουν τα 630 δισ. ευρώ ετησίως. Η πρόεδρος της Υπηρεσίας και Ύπατη Εκπρόσωπος της ΕΕ για την Εξωτερική Πολιτική, Κάγια Κάλας, δήλωσε πρόσφατα:
«Ο 21ος αιώνας πρέπει να είναι ο αιώνας της ευρωπαϊκής άμυνας».

Πριν από τη Σύνοδο, Ευρωπαίοι ηγέτες απηύθυναν έκκληση στις ΗΠΑ για άμεση κατάπαυση του πυρός στην Ουκρανία. Η Ευρώπη –συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου– δεν επιθυμεί να δει τον Ντόναλντ Τραμπ να έχει νέα συνάντηση με τον αδιάλλακτο Βλαντίμιρ Πούτιν. Σύμφωνα με διεθνή πρακτορεία, κατά την πρόσφατη συνάντησή του με τον Ζελένσκι, ο Τραμπ φέρεται να πίεσε τον Ουκρανό πρόεδρο να αποδεχθεί ορισμένες από τις ρωσικές απαιτήσεις.

Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, ταξίδεψε στην Ουάσινγκτον πριν από τη Σύνοδο, προκειμένου να συναντηθεί με τον Τραμπ και να του μεταφέρει τις ευρωπαϊκές θέσεις για τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Η Κίνα και τα σπάνια μέταλλα

Αν και δεν βρίσκεται επίσημα στην ατζέντα, η Κίνα αναμένεται να τεθεί αναπόφευκτα στο τραπέζι των συζητήσεων.
Η απόφαση του Πεκίνου να επαναφέρει και να επεκτείνει τους περιορισμούς στις εξαγωγές σπάνιων γαιών –ουσιωδών για τη βιομηχανία άμυνας και τεχνολογίας– έχει προκαλέσει μεγάλη ανησυχία στην Ευρώπη.

Χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία και η Πολωνία ζητούν σκληρότερη στάση απέναντι στην Κίνα. Ωστόσο, τα κράτη-μέλη παραμένουν βαθιά διχασμένα για το πώς πρέπει να διαχειριστούν τις σχέσεις με το Πεκίνο, φοβούμενα ότι μια σύγκρουση θα πλήξει σοβαρά την ευρωπαϊκή οικονομία, η οποία ακόμα ανακάμπτει από τις επιπτώσεις των δασμών που είχαν επιβληθεί επί προεδρίας Τραμπ. Γι’ αυτό και η ενεργοποίηση του «Μηχανισμού κατά του Οικονομικού Εξαναγκασμού» της ΕΕ θεωρείται προς το παρόν απίθανη.

Το Κλίμα: νέο πεδίο αντιπαράθεσης

Ανάμεσα στα σημαντικότερα θέματα βρίσκεται και η κλιματική πολιτική, η οποία δέχεται ολοένα αυξανόμενες επικρίσεις από τους συντηρητικούς ηγέτες, όπως ο Φρίντριχ Μερτς (Γερμανία), η Τζόρτζια Μελόνι (Ιταλία) και ο Ντόναλντ Τουσκ (Πολωνία). Οι τρεις πολιτικοί αντιτίθενται στη νομοθεσία που προβλέπει την απαγόρευση πώλησης αυτοκινήτων με βενζινοκινητήρες ή πετρελαιοκινητήρες από το 2035.

Ο Μερτς δήλωσε πρόσφατα σε ομιλία του προς τη βιομηχανία αυτοκινήτου: «Το 2035 δεν θα υπάρξει τέτοια απαγόρευση. Θα κάνω ό,τι μπορώ για να το αποτρέψω». Ακόμη και πιο μετριοπαθείς ηγέτες εκφράζουν επιφυλάξεις. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν επιθυμεί να ξεκινήσει συζήτηση για έναν νέο ενδιάμεσο στόχο μείωσης των εκπομπών έως το 2040, ώστε να διασφαλιστεί ο τελικός στόχος μιας κλιματικά ουδέτερης Ευρώπης το 2050.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προτείνει μείωση των εκπομπών κατά 90% έως το 2040, προβλέποντας ωστόσο ορισμένες ευελιξίες για τις κυβερνήσεις και τη βιομηχανία. Παρά ταύτα, λόγω της αυξανόμενης πολιτικής αντίδρασης στις οικολογικές ρυθμίσεις, η έγκριση του σχεδίου θεωρείται δύσκολη.

Ένα ακόμα επίμαχο σημείο είναι το νέο Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών (ETS) για τα κτίρια και τις οδικές μεταφορές, το οποίο προβλέπει τιμολόγηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και προγραμματίζεται να τεθεί σε ισχύ το 2027. Ορισμένα κράτη ζητούν την επανεξέτασή του ή ακόμη και την πλήρη ακύρωσή του. Όλες αυτές οι διαφωνίες προμηνύουν έντονες αντιπαραθέσεις στη Σύνοδο της Πέμπτης γύρω από την Πράσινη Συμφωνία – το εμβληματικό έργο της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.